استیضاح معاملات الگوریتمی در ملاصدرا

به گزارش اکوایران، روز گذشته مورخ 16 مهرماه نشستی در ساختمان ملاصدرا به مدیریت رضا عیوض‌لو، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس برگزار شد. در این جلسه که عنوان آن معاملات الگوریتمی و بازارگردانی بود، تعدادی از فعالان بازار سرمایه مهمان آن بودند. معاملات الگوریتمی در ماه‌های اخیر خبر ساز بوده و پیش بینی می‌شد که هرچه سریع تر جلسه ای برای شنیدن نظرات موافق و مخالف و همچنین انتقادات وارد به این بحث از سمت سازمان بورس برگزار شود تا در مورد بستر مورد نیاز این ابزار جدید بحث شود و نیازهای بازار سرمایه در این زمینه مرتفع گردد.

معاملات الگوریتمی در بورس تهران هنوز به شکل اصلی و کامل اجرایی نشده است. در واقع معاملات الگوریتمی به معاملاتی گفته می شود که سرمایه در اختیار هوش مصنوعی قرار می گیرد و این هوش مصنوعی یا همان ربات، نمادی را که با توجه به کدهای خود مناسب برای معامله می‌داند انتخاب می کند و طبق تشخیص برنامه در آن به معامله می‌پردازد. البته معاملات الگوریتمی انواع زیادی دارد که در بورس تهران تنها الگوریتم اجرایی معاملات به صورت قانونی اجرایی شده است. نحوه کار این الگوریتم اجرایی نیز به این شکل است که تمام اطلاعات معامله را شخص معامله گر به ابزار الگوریتم اجرایی می دهد و تنها از سرعت این ربات برای اجرا و مدل سازیی درخواست های خرید و فروش استفاده می‌کند. اولین مجوز معاملات الگوریتمی بورس تهران در سال 95 صادر شده و در همان سال بر روی اوراق شهرداری مشهد، بازارگردانی به وسیله معاملات الگوریتمی تست شده است. آیین نامه این ابزار در بهمن ماه سال 98 به تصویب رسید و در سال 99 برای اولین بار به طور رسمی اجرایی شد اما به دلیل اعتراض فعالان بازار سرمایه به این ابزار، سازمان بورس معاملات الگوریتمی را 8 ماه متوقف کرد.

استدلال های موافق و مخالف معاملات الگوریتمی

سازمان بورس تهران این نشست را برای هم اندیشی فعالان بازار سرمایه در جهت توسعه و نظامند کردن این ابزار برگزار کرد اما دل پر فعالان بازار سرمایه باعث شد تا نظرات موافقان ادامه این رویه، به گوش نرسد. اصلی ترین نقطه اشتراک منتقدان به رویکرد فعلی سازمان بورس در برابر این ابزار انحصار آن بود. فعالان بازار معتقدند که الگوریتم اجرایی باعث ایجاد زیان های زیادی شده است. از سمتی سهامداران خرد که به سختی در حال صبر کردن و سهامداری در این بازار کم سود هستند هر روزه شاهد نوسان گیری پر سود افرادی اند که به این ابزار دسترسی دارند و از طرف دیگر این ابزار توانسته است قوانین بازار سرمایه را نقض کند و حتی نظارتی نیز بر آن صورت نمی گیرد به شکلی که اگر یک کد معمولی مشابه این الگوریتم معامله کند به سرعت از طرف ناظران بورس بررسی می شود. الگوریتم‌های اجرایی نشان داده‌اند که می توانند به بازار جهت دهند و باعث مثبت و منفی شدن و حرکت قیمت سهام‌ها شوند و حتی می توانند قبل از صف شدن یک نماد امکان معامله را برای فرد دارای ابزار ایجاد کند. از دیگر انتقادات وارده به این الگوریتم ها می توان به عدم تست و شبیه سازی استاندارد آن‌ها قبل از اجرایی شدن اشاره کرد و فعالان بازار معتقدند در شرایطی که بازار به وسیله دامنه نوسان و حجم مبنا و از طرفی سیاست گذاری‌های دولت و بانک مرکزی محدود شده است و رکود شدیدی نیز در معاملات دیده می شود؛ باید سازو کاری ایجاد کرد که در شرایط بحرانی این چنین این ابزار را متوقف کند یا فعالیت آن را محدود سازد همان طور که در بورس های جهانی این کار انجام می شود.

دیگر منظری که می‌توان به آن نگاه کرد نظر موافقان معاملات الگوریتمی است. در نظرات مخالف دیده می شد که با کلیت معاملات الگوریتمی و این ابزار جدید مخالفتی مطرح نبود و اصل مخالفت ها در اجرای نادرست آن بود. بازار بورس و اوراق بهادار تهران در این روز ها با مشکل نقدینگی وعمق کم بازار و رکود مواجه است که معاملات الگوریتمی در صورت اجرایی شدن به شکل استاندارد می تواند روند بازارگردانی را بهبود بخشد و کمک شایانی برای این بازار با اهمیت باشد.

در انتهای جلسه مقرر شد تا معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس موارد مطرح شده را به هیئت مدیره سازمان بورس انتقال دهد و تصمیمی در ارتباط با فعالیت معاملات الگوریتمی گرفته شود. مسئله‌ای که هنوز بسته نشده این است که آیا در رکود این روز های بازار سرمایه امکان اصلاح نحوه فعالیت معاملات الگوریتمی یا بستر سازی مناسب برای آن و حتی از بین بردن انحصار این ابزار وجود دارد؛ یا بهتر بود فعالیت این ابزار مؤثر بر معاملات، که از اندک اعتماد باقی مانده در بین سهامداران خرد به بازار بورس می کاهد، متوقف شود؟