تردید غرب در احیای برجام؛ دیپلمات کهنه‌کار یک‌تنه توافق را برمی‌گرداند؟

به گزارش اکوایران، لارنس نورمن در وال‌استریت ژورنال نوشت جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اروپایی حاضر نیست از تلاش‌ها برای نجات توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران دست بکشد، علی‌رغم این‌که در غرب به همکاری تهران و مسکو اعتراض می‌شود. بورل در راه بازگشت از سفر رهبران اتحادی اروپا از کی‌یف به وال‌استریت ژورنال گفت: که منتقدان احیای توافق شاید به اندازه کافی نگران ایرانی اتمی نیستند. او گفت: «تا آن‌جا که من می‌دانم، جایگزینی برای این توافق جهت جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران وجود ندارد».

با توجه به این‌که دولت بایدن به طور فزاینده‌ای نسبت به سرنوشت برجام بی‌تفاوت می‌شود، بورل که هماهنگ‌کننده مذاکرات هسته‌ای است، در معرض حمله مخالفان توافق قرار دارد. آن‌ها او را نماد دلبستگی اروپا به توافق می‌دانند. فرانسه، بریتانیا، آلمان و آمریکا که با ایران بر سر توافق سال ۲۰۱۵ مذاکره کردند، همچنان از احیای آن حمایت می‌کنند. با این حال، اکثر دیپلمات‌های اروپایی نسبت به بقای توافق نظر خوبی ندارند.

این سیاستمدار کهنه‌کار ۷۵ساله اسپانیایی توسط تهران نیز تحت فشار است. ایران هشدار داده که تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران و پیشنهاد آلمان برای قراردادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی می‌تواند منجر به فروپاشی روابط و خطرات امنیتی برای اروپا شود.

بورل که گاهی اوقات به دلیل صاف‌وساده حرف‌زدن‌ش به دردسر می‌افتد، اصرار دارد که نقشش به عنوان هماهنگ‌کننده دیپلماسی هسته‌ای مانع از تحت فشار قراردادن تهران بر سر اقدامات ایران در داخل یا خارج از کشور نیست. او به طور مرتب با حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران صحبت می‌کند.

بورل ادعا می‌کند که توافق هسته‌ای تنها راه محدودیت در برابر برنامه هسته‌ای ایران است. ادعایی که مخالفان احیای توافق به شدت به آن اشکال می‌گیرند. در ایالات متحده نیز حتی افرادی که در سال ۲۰۱۵ محکم پشت توافق بودند، به جمع شکاکان راه‌کار دیپلماسی پیوسته‌اند.

برخی از تحریم‌ها علیه ایران به انقضا نزدیک شده و در بازه سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ محدودیت‌های کلیدی تولید و ذخیره اورانیوم غنی‌شده برداشته خواهد شد. مخالفان برجام بر این باورند که توافق آتی راه را برای بلندپروازی‌های هسته‌ای تهران باز می‌گذارد.

احتمال احیای توافق پایین است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ این قرارداد را وحشتناک و یک‌طرفه خواند و بدون مشخص کردن راهی برای محدودیت بر برنامه هسته ای تهران، از آن خارج شد. ایران نیز بعداً تمام محدودیت‌های فعالیت خود تحت این توافق را نقض کرد. ایران در حال حاضر اورانیوم ۶۰ درصدی با عیار بالا تولید کرده است. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه گذشته ادعا کرد که ایران به اندازه چند سلاح اتمی، اورانیوم غنی‌شده دارد.

دولت بایدن احیای توافق ۲۰۱۵ را یک هدف کلیدی در سیاست خارجی خود قرار داده است. در بهار همه چیز نهایی شده بود؛ اما به سرانجام نرسید. مذاکرات جدید وین در ماه آگوست منجر به چیزی شد که به گفته تیم بورل، پیش‌نویس نهایی برای تهران و واشنگتن بود. در ابتدا به نظر می‌آمد ایران موافق باید اما سپس چند شرط دیگر به پیش‌نویس اضافه کرد. چند روز بعد، اعتراضات در این کشور آغاز شد و در همین حال غرب با ادعای ارسال پهپاد از ایران به روسیه [امری که دو کشور ان را رد کرده‌اند] تحریم‌های جدیدی علیه تهران اعمال کرده است.

مقامات ایالات متحده در پاییز ادعا کردند که ایران قصد دارد موشک‌های بالستیک به روسیه تحویل دهد. در اواسط ژانویه نیز لیندا توماس‌گرینفیلد، سفیر آمریکا در سازمان ملل ادعا کرد که اکنون ایران مشغول بررسی فروش چندصد موشک به روسیه است.

بورل هشدار داد که این کار زیاده‌روی خواهد بود؛ اما به نظر او الآن تهران این را درک کرده است. برخی از دیپلمات‌های غربی می‌گویند که در ایران بحث‌هایی در مورد اینکه چه باید کرد، شکل گرفته است.

بورل درباره فروش موشک‌های ایران به روسیه گفت: هر بار که با ایرانی‌ها صحبت می‌کنم، آنها تأکید می‌کنند که این کار را نخواهند کرد. به آنها توصیه می‌کنم، اگر این کار را کنید، همه چیز از جمله احیای برجام، بسیار دشوارتر خواهد شد.

بورل، یکی از سیاستمداران ارشد حزب سوسیالیست اسپانیا بی‌تعارف می‌گوید که با توجه به مدیریت اعتراضات داخلی و حمایت تهران از روسیه، معلوم نیست حتی اگر ایران از خواسته‌های خود کوتاه بیاید، واشنگتن با احیای توافق هسته‌ای موافقت خواهد کند. از زمان شروع اعتراضات، مقامات آمریکایی در ماه سپتامبر گفته‌اند که تمرکز واشنگتن بر وضعیت داخلی ایران است و نه مذاکرات؛ اما با این حال، راه‌حل دیپلماتیک را رد نکرده‌اند. بورل گفت که اگر ایران بیش از این به روسیه کمک کند، انگیزه اروپا و آمریکا برای بازگرداندن توافق بسیار کمتر خواهد شد.

تاکنون، تهران از تولید اورانیوم ۹۰ درصد خودداری کرده است. مرحله‌ای که به عقیده اسرائیل و برخی مقامات غرب، درخور پاسخ نظامی خواهد بود. هفته گذشته، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران بدون اطلاع به آن‌ها در سانتریفیوژهای تولیدکننده اورانیوم ۶۰ درصد تغییر داده است.