به گزارش اکوایران، میرهاشم موسوی، مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی در نشست مدیران دیوان عدالت اداری و تأمین‌اجتماعی بر اصلاح برخی قوانین و مقررات درباره مشاغل سخت و زیان‌آور تاکید کرده و گفته، بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور و فرایندهای بررسی درخواست‌های بیمه‌شدگان در این زمینه هم از بعد حقوقی و قضایی، هم از بعد مدیریتی و مالی برای سازمان تأمین‌اجتماعی و هم از جهت آثاری که در حوزه کسب و کار دارد بسیار مهم است، حتی کارفرمایان نیز در تمام جلسات و در نشست‌های مشترک، این موضوع را به‌عنوان یک چالش در مسیر تولید مطرح می‌کنند.

براساس اظهارات موسوی، تعداد درخواست‌ها و بازنشستگی‌های برقرار شده در مشاغل سخت و زیان‌آور مغایر اهداف و نیات اصلی تصویب این قانون است و سهمی عمده در ناترازی منابع و مصارف سازمان تأمین‌اجتماعی به‌عنوان یک سازمان بیمه‌ای بین نسلی دارد.

مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی مدعی شده که وضعیت فعلی به گونه‌ای است که سن بازنشستگی برای مشاغل سخت و زیان‌آور در مواردی به حدود 40 سال و کمتر رسیده و گاهی نیروی کار در اوج تجربه، مهارت و تخصص از بازار کار خارج می‌شود و هزینه حمایت از این افراد به سایر بیمه‌شدگان ذی‌نفع سازمان تأمین‌اجتماعی تحمیل می‌شود.

موسوی اظهار کرده که این افراد که با استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان‌آور و ظاهراً به سبب فرسودگی جسمی و روحی ناشی از این مشاغل از فهرست بیمه‌پردازان خارج می‌شوند در عمل از بازار کار خارج نمی‌شوند که جا برای نیروهای جدید باز شود بلکه جذب بخش‌های غیررسمی بازار می‌شوند.

براساس اظهارات مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی، در موضوع شکایات پرتکرار اصلاح عناوین شغلی در مشاغل سخت و زیان‌آور باید در سه سطح کار کارشناسی و تخصصی با مشارکت همه نهادهای مرتبط انجام دهیم که یک بخش مربوط به قوانین کلان در مجلس است، بخش دیگر اصلاحات قوانین تأمین‌اجتماعی است و بخش دیگر هم اصلاح رویه‌های مربوط به اجرا است.

اما چه شغل‌هایی شامل مشاغل سخت و زیان‌آور هستند؟

مشاغل سخت و زیان آور، طبق نظر شورای عالی کار به دو گروه «الف» و «ب» تقسیم می‌شوند:

گروه الف: با وجود اینکه ماهیت این مشاغل سخت و زیان‌آور است؛ اما کارفرما می‌تواند با استفاده از تمهیدات ایمنی/بهداشتی سختی‌هایش را حذف کند.

گروه ب: با وجود اینکه ماهیت مشاغل این گروه سخت و زیان‌آور است؛ اما با استفاده از تمهیدات ایمنی/بهداشتی نمی‌توان سختی‌هایش را حذف کرد. انجام این تدابیر توسط کارفرما صرفا از سختی و زیان‌آوری کار می‌کاهد.

لیست مشاغل سخت و زیان آور

در لیست مشاغل سخت و زیان آور مصوب وزارت کار و بهداشت، ۱۱۰ شغل قرار می‌گیرند. این مشاغل در گروه‌های زیر دسته‌بندی می‌شوند.

کار در معدن

معادن خواه تحت‌الارضی باشد یا سطح‌الارضی: مادامی که موجب شود کارگران در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج مشغول شوند.

کار استخراج

مباشرت و نظارت کارگر در میله‌ها، راهروهای سرپوشیده و تونل‌های معدن: اعم از جدا کردن، منفجر کردن مواد، حمل مواد حاصل از انفجار، اداره کردن تاسیسات آب و برق در داخل معدن

کار در مخازن سربسته

حفر قنات‌ها، چاه‌ها و فاضلاب‌ها در این دسته قرار می‌گیرند.

کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب

به دو شرط زیر این شغل، در لیست مشاغل سخت و زیان آور لحاظ می‌شود:

مجاورت کارگر با بخارات زیان‌آور و حرارت

داشتن مسئولیت تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره‌ها

کارگران مشغول به کار در کارگاه‌ها

کارگاه‌هایی چون: سالامبورسازی، دباغی، روده پاک‌کنی در این دسته قرار می‌گیرند. همچنین کارگرانی که به طور مستمر در گندآبروها، جمع‌آوری/حمل/دفن زباله شهری مشغولند.

کارگرهای مشغول به کار در دامداری‌ها و طیور

این کارگرها مسئولیت جمع‌آوری، انتقال و انبارکردن کود را به عهده دارند.

کار در ارتفاع

کسانی که در ارتفاع بیش از ۵ متر از سطح زمین کار می‌کنند مانند: فضاهای باز بر روی داربست، اتاقک‌های متحرک و دکل‌ها

کار بر روی دکل‌های برق

کسانی که بر خطوط و پست‌های انتقال برق فشار قوی کار می‌کنند: فشار ۶۳ کیلو ولت و بالاتر مدنظر است.

مشاغل مربوط به آسفالت خیابان‌ها

کسانی که به طور مداوم در مشاغلی مانند: پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن پاشی و مالچ پاشی کار می‌کنند.

مشاغل مربوط به جوشکاری

جوشکاری در مخازن شامل این دسته می‌شود.

کار با مواد رادیو اکتیو

تماس مداوم با اشعه در فرد بیماری ایجاد می‌کند. برای مثال: تماس مستقیم با رادیواکتیو و پرتوهای یون‌ساز.

کار در محل‌های پر فشار

مشاغلی مانند غواصی در عمق به علت وجود فشار محیطی بیش از حد در این دسته گنجانده می‌شود.

کار در محیط‌های پر سر و صدا

اگر سر و صدای محیط کار به حدی زیاد باشد که باعث بیماری‌های شنوایی و حتی کری کارگر شود. البته به شرطی که تمام مقررات حفاظتی و ایمنی هم نتواند به حذف این خطرات کمک کند.

کار با مواد شیمیایی

اشتغال به کارهای زیر در این دسته قرار می‌گیرند:

کار در امور سم‌پاشی مزارع، باغات و اشجار

ضدعفونی اماکن، طویله‌ها و آشیانه‌های مرغداری

مجاورت مستقیم با سموم و حشره‌کش‌ها در هنگام تولید ترکیب مواد سمی

کار در محیط پرارتعاش

اگر ارتعاش محیط، سلامتی کارگر را به خطر اندازد در این دسته قرار می‌گیرد.

کار در محیط‌ها خاص

موارد زیر جزء این دسته قرار می‌گیرد:

شاغلین در ندامتگاه‌ها و زندان: به شرطی که مستقیما با زندانیان را در ارتباط باشند.

شاغلین در مراکز روان‌درمانی: به شرطی که مستقیما با بیماران روانی در ارتباط باشند.

کار در بعضی حوزه‌های پزشکی

موارد زیر در این دسته قرار می‌گیرند:

هوشبری، مامایی، فوریت‌های پزشکی، کارشناس علوم آزمایشگاهی

تمام مشاغل زیر مجموعه موارد بالا

کار در حوزه‌های خاص

موارد زیر هم در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند:

خبرنگاری، آتش‌نشانی، رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافران درون و برون شهری و راهداران و رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده‌ها

شرایط بازنشستگی برای مشاغل سخت و زیان‌‌‌آور

شرایط بازنشستگی در مردان و زنان به شرح زیر است:

بازنشستگی برای مردان

مردان در شرایط زیر می‌توانند بازنشسته شوند:

 ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه پرداخت بیمه

 ۶۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه

 ۳۵ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه بدون شرط سنی

شرایط بازنشستگی برای زنان

زنان در شرایط زیر می‌توانند بازنشسته شوند:

۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه پرداخت بیمه

۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه

۳۵ سال پرداخت حق‌بیمه بدون شرایط سنی

۴۲ سال سن و ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه

فرمول محاسبه سابقه پرداخت حق بیمه

سازمان تامین اجتماعی برای محاسبه سابقه پرداخت حق‌بیمه از فرمول زیر استفاده می‌کند:

فرمول محاسبه سوابق بیمه:{(سابقه کار سخت و زیان‌آور ضرب در یک و نیم) + سابقه کار عادی}

حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور

کارفرما در این مشاغل موظف است ۲۷ درصد حق بیمه بپردازد. از این مقدار، ۲۳ درصد حق‌بیمه مشابه مشاغل عادی و ۴ درصد حق‌بیمه اضافی مربوط به کارهای سخت است.

شرایط احراز بازنشستگی در مشاغل سخت

متقاضی بازنشستگی باید ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب در مشاغل سخت، اشتغال داشته باشد.

ساعات کار و اضافه کاری در مشاغل سخت و زیان آور

مطابق ماده ۵۲ قوانین کار، ساعات کاری در مشاغل سخت نباید بیشتر از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته باشد. طبق ماده ۶۱ قانون کار، اضافه کاری در این مشاغل ممنوع است.

مرخصی در مشاغل سخت

مرخصی سالیانه در این مشاغل، پنج هفته در سال است. به این افراد توصیه می‌شود برای کم کردن فرسودگی و آسیب ناشی از کار، شش ماه یکبار به مرخصی بروند.

اشتغال زنان و نوجوانان در مشاغل سخت و زیان‌آور

اشتغال زنان و نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال در مشاغل خطرناک، ممنوع است. ممنوعیت اشتغال زنان در کارهای سخت در ماده ۷۵ قانون کار و ممنوعیت اشتغال نوجوانان در ماده ۸۳ آمده است.

طبق قوانین تامین اجتماعی در مقابله با مشاغل سخت و زیان آور باید مواردی را رعایت کرد. مانند آنکه طبق ماده ۵۲ قانون کار، در این مشاغل ساعت کاری موظفی در روز ۶ ساعت است و بیشتر از آن مجاز نیست. همچنین ارجاع کار اضافی نیز نباید به افراد شاغل در مشاغل سخت و زیان آور انجام شود؛ پس اضافه‌کاری نیز برای این دسته از مشاغل وجود ندارد. البته مرخصی مشاغل سخت و زیان آور نیز از دیگر مشاغل متمایز است و شاغلین این مشاغل می‌توانند از پنج هفته مرخصی در سال استفاده کنند.