زنگ خطر کاهش تولید محصولات کشاورزی / توقف واردات کود و سم

به گزارش اکوایران،  در نهمین نشست کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران چالش‌های فعالان اقتصادی حوزه بذر، کود و سم از جمله توقف ثبت سفارش، تامین ارز و مصوبه بانک مرکزی مبنی بر پرداخت مابه‌التفاوت ارز برای رفع تعهد ارزی مورد بحث و بررسی قرار گرفت، در حالی که فعالان بخش خصوصی معتقد بودند این سختگیری فراقانونی، باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی می‌شود.

طبق اظهارات نمایندگان بخش خصوصی، بانک مرکزی مصوبه شهریور سال گذشته هیات وزیران را نه‌تنها با 4 ماه تاخیر ابلاغ کرد، بلکه نسبت به آن تفسیر به رای کرده و منجر شده است تجارت بذر و کود و سم به بن‌بست برسد. برمبنای دستورالعمل بانک مرکزی که ابتدا 9 دی ماه منتشر و سپس در 23 اسفند تفسیر شد، آمده بود که واردکنندگان و تولیدکنندگان سم، کود و بذر که از سه سال قبل واردات انجام داده‌اند؛ حتی اگر رفع تعهد کرده‌اند؛ باید تاییدیه قیمت یا لیست توزیع خود را ارائه کنند در غیر این صورت رفع تعهدات آنها ثبت نمی‌شود و به تعزیرات حکومتی معرفی خواهند شد؛ سیاستی که به باور حاضران در جلسه امنیت غذایی کشور را هم به خطر خواهد انداخت. در این نشست تصمیم گرفته شد، برای جلوگیری از بحران امنیت غذایی به صورت شفاف موضوع با بانک مرکزی، معاون اول رئیس‌جمهور و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مطرح تا دستورالعمل متوقف و تامین نهاده‌های اساسی به صورت ریشه‌ای برطرف شود. 

توقف واردات کود، سم و بذر

عطااله‌ اشرفی اصفهانی رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی تهران در ابتدای این جلسه از عدم تامین نهاده‌های کشاورزی سم، کود و بذر در سه ماه اخیر خبر داد و گفت: سه ماه است که ثبت سفارشات، تمدیدها و ویرایش‌ها متوقف شده است. از طرفی بانک مرکزی از اواخر سال 1401 کماکان به دنبال دریافت مابه‌التفاوت است.

 اشرفی اصفهانی گفت: سال گذشته سال خاص و پیچیده‌ای مخصوصاً برای حوزه کشاورزی بود. اما با تدبیر وزارت جهادکشاورزی این مشکلات پشت سر گذاشته شد. سال جاری هم انتظار داریم، با توجه به شرایط اقتصادی با همکاری وزارت جهادکشاورزی مشکلات را حل کنیم. خصوصی‌ترین بخش اقتصاد کشور، بخش کشاورزی است و این بخش است که می‌تواند برای شعار سال، اهداف و برنامه‌هایی را ترسیم کند و در اجرای آن جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. در واقع بخش کشاورزی پایه‌ اصلی شعار جهش تولید با مشارکت مردم است.

او افزود: امسال شرایط بسیار پیچیده شده و سه ماه است ثبت سفارش و تخصیص ارز انجام نشده و نزدیک به 500 الی 600 شرکت بلاتکلیف مانده‌اند. اولین خواسته ما این است که تکلیف این مساله مشخص شود و فعالان این حوزه بدانند برای ثبت سفارش، تامین ارز و پرداخت مابه‌التفاوت چه باید کرد.

رسوب کالا در گمرکات با بسته شدن ویرایش ثبت سفارش

سیدمهدی حسینی یزدی، رئیس انجمن واردکنندگان سم و کود ایران، نیز در این جلسه گفت: در سال گذشته با وجود موضوع کمبود ارز و چالش‌های تولیدکنندگان و واردکنندگان با بانک مرکزی، معاونت زراعت جهادکشاورزی و سایر سازمان‌ها این وزارتخانه درهای خود رو به روی فعالان اقتصادی باز کردند و چالش‌ها را برطرف کرد. انتظار داریم این معاونت در ادامه این مسیر در سال جاری طوری رفتار کند که خودش زیر سوال نرود و کارها هم به خوبی پیش رود.

او با اشاره به دستورالعمل بانک مرکزی پیرامون رفع تعهدات ارزی ادامه داد: از سه ماه گذشته با دستورالعمل بانک مرکزی همه فعالان حوزه سم، کود و بذر یکباره دچار چالش شدند، چون اعلام شد همه فعالانی که از سال 1401 سم، کود و بذر وارد کرده‌اند، حتی آنهایی که رفع تعهد کرده‌اند باید لیست سازمان حمایت یا لیست توزیع کالا را ارائه کنند؛ در غیر این صورت باید مابه‌التفاوت پرداخت کنند. طبق این دستورالعمل اگر کسی مابه‌التفاوت ندهد، در زمره صادرکنندگانی قرار می‌گیرد که رفع تعهد نکرده‌آند و باید به تعزیرات حکومتی و نهادهای نظارتی پاسخگو باشد.

حسینی افزود: سازمان حمایت با تعداد نیروی انسانی بسیار اندک، چگونه می‌تواند لیست قیمت انواع کود، بذر و سم را که بالغ بر هزاران قلم کالا می‌شود، ارائه کند؟ انجمن‌های فعال حوزه تامین بذر، کود و سم حاضریم مانند گذشته لیست قیمت تهیه و تحویل سازمان حمایت بدهیم.

حسینی هم‌چنین از نامه‌نگاری با وزیر جهادکشاورزی و معاون اول رئیس‌جمهور برای توقف دستورالعمل بانک مرکزی خبر داد. او خطاب به معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی گفت: سه ماه است که ثبت سفارش، ویرایش و تخصیص ارز سم و کود و بذر انجام نمی‌شود. حتی کالایی که خریداری شده و به گمرک آمده را نمی‌توانیم ترخیص کنیم و نمی‌دانیم کالاهایی که در راه هستند چه وضعیتی پیدا خواهند کرد چون ترخیص همه آنها نیازمند ویرایش ثبت‌سفارش است.

حسینی به اظهارات ضد و نقیض بانک مرکزی در مورد تخصیص ارز هم اشاره کرد و گفت بانک مرکزی ‌می‌گوید ارز شما 28500 تومانی است اما موقع تخصیص ارز ‌می‌گوید ارز نیمایی است. مشکل مالیات بر ارزش افزوده نیز هم‌چنان پابرجاست و با اینکه گفته می‌شود برداشته شده اما همه شرکت‌ها موظف به پرداخت آن هستند.

درخواست لغو دستورالعمل بانک مرکزی

مسعود گیل‌آبادی، رئیس هیئت مدیره انجمن صنایع تولیدکنندگان سموم کشور، در این جلسه اعلام کرد: سال گذشته کارها همه به خوبی پیش رفت و بالای 95 درصد نیاز تامین شد. اما امسال با تراکم مشکلات و پیچیدگی‌های عجیب وغریبی روبه‌رو شده‌ایم. از سویی پیگیری‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و از سویی دیگر درخواست پرداخت مابه‌التفاوت ارز از سوی بانک مرکزی ما را گرفتار کرده است. درخواست بانک مرکزی غیرمنطقی است چون می‌گوید کسی که ارز گرفته، کالا وارد کرده و فروخته است، بعد از یکسال بیاید برمبنای دستورالعمل بانک مرکزی باید مابه‌التفاوت پرداخت کند.

او با اشاره به اینکه بانک مرکزی در دستورالعملش به موضوع قیمت‌گذاری هم ورود کرده است، گفت: ما مشکلی با قیمتگذاری نداریم.ما به سازمان حمایت گفتیم؛ قیمت‌گذاری کنید. اما سازمان حمایت در پاسخ گفت، چرا از ابتدا نگفتید؛ من اصلا نیرو ندارم. ما هر سال خودمان به سازمان حمایت قیمت می‌دادیم. اما الان ما را به ستاد تنظیم بازار پاس می‌دهند. از طرفی بانک مرکز توپ دستورالعملش را در زمین بانک‌های عامل انداخته است. بانک‌های عامل هم می‌گویند ما فقط دستورالعمل بانک مرکزی را اجرا می‌کنم. سازمان حمایت هم می‌گوید به من ارتباطی ندارد. وزارت جهادکشاورزی هم می‌گوید؛ من دخیل نیستم. جالب اینجاست ما اکنون رفع تعهد هم نمی‌توانیم انجام بدهیم و آنچه انجام داده‌ایم هم به تعزیرات ارجاع شده است.

او به موضوع توقف ثبت سفارش‌ اشاره کرد و گفت: از دی ماه سال گذشته شاهد افزایش بارش‌ بودیم و برهمین اساس هم تقاضا برای علف‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها زیاد شد. در چند سال گذشته توانستیم اعتباری نزد تامین‌کنندگان چینی و هندی کسب کنیم که اگر بخواهیم تا قبل از تخصیص ارز کالا را می‌فرستند. اما شرایط به شکلی شده که جرات نمی‌کنیم بگویم کالا را بفرستید تا ارز تامین شود.

گیل‌آبادی ادامه داد: جالب اینجاست که هیچ‌کس مشکلات را نمی‌بیند. قبل از تحریم‌ها کالا 18 روزه از چین وارد ایران می‌شد. اما اکنون یک ماه و نیم طول می‌کشد که بار به بندر جبل‌ علی برسد. از زمانی که بار در جبل علی تخلیه می‌شود 45 روز طول می‌کشد که در نوبت ارسال به ایران قرار بگیرید و 10 روز هم طول می‌کشد که بنادر اجازه پهلو گرفتن بدهند. یعنی حدود 3 ماه و نیم طول می‌کشد کالا به ایران برسد. یعنی اگر همین امروز ارز تخصیص پیدا کند؛ کالا برای تابستان به اینجا نمی‌رسد.

او افزود: در این شرایط که ارزی تخصیصی داده نشده است؛ سامانه جامع تجارت از ما به صورت محضری تعهد می‌خواهد. درحالی که ما همین الان در بانک‌ها تعهد نامه امضا کردیم. امسال سال بسیار سخت‌تری نسبت به سال گذشته است و قطعا با مشکل کمبود سم و در نهایت کاهش محصول مواجه خواهیم شد.

ارز حاصل صادرات گوجه‌فرنگی را به بذر بدهید

منصور ‌هاشمی، رئیس ‌انجمن واردکنندگان بذر اصلاح شده ایران، در این نشست گفت: اگر بذری نباشد قطعا کود و سمی نیاز نیست. اگر بازار از راه درست تامین نشود. ما با کمبود بذر، بازار سیاه و بذر تقلبی مواجه می‌شویم. امروز نیاز ما به بذر بین 100 تا 120 میلیون دلار است. درحالی که ارز حاصل از صادرات محصول نهایی براساس داده‌های رسمی بعد از تامین نیاز داخلی، حدود یک میلیارد و 400 میلیون دلار است. البته برمبنای داده‌های واقعی این رقم 2 میلیارد دلار است.

هاشمی با اشاره به اینکه چالش تامین ارز در کشور گفت: سال گذشته حدود شش ماه طول کشید تا ارز بذر تخصیص پیدا کرد و امسال هم تاکنون ارزی تخصیص داده نشده است. ارز حاصل از صادرات گوجه‌فرنگی حدود 200 میلیون دلار است و می‌توان با نیمی از این میزان نیاز واردات بذر را تامین کرد.

ضرورت توقف ‌قیمتگذاری

فرشاد طیاری، عضو هیات مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان کودهای کشاورزی ایران، با بیان اینکه تولیدکنندگان امسال عید نداشتند؛ افزود: گذشته از موضوع توقف ثبت سفارش‌های جدید و تمدید و ویرایش آنها، الان محصولاتی که از گمرک خارج شده‌اند هم دچار مشکل هستند؛ چون امکان قیمت‌گذاری برای آنها وجود ندارد.

او هم به دستورالعمل سال گذشته بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: من بعید می‌دانم ظرف 20 روز آینده سازمان حمایت و جهادکشاورزی بتوانند، آنچه بانک مرکزی اعلام کرده را محقق کنند. درنتیجه از 23 این ماه ما شاهد این خواهیم بود که شرکت‌های زیادی به سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع داده شوند.

تولید محصولات کشاورزی در خطر است

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران نیز با انتقاد از مصوبه‌های بسیار سخت‌گیرانه بانک مرکزی که مساله قیمتگذاری، تاییدیه توزیع، رفع تعهد ارز صادراتی و تخصیص ارز را شامل می‌شود، عنوان کرد که ادامه این راه به قیمت ورشکسته شدن تمام فعالان این حوزه تمام خواهد شد.

اشرفی اصفهانی گفت: با روند کنونی بخش خصوصی ورشکسته می‌شود. اگر قرار است، همه فعالیت‌ها تحویل شرکت خدمات حمایتی داده شود؛ صریح اعلام شود تا بخش خصوصی به‌رغم سال‌ها تلاش و زحمت کارش را تعطیل کند و برود.

او با اشاره به اینکه با سیاست‌های دولت و بانک مرکزی تولیدکنندگان و تامین‌کنندگان نهادها از چشم مردم و کشاورزان مقصر قلمداد می‌شوند؛ افزود: کشاورزان ما را مقصر می‌دانند چون فکر می‌کنند ارز 28500 توامنی می‌گیریم اما کالا نمی‌دهیم در حالی که تولیدکننده و واردکننده درگیر دریافت ارز است. آنها به جای اینکه به دنبال واردات سموم کم‌خطر و نسل نو باشد؛ به دنبال ایجاد پدافند کنترل بخشنامه‌ها هستند.

اشرفی اصفهانی در بخش دیگری از اظهاراتش مجددا به موضوع ارزش افزوده اشاره کرد و گفت: اگر سم و کود و بذر کالای اساسی هستند؛ پس چرا مالیات بر ارزش افزوده از آنها گرفته می‌شود؟ اگر سم و کود و بذر در جرگه کالاهای اساسی است؛ لطفا موضوع حذف ارزش افزوده این گروه را به گمرک اعلام کنید.

موافقت بانک مرکزی با افزایش زمان ارائه اسناد

احمدرضا فرشچیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در این نشست به موضوع مابه‌التفاوت نرخ ارز اشاره کرد و گفت: از چهارشنبه گذشته که دستورالعمل بانک مرکزی به صورت گسترده از سوی بانک‌های عامل اجرا می‌شود و آنها برگ‌های مابه‌التفاوت را صادر می‌کنند. اتاق تهران و ایران در کنار هم تلاش کردند این معضل را برطرف کنند.

به گفته او از حدود 20 میلیارد ارزی که تخصیص یافته صرفا بخش اندکی از آن خارج از بازارگاه بوده و برهمین اساس فقط آن بخش دچار مشکل شده است.

فرشچیان ادامه داد: دستورالعمل بانک مرکزی برمبنای مصوبه هیات وزیران ابلاغ شده و هیچ کسی نمی‌تواند در آن دخل و تصرف کند. این مصوبه در شهریور 1402 صادر شده اما بانک مرکزی آن را با تاخیر اعلام کرده است. البته چون همان مصوبه را هم با ابهام صادر کرد؛ مجدد در اسفند اصلاحیه آن را صادر کرده است. بانک مرکزی در آخرین مذاکرات اتاق موافقت کرده که بانک‌های عامل راسا اقدام نکنند و پرونده‌ها در بانک مرکزی بررسی شود. درضمن پذیرفته است، مدت زمان 60 روزه برای ارائه مدارک مورد نظر کافی نیست. البته بانک مرکزی این همکاری را منوط به همکاری سازمان حمایت و بخش خصوصی کرده است. بنابراین ما از تشکل‌ها می‌خواهیم با اتاق تهران یا اتاق ایران نامه‌نگاری و مخالفت خود را رسما اعلام کنند تا بازه 60 روز طولانی‌تر شود. در این فاصله می‌توانیم پیگیری کنیم تا دستورالعمل هم اصلاح شود.

مغایرت قانونی دستورالعمل بانک مرکزی

شهرام آذین، مدیرکل دفتر مقررات و استانداردهای بازرگانی معاونت توسعه بازرگانی جهادکشاورزی با بیان اینکه بخشنامه اداره تدوین مقررات بانک مرکزی فراتر از مصوبه هیات وزیران است، گفت: مشکل فعلی ناشی از تفسیر رأی است که بانک مرکزی انجام داده. در حالی که وقتی ارز برمبنای تایید وزارت جهادکشاورزی تخصیص داده شده، خود وزارتخانه است که باید نظارت کند. برهمین اساس جلساتی هم با بانک مرکزی داشتیم و اعلام کردیم که بانک مرکزی در حوزه‌ای که به آن محول نشده؛ ورود کرده است. پیرو این جلسه هم نامه‌‌ای تهیه شده که برای رئیس‌کل محترم بانک مرکزی ارسال می‌شود.

هشدار کاهش تولید سبزی و صیفی

حسین اصغری، مدیرکل دفتر محصولات علوفه‌ای و جالیزی معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی، هم در این جلسه با اشاره به وارد نشدن بذر از دی ماه 1402 تاکنون نسبت به کاهش تولید سبزی و صیفی در سال جاری هشدار داد و گفت: به علت بالا بودن تقاضا و عدم واردات بذر، قیمت بذر خیار چهار برابر شده است. نگرانی این است که اگر کالا از مبادی رسمی تامین نشود؛ بازار مملو از کالای قاچاق شود.

او گفت: اگر امنیت غذایی مهم است؛ باید بگوییم چه مسائلی آن را تهدید می‌کند. از سه الی چهار ماه گذشته، به رغم پیگیری‌های انجام شده، بذر مورد نیاز بخش صیفی و سبزی تامین نشده است. امسال عملکرد گوجه‌فرنگی در مناطق جنوبی همچون سال‌های قبل نبوده است؛ چون کیفیت بذر موجود با بذر قبلی فرق می‌کند. ما سالانه یکبار بذر سیب‌زمینی وارد می‌کنیم. عددش هم عدد بزرگی نیست؛ حداکثر 1.5 میلیون دلار است. درحالی که همیشه بهمن ماه بذر وارد می‌شد و اما اکنون با گذشته سه ماه هنوز نمی‌دانیم چه زمانی بذر تامین خواهد شد.

منشا چالش ستاد مبارزه با قاچاق 

در ادامه این جلسه علیرضا مهاجر، معاون زراعت جهادکشاورزی در واکنش به موضوع مابه‌التفاوت ارز گفت که ریشه اصلی بخشنامه بانک مرکزی، ناشی از فشار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است. ما ابتدا باید موضوع را با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مطرح و مشکل را حل و فصل کنیم. برهمین اساس هم به زودی با این ستاد و بانک مرکزی جلسه‌ای مشترک خواهیم داشت.

معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی ادامه داد: ما نامه‌ای خطاب به معاونت حقوقی ریاست جمهوری تهیه کرده و از آنها خواستیم تفسیر کنند که بخشنامه بانک مرکزی مربوط به کالاهایی است که یارانه می‌گیرند یا همه کالاهایی که ارز می‌گیرند.

مهاجر تاکید کرد: حتما ارز سم و کود و بذر را تامین می‌کنیم. حتی اگر علوفه وارد نکنیم ارز کود و سم و بذر را می‌دهیم. ما در برخی محصولات همچون کالاهای اساسی و نهاده‌ها نمی‌توانیم نرخ ارز را آزاد اعلام کنیم. چون می‌خواهیم نرخ برخی کالاها را پایین نگه داریم و از تامین‌کنندگان هم می‌خواهیم قیمت یکسری اقلام را پایین نگه دارند. بنابراین نمی‌توانیم از آنها انتظار داشته باشیم با ارز آزاد کالا وارد کنند. این دو سیاست با هم مغایرت دارد.

او گفت: در حال حاضر سرانه زمین به 3.2 هکتار رسیده است. برهمین اساس الگوی کشت اجرا نمی‌شود، بهره‌وری پایین است. مصرف آب و سوخت بالا و میزان متوسط عملکرد پایین است. من زمانی که این حوزه را تحویل گرفتم؛ سرانه زمین 6 هکتار بود. اما الان این سرانه به 3 هکتار رسیده است. 10 سال آینده در بیش از 90 درصد اراضی سرانه زمین به زیر 3 هکتار خواهد رسید. در این شرایط شما می‌توانید بذر خوب، کود و سم خوب مصرف کنید؟ می‌توانید آبیاری تحت فشار داشته باشید و از سوی دیگر به موقع کشت کنید و به موقع برداشت کنید؟ قطعا نمی‌توانید. در این شرایط اگر سم و بذر و کود را آزاد کنید؛ چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر کود را آزاد کنیم؛ کیسه 700 هزار تومان به 6 میلیون تومان می‌رسد. قطعا هیچ کشاورزی چنین پولی ندارد که بخواهد کود بخرد.

او ادامه داد: برخی از دوستان می‌گویند ‌می‌توانند گندم 6 هزار تومانی وارد کنند. درحالی که آنها نمی‌دانند در شرایط جنگ ترکیبی شرایط و ضوابط خرید و فروش تغییر می‌کند. در ماه‌های ابتدای جنگ اوکراین بود که برای واردات گندم به خارج از کشور رفتیم برای واردات گندم مذاکره کنیم. آن زمان به ما گفتند فقط 50هزار تن گندم می‌دهند. درحالی که مصرف ماهانه گندم ما یک میلیون و 200 هزار تومان است.

معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی تاکید کرد: باید دستگاه نظارتی را قانع کنیم تا مشکل حل شود. قطعا با ستاد قاچاق کالا و ارز جلسه می‌گذاریم تا مشکلات را به صورت زیربنایی حل کنیم.

علیرضا مهاجر در مورد وضعیت تولید سبزی و صیفی گفت: سال گذشته 1.4 میلیارد دلار سبزی و صیفی صادر کردیم. البته این اقلام را با پایه 10 سنت و زیر آن فروختیم. قطعا اگر بر پایه قیمت جهانی ‌می‌فروختیم رقم صادرات ما به 2 میلیارد الی 3 میلیارد دلار می‌رسید.