ظهور میانجی اصلی جنگ خاورمیانه/ چه کسی توافق را از فروپاشی نجات داد؟

به گزارش اکوایران، به نظر می‌رسید توافق در آستانه فروپاشی است. حماس اسرائیل را متهم کرده بود که به مفاد توافق وفادار نبوده و اسرائیل تهدید کرده بود که حمله مرگبار خود به نوار غزه را از سر خواهد گرفت.

در این لحظه بود که یک جت قطری روز شنبه در فرودگاه بین‌المللی بن‌گوریون اسرائیل فرود آمد. مذاکره‌کنندگان داخل هواپیما دست به کار شدند و پس از هفته‌ها  کشمکش‌های دیپلماتیک پرمخاطره، به دنبال حفظ توافق آتش‌بس اسرائیل و حماس بودند.

این اولین دیدار علنی مقامات قطری از اسرائیل، لحظه‌ای محیرالعقول برای دو طرفی را رقم زد که هیچ روابط دیپلماتیک رسمی با یکدیگر ندارند. این ماجرا هم‌چنین حکایت از  بر نقش اصلی این کشور کوچک در پل زدن بر اختلافات بین دشمنان خونی داشت.

ماموریت غیرممکن

به نوشته آسوشیتدپرس، یوئل گوزانسکی، کارشناس ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی در تل‌آویو، در مورد خضور قطری‌ها در اسرائیل گفت: «این چیزی است که قبلاً هرگز ندیده بودیم. این تنها بازیگر خارجی در جهان است که به دلیل سال‌ها حمایت از حماس، اهرم زیادی بر حماس دارد.»

ماموریت آن‌ها موفقیت آمیز بود و بیش‌تر اعضای تیم به خانه برگشتند. به گفته یک دیپلمات مطلع از این دیدار که خواسته نامش فاش نشود، اما چندین میانجی قطری برای تمدید آتش‌بس که صبح سه‌شنبه پایان می‌رسید، با مقامات اطلاعاتی اسرائیل کار کردند.

بازیگر منحصر به‌فرد

قطر با روابط نزدیک خود با ایالات متحده -میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا بین اروپا و ژاپن- و ارتباطش با اسرائیل از سال 1995 و حمایتش از غزه محاصره شده -به میزان بیش از یک میلیارد دلار از سال 2014- موقعیتی منحصر به فرد برای شکستن بن‌بست‌ها در مذاکرات آتش‌بسی دارد که شامل ایالات متحده و مصر نیز می‌شود.

گوزانسکی گفت: «اسرائیل به قطر نیاز دارد. قطر تنها بازیگری در جهان عرب است که به آرمان فلسطین وفادار است».

این کشور از سال 2012 میزبان دفتر سیاسی حماس در خارج از کشور بوده است. این به قطر اجازه می‌دهد تا بر تصمیم‌گیرندگان این گروه نفوذ داشته باشد. مقامات ارشد حماس، از جمله رهبر این گروه، اسماعیل هنیه، در قطر زندگی می‌کنند.

تمایل به کاهش درگیری‌ها و میزبانی از حماس و طالبان

قطر می گوید که دفتر سیاسی حماس در پایتختش، دوحه، به درخواست مقامات آمریکایی افتتاح شده که می‌خواستند یک کانال ارتباطی ایجاد کنند، -همانطور که دوحه در طول جنگ 20 ساله آمریکا در افغانستان میزبان دفاتر طالبان بود.

مقامات قطری می‌گویند تمایل آن‌ها به کاهش درگیری‌ها است، اگرچه روابط آن‌ها با طیفی از گروه‌های اسلام گرا از جمله حماس، اخوان‌المسلمین در مصر و طالبان، برخی از قانونگذاران آمریکایی و دولت‌های عربی همسایه قرار گرفته است.

به گفته پاتریک تروس، سفیر سابق ایالات متحده در قطر: «این قدرت نرم در برابر بازیگرانی است که علیه منافع آمریکا بسیج شده است. میزبانی از سازمان‌هایی که نمی‌توان با آن‌ها صحبت کرد، بخشی از این سیاست است».

این کشور ثروتمند عربی خلیج فارس با جمعیت بومی تنها 300،000 نفر از موقعیت استراتژیک و منابع عظیم گاز طبیعی خود برای اعمال نفوذ سیاسی و طرح قدرت نرم در سراسر جهان، از جمله میزبانی جام جهانی 2022، استفاده کرده است.

ایمان به دیپلماسی میان طرف‌‌های متخاصم

در مذاکرات اسرائیل و حماس، میانجی‌های قطری به همراه میانجی‌های مصر و ایالات متحده با این وظیفه مواجه شدند که در زمانی که اعتماد زیر صفر بود، طرف‌های متخاصم به دیپلماسی ایمان بیاورند.

در میانه اجرای توافق، حماس شاکی بود از این‌که اسرائیل شرایط آتش‌بس نقض کرده و گفت که این توافق در خطر است. به گفته آژانس پناهندگان فلسطینی سازمان ملل، تنها 137 کامیون با کمک‌های بشردوستانه بسیار مورد نیاز در روز جمعه -اولین روز آتش‌بس- و 187 کامیون در روز دوم موفق به ورود به نوار شدند. اسرائیل قول داده بود که روزانه به 200 کامیون اجازه ورود دهد.

نجات لحظه آخری توافق

به گفته منابع مطلع، مقامات قطری برای حفظ توافق به دیدارهای رو در رو با مقامات اسرائیلی متوسل شدند. دیدار چند ساعته با مقامات موساد در تل‌آویو در روز شنبه بسیار مهم بود. ناگهان توافق برگشت. حماس دومین دسته از اسرای اسرائیلی را تحویل داد، خانواده‌ها در کرانه باختری از آزادی 39 زن و نوجوان دیگر از زندان خوشحال شدند و فلسطینی‌ها در غزه از پناهگاه های خود بیرون آمدند تا به دنبال سوخت و اعضای خانواده گم‌شده خود بگردند.

لولوه رشید الخاطر، دستیار وزیر خارجه قطر، اولین مقام خارجی بود که روز یک‌شنبه از نوار غزه بازدید کرد. او از وقفه در جنگ برای بررسی کمک‌های مورد مناقشه، دیدار با فلسطینی‌های مجروح و گفت‌وگو با وائل الدحدوح، رئیس دفتر غزه الجزیره -که توسط قطر حمایت مالی می‌شود- استفاده کرد که همسر، پسر و نوه‌اش را در حمله هوایی اسرائیل از دست داد. این رسانه عرب که بیش از هر رسانه خبری دیگری در غزه دوربین دارد، بر پوشش عربی جنگ مسلط بوده است.

مرکز ثقل دیپلماسی منطقه

با وجود اختلافات، اسرائیل و حماس هر دو علاقه‌مند به طولانی شدن آرامش هستند. حتی در حالی که پرسش‌های بزرگ‌تری در مورد اتفاقات پس از جنگ مطرح می‌شود، یک مقام قطری که به دلیل حساسیت مذاکرات در حال انجام نخواسته نامش فاش شود، می‌گوید که کشورش بر مسائل حیاتی، مانند حفظ آتش‌بس و جلوگیری از یک جنگ منطقه‌ای، متمرکز است. 

جریان گسترده‌ای از مقامات برای این منظور کارشان به دوحه افتاده است، از وزیر امور خارجه ایران و نخست وزیر موقت لبنان تا مدیر سازمان سیا.

ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر روز دوشنبه به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «هیچ درگیری وجود ندارد که در میدان نبرد آغاز و پایان یافته باشد. اکنون که گروگان‌ها آزاد می‌شوند و درگیری‌ها متوقف شده‌اند، شاید بتوانیم راه‌حلی پیدا کنیم.»