به گزارش اکوایران، یک رسانه بین‌المللی مدعی شد ریاض در مذاکرات ابرتوافق با واشنگتن به دنبال یک «پلن B» است که در آن مسئله اسرائیل کنار گذاشته می‌شود. 

پلن B بن‌سلمان؛ در غیاب آتش‌بس و مقاومت سرسختانه بی‌بی

به نوشته جولیان برگر، گزارش‌گر گاردین،  ایالات‌متحده و عربستان سعودی مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌ها را در زمینه امنیت و اشتراک فناوری تنظیم کرده‌اند که پیش از این گفته می‌شد با توافق‌های گسترده‌تری در خاورمیانه که شامل اسرائیل و فلسطینی‌ها باشد، مرتبط می‌شود.

با این حال، در غیاب آتش بس در غزه و در مواجهه با مقاومت سرسختانه دولت اسرائیل بنیامین نتانیاهو در برابر به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین –و عزم آشکارش برای حمله به رفح – سعودی ها به دنبال پلن B معتدل‌تری هستند که اسرائیل را مستثنی می‌کند.

بر اساس این طرح، ایالات متحده و عربستان سعودی توافقنامه‌هایی را در مورد یک پیمان دفاعی دوجانبه، کمک ایالات متحده در ایجاد صنعت انرژی هسته‌ای غیرنظامی عربستان سعودی، و اشتراک گذاری سطح بالا در زمینه هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های نوظهور امضا خواهند کرد.

در این طرح، به اسرائیل پیشنهاد عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با ریاض در ازای پذیرش راه‌حل دو کشوری به اسرائیل داده خواهد شد. اما بر اساس پلن B ریاض، تکمیل قراردادهای آمریکا و عربستان به توافق با کابینه نتانیاهو وابسته نخواهد بود.

کم‌تر در برابر کم‌تر

به گفته فراس مقصد، مدیر ارشد توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه: «باید جایی برای مدلی کم‌تر در برابر کم‌تر وجود داشته باشد، بنابراین روابط با ایالات متحده نباید گروگان هوس‌های سیاست اسرائیل یا بنیامین نتانیاهو باشد». 

بایدن بن سلمان بی بی

به نظر می‌رسد دولت بایدن، در میان ویرانه‌های غزه، برای به ثمر رساندن این توافق تاریخی دچار دست‌انداز شده، اما این توافق، شراکت راهبردی با عربستان سعودی را تقویت و از نفوذ چین و روسیه به شکل قابل توجهی می‌کاهد. 

با این همه، مشخص نیست که آیا دولت بایدن -چه برسد به کنگره- چنین پیشنهادی را بپذیرد یا خیر.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در سخنان روز دوشنبه‌اش در ریاض، به پیوند دادن توافق آمریکا و عربستان به عادی‌سازی عربستان و اسرائیل و پیشرفت به سوی تشکیل کشور فلسطین تاکید کرد. بلینکن در مجمع جهانی اقتصاد در پایتخت عربستان گفت: «به نظر من، کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با یکدیگر در زمینه توافقات خود انجام می‌دهند، به طور بالقوه به مرحله نهایی نزدیک است. اما برای پیشبرد عادی‌سازی، دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی تاسیس یک کشور فلسطینی».

تزلزل در خط پایان

با این همه، نشانه‌هایی از تزلزل در اردوگاه بایدن وجود دارد. مقامات آمریکایی که در هفته گذشته بر این موضوع تاکید داشتند که توافقات آمریکا و عربستان به طور جدایی‌ناپذیری با عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل و راه‌حل دو کشوری مرتبط است، در روزهای اخیر در این زمینه مردد شده‌اند.

آنتونی بلینکن شورای همکاری خلیج فارس

یکی از اهداف سفر بلینکن به ریاض، نهایی کردن توافقات آمریکا و عربستان بود که مقامات دولت بایدن آن را تقریباً تکمیل‌شده می‌دانستند. با این حال، آن‌ها تصریح کردند که هیچ پیشرفت نهایی وجود ندارد.

مقصد  که هفته گذشته در ریاض بود، گفت: «ما [به توافق] نزدیک هستیم، اما آن‌ها به پیشرفتی دست نیافته‌اند که ما را از خط پایانی که سعودی‌ها در زمان رسیدن بلینکن به آن امیدوار بودند، بگذراند».

حداقل در ابتدا، توافق آمریکا و عربستان مستقل از تحولات اسرائیل و اراضی اشغالی انجام خواهد شد، اما یک پیشنهاد رسمی به اسرائیل داده می‌شود و عادی‌سازی با عربستان -یکی از اهداف کلیدی سیاست خارجی اسرائیل- را به اقدامات «غیرقابل بازگشت» به سمت تاسیس یک کشور فلسطینی در غزه و کرانه باختری مرتبط می‌کند.

امیدواری آمریکا این بود که چنین پیشنهادی به موضوعی در سیاست اسرائیل تبدیل شود، به ویژه با برگزاری انتخاباتی که به دنبال فروپاشی کابینه نتانیاهو برگزار خواهد شد.

کمک‌های استراتژیک حیاتی؛ سه بخش اصلی پیش‌نویس توافق

به گفته منابع آگاه، بخش هسته‌ای توافق آمریکا و عربستان می‌تواند به ریاض اجازه دهد تا یک مجتمع تبدیل اورانیوم تصفیه‌شده به اورانیوم گازی را داشته باشد، اما عربستان در ابتدا اجازه غنی‌سازی گاز اورانیوم در قلمرو خود را نخواهد داشت -که یک محدودیت کلیدی است. در گذشته نزدیک، زمانی که بن سلمان اظهار داشت در صورتی که ایران برنامه هسته‌ای خود را به فاز تسلیحاتی [ادعایی] گسترش دهد، ریاض هم به دنبال بمب اتمی خواهد رفت،  نگرانی‌های مرتبط با اشاعه سلاح‌های هسته‌ای را افزایش داد.

اکنون این توافق می‌تواند یک پیمان دفاعی بین  ایالات متحده و عربستان سعودی ایجاد کند. به گفته مقصد: «حداقل چیزی که از طرف سعودی خواسته می‌شود چیزی شبیه به تهعدات آمریکا به کره‌جنوبی است -به جز ماده 5 [بند دفاع متقابل ناتو]- اما تعهد رسمی‌تر و سخت‌گیرانه‌تر به دفاع از قلمرو پادشاهی».

بخش سوم این قرارداد شامل کاهش کنترل صادرات تراشه‌های رایانه ای مورد استفاده در ابزارهای توسعه هوش مصنوعی ایالات متحده به عربستان سعودی است که عنصری کلیدی در چشم‌انداز عربستان برای تبدیل شدن به هاب فناوری پیشرفته برای منطقه است.

هر سه بخش این پیش‌نویس توافق، شامل کمک استراتژیک حیاتی ایالات متحده به امنیت عربستان است. در واقع به جای حرکت به سوی مسئله اسرائیل و فلسطین، پادشاهی سعودی یک توافق کاملاً دوجانبه را به عنوان یک پیروزی ایالات متحده در تلاش برای تقابل با بلندپروازی‌های ایران و در «رقابت ابرقدرت‌ها»ی واشنگتن به ویژه با چین معرفی می‌کند.

ثمره «سفر مشت به مشت»

در سال‌های اخیر، با تغییر در محاسبات استراتژیک، ریاض به طور پیوسته حجم خرید تسلیحات از چین را افزایش داده است. هم‌چنین، دولت بایدن در ماه مارس سال گذشته  با توافق عادی‌سازی دوباره روابط عربستان سعودی و ایران با میانجی‌گری چین غافلگیر شد. بایدن به واسطه هراس نسبت به از دست دادن نقش قدرت بزرگ مسلط در خاورمیانه، تلاش‌هایش برای مطرود کرد شاهزاده سعودی، بالاخص پس از قتل جمال خاشقجی، را کنار گذاشت.

کریستن فونتنروز، مدیر ارشد سابق بخش خلیج فارس در شورای امنیت ملی ایالات متحده، قراردادهای هسته‌ای، دفاعی و هوش مصنوعی را به عنوان ثمره «سفر مشت به مشت بایدن به سعودی» توصیف کرد -کنایه از نحوه دست دادن بایدن و بن سلمان.

بایدن بن سلمان

فونتنروز گفت: «این توافق با این فرض تنظیم شد که سعودی‌ها عادی‌سازی با اسرائیل را به میز مذاکره بیاورند. اما کابینه اسرائیل در حال حاضر برای جلوگیری از تشکیل کشور فلسطین ارزش بیشتری نسبت به عادی‌سازی روابط با عربستان قائل است. بنابراین توافقی که اکنون مورد بحث قرار می گیرد دوجانبه است».

با این حال، به نظر می‌رسد کاخ سفید در غیاب یک توافق عادی‌سازی که قدرت تغییر در مناقشه اسرائیل و فلسطین را داشته باشد، تمایلی به دادن این همه هزینه ندارد و قابل پیش‌بینی است که مخالفت‌ها در کنگره که بیش‌تر بر سوابق ضعیف حقوق بشر پادشاهی از جمله قتل خاشقجی متمرکز است، شدیدتر خواهد بود.

به گفته فونتنروز: «اگر این توافق شامل تعهدات عربستان در قبال چین و ایران، به عنوان مثال، در ازای ضمانت امنیتی نباشد، کنگره از او خواهد پرسید که چه سودی برای ایالات متحده دارد؟»

با این حال، مقصد معتقدست که استدلال «رقابت ابرقدرت‌ها» برای امضای توافق با سعودی‌ها باید برای دولت بایدن کافی باشد. او گفت: «اگر بتوانید عربستان سعودی را در یک اتحاد استراتژیک به ایالات متحده متصل کنید، به نحوی که روسیه و چین را در این بخش از جهان به حاشیه براند، این یک پیروزی مهم برای این دولت است. این چیزی است که خاورمیانه را برای آینده قابل پیش‌بینی به عنوان در قلمرو آمریکا تحکیم می‌کند».

حتی اگر این برای کاخ سفید کافی باشد، تقریباً به طور قطع برای سنای ایالات متحده کافی نخواهد بود – و بدون تایید سنا، هر گونه تضمین امنیتی ایالات متحده و وعده کمک های تکنولوژیکی احتمالا کوتاه مدت خواهد بود.

مت دوس، مشاور سابق سیاست خارجی سناتور برنی سندرز که اکنون معاون اجرایی رئیس‌جمهور است، می‌گوید: «بدون تأیید سنا، این یک اقدام غیرشروع است، و بدون بخشی از اسرائیل، تصویب سنا غیرشروع است. مرکز سیاست بین الملل

با توجه به تمام جنبه‌های منفی آشکار و با توجه به این واقعیت که ما با عربستان سعودی معامله نمی‌کنیم – ما با یک مرد، یک روان‌پز فاسد، معامله می‌کنیم، من همچنان از این که چقدر این دولت نسبت به این توافق وسواس دارد، گیج شده‌ام.