به گزارش اکوایران، پس از گذشت سه ماه از بن‌بست ایجاد شده در مسیر احیای برجام، از روز گذشته مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا به میزبانی قطر آغاز شده است. اگر چه میزبانی دوحه این شائبه را به وجود آورد که مسیر مذاکرات وارد فاز جدیدی شده،  پیتر استانو، سخنگوی سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا  گفته مذاکرات احیای توافق هسته‌ای از وین به جای دیگری منتقل نشده و مذاکرات دوحه آغاز فرایندی برای شکستن بن‌بستی است که به توقف مذاکرات وین در ماه مارس انجامید.

گفته می‌شود مذاکرات روز گذشته بر سر موضوعات باقیمانده با رویکردی فنی و تمرکز بر ابعاد فنی دنبال شده است. با این حال، به نوشته نورنیوز، رسانه نزدیک به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در ایران: «هنوز نمی‌توان چشم‌اندازی درباره بازه زمانی درباره مذاکرات احیای توافق هسته‌ای برجام که از روز گذشته به میزبانی قطر از سر گرفته شده مشخص کرد.»

به همین بهانه الکس وطنخواه، مدیر برنامه ایران در موسسه خاورمیانه و از اعضای ارشد ابتکار عمل مرزی اروپا، با انتشار یادداشتی با عنوان «لحظه مکافات؛ ایالات متحده و ایران مذاکرات در دوحه را از سرگیر می‌گیرند»، چشم‌انداز این مذاکرات را بررسی کرده است.

دیدار در دوحه

پس از سه ماه تعلیق مذاکرات هسته ای در وین، ایالات متحده و ایران مذاکرات دیپلماتیک خود را در 28 ژوئن در دوحه قطر از سر گرفتند. اروپایی‌ها در دوحه –هم‌چون مذاکرات در وین- به نقش میانجی‌گر و پیام رسان خود ادامه خواهند داد. در واقع، به راه افتادن مجددد مذاکرات به لطف شاتل دیپلماسی جوزپ بورل مقام ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا، انجام می‌شود - شاتل دیپلماسی یا به اصطلاح دیپلماسی رفت و برگشتی روشی است که براساس آن یک مقام بلندپایه با اختیاراتی قابل‌توجه مستقیما پیام‌رسان دو طرف اختلاف می‌شود.

در حالی که هنوز برای خوشبین بودن به نتیجه خیلی زود است، به نظر می‌رسد ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها هر دو معتقدند که مذاکرات در دوحه لحظه مرگ و زندگی مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکاست. چند عامل کلیدی در حال حاضر نقش دارند که ممکن است در شتاب مذاکرات موثر باشند.

راه‌اندازی مجدد چرا؟

رسانه های ایرانی به نقل از مقامات تهران می گویند که ایران امیدوار است دور آتی مذاکرات با آمریکایی‌ها به حل‌و‌فصل همه‌جانبه اختلافات باقی مانده منجر شود.

طرف ایرانی –همان‌گونه که بورل هم بدان اشاره کرده- ظاهرا امیدوار است که این دور مذاکرات بیش از دو تا سه هفته طول نکشد. اگر چنین باشد، این بدان معناست که واشنگتن می‌تواند پیش از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور جو بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی در اواسط جولای -زمانی که موضوع ایران در راس دستورکار برنامه‌ها قرار گیرد- به یک توافق هسته‌ای جدید با تهران دست یابد.

منابع ایرانی به چند واقعیت سخت اشاره می‌کنند که تهران را به از سرگیری مذاکرات و ادامه با سریع‌ترین سرعت ممکن سوق داده است. اول، گفته می‌شود اختلاف نظر میان مقامات ایران در مورد چگونگی مذاکره با آمریکایی‌ها حل شده است. هیچ صدای سیاسی جدی در ایران تحت تحریم امروز، اهمیت لغو حداقل برخی از تحریم‌های واشنگتن را انکار نمی‌کند.

دوم، با نزدیک‌تر شدن ایالات متحده به نوامبر 2022، تهران احتمالاً ارزیابی می‌کند که بهتر است قبل از انتخابات آتی کنگره با کاخ سفید به توافق برسد، چرا که دموکرات‌ها احتمالاً کرسی‌های خود را از دست می‌دهند و بدین ترتیب بعد از آن علاقه کم‌تری نسبت به سرنوشت برنامه هسته ای ایران نشان خواهند داد.

سوم، قیمت بالای نفت و عدم امکان تزریق ظرفیت اضافی به بازار به این معنی است که اکنون فرصت مناسبی برای تهران است تا شاهد لغو تحریم‌های نفتی باشد و پتانسیل قابل توجه درآمد حاصل از صادرات نفت این کشور می‌تواند موجب صدها میلیارد سرمایه‌گذاری شود.

شاتل دیپلماسی و سفر ناگهانی لاوروف

بورل در جریان شاتل دیپلماسی آخر هفته خود در تهران این اطمینان را به وجود آورد که اگر ایران بتواند با کاهش برنامه هسته‌ای خود منطبق با برجام به توافق جدیدی با ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش دست یابد، از مزایای اقتصادی برخوردار خواهد شد.

همان‌طور که بورل می گوید، یک توافق جدید «از نقطه نظر این‌که ایران به عضو فعال‌تر در جامعه بین‌المللی و شریک جدی‌تر در تجارت جهانی تبدیل شود، خوب خواهد بود». او این موضوع را با حمله روسیه به اوکراین مرتبط دانست که به گفته او منجر به ناامنی انرژی و غذایی شده است.

او در حالی که به دنبال تشویق میزبانان ایرانی خود بود، گفت: «بنابراین، هر چه عرضه نفت بیشتر باشد، برای قیمت انرژی بهتر است. به طور هم‌زمان، فرانسوی‌ها نیز به طور ناگهانی گزینه نفت ایران را به عنوان جبران از دست دادن تولید تحریم شده روسیه مطرح کردند.

چشم انداز توافق هسته‌ای ناگهانی بین ایالات متحده و ایران ممکن است دلیل حضور سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در هفته گذشته در تهران باشد. او به طور رسمی بر روی همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه متمرکز بود. اما منصرف کردن تهران از توافق با آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به بهای مسکو، شاید دلیل مهم‌تری برای سفر او بود.

امیدهای تهران 

دلایل اقتصادی ایران برای رسیدن به توافق جدید با آمریکایی ها کاملاً مشخص است. اقتصاد کشور وضعیت دشواری را تجربه می‌کند. از سوی دیگر ایران با مسئله دیگری در حال دست و پنجه نرم کردن است که باید حل‌وفصل شود. فقدان راه حلی قطعی برای برنامه هسته‌ای مخاطرات امنیتی و منطقه‌ای را هم برای ایران در پی داشته است.

اکنون یک سال از بر سر کار آمدن دولت جدید در ایران می‌گذرد. در حالی که این دونالد ترامپ بود که از توافق هسته‌ای 2015 کناره‌گیری کرد، اما دولت رئیسی، با وجود آن که ادعا می‌کرد به دنبال توافق بهتری حسن روحانی است،  نیز به دلیل تأخیر در مذاکرات وین مسئول است.

در حال حاضر، نشانه قاطعی وجود ندارد که نشان دهد رئیسی در حال دستیابی به یک توافق بهتر در دوحه است. با این وجود، اینجا فرصت دیگری برای تهران است تا با واقعیت‌های سخت اقتصادی، نارضایتی‌ها و مشکلات امنیتی منطقه ای با آمادگی بهتری روبرو شود.

مذاکرات آتی آمریکا و ایران در دوحه نه تنها یک لحظه مرگ و زندگی برای امیدهای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای زنده نگه داشتن توافق هسته ای 2015 است، بلکه لحظه‌ای حساس برای تهران و جمهوری اسلامی است.