به گزارش اکوایران،  کارشناسان معتقدند حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران تاکنون تنها خطرات محدودی از نظر آلودگی به همراه داشته‌اند؛ اما حمله به نیروگاه بوشهر می‌تواند فاجعه‌آمیز باشد

به نوشته خبرگزاری رویترز، اسرائیل ادعا کرده که به دنبال نابودی توانمندی‌ هسته‌ای ایران  است. با این حال نگرانی عمومی در منطقه وجهان مبنی بر فاجعه‌ هسته‌ای  در منطقه‌ای که ده‌ها میلیون نفر جمعیت دارد و بخش قابل‌توجهی از نفت جهان را تأمین می‌کند،  وجود دارد.

روز پنج‌شنبه موجی از نگرانی در منطقه خلیج فارس به راه افتاد، زمانی‌که ارتش اسرائیل اعلام کرد سایتی در بوشهر ــ در ساحل خلیج فارس را هدف قرار داده است؛ اما ساعاتی بعد این خبر را اشتباه خواند و پس گرفت.

اسرائیل تاکنون چه جاهایی را هدف قرار داده است؟

اسرائیل اعلام کرده به سایت‌های هسته‌ای در نطنز، اصفهان، اراک و حتی تهران حمله کرده است. بامداد روز یک‌شنبه  هم آمریکایی‌ها سایت‌های فوردو، نطنز و اصفهان را هدف قرار دادند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) گزارش داده که تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز، مجتمع هسته‌ای در اصفهان از جمله مرکز تبدیل اورانیوم، و همچنین تأسیسات تولید سانتریفیوژ در کرج و تهران آسیب دیده‌اند.

اسرائیل همچنین به آب سنگین اراک (خنداب) حمله کرده است. آژانس اعلام کرد راکتور تحقیقاتی آب‌سنگین خنداب که هنوز در حال ساخت بود و عملیاتی نشده بود، هدف حمله قرار گرفته و همچنین کارخانه مجاور تولید آب‌سنگین نیز آسیب دیده است. به گفته آژانس، این تأسیسات عملیاتی نبوده و فاقد مواد هسته‌ای بودند، بنابراین هیچ پیامد تشعشعاتی نداشته‌اند.

در به‌روزرسانی ارزیابی خود در روز جمعه، آژانس اعلام کرد که ساختمان‌های کلیدی در این سایت‌ها آسیب دیده‌اند. راکتورهای آب‌سنگین می‌توانند پلوتونیوم تولید کنند؛ عنصری که همانند اورانیوم غنی‌شده، قابلیت استفاده در ساخت بمب اتم را دارد.

این حملات چه خطراتی  در پی دارند؟

پیتر برایانت، استاد دانشگاه لیورپول در انگلستان و متخصص در علوم حفاظت در برابر پرتو و سیاست‌گذاری انرژی هسته‌ای، گفت که درباره خطر انتشار آلودگی ناشی از حملات تاکنون نگرانی چندانی وجود نداشته است.

او اشاره کرد که سایت اراک عملیاتی نبوده و تأسیسات نطنز نیز زیرزمینی است و هیچ گزارشی از نشت تشعشعات منتشر نشده است. وی افزود: «مسئله این است که کنترل اتفاقات درون تأسیسات چگونه انجام می‌شود، اما به‌طور کلی تأسیسات هسته‌ای برای چنین شرایطی طراحی شده‌اند.» او افزود: «اورانیوم تنها زمانی خطرناک است که به صورت فیزیکی استنشاق، بلع یا وارد بدن شود، مخصوصا در سطح غنی‌سازی پایین.»

داریا دولزیکووا، پژوهشگر ارشد اندیشکده RUSI در لندن، گفت حمله به تأسیسات ابتدایی چرخه سوخت هسته‌ای ــ یعنی مراحل آماده‌سازی اورانیوم برای مصرف در راکتور ــ بیشتر خطرات شیمیایی دارند تا پرتوی. او گفت در این تأسیسات، ماده‌ی نگران‌کننده UF6 یا هگزافلوراید اورانیوم است. «زمانی که UF6 با بخار آب موجود در هوا ترکیب می‌شود، مواد شیمیایی مضری تولید می‌کند.»

وی افزود میزان پراکندگی مواد به عواملی همچون شرایط آب‌وهوایی وابسته است. «در شرایطی با باد کم، بیشتر این مواد در اطراف همان تأسیسات ته‌نشین می‌شود؛ اما در بادهای شدید، مواد دورتر می‌روند، اگرچه پراکندگی آنها نیز بیشتر می‌شود». وی همچنین گفت در تأسیسات زیرزمینی، خطر پراکندگی کمتر است.

سایمون بنت، رئیس واحد ایمنی و امنیت غیرنظامی در دانشگاه لستر انگلستان نیز گفت که اگر اسرائیل به تأسیسات زیرزمینی حمله کند، خطر زیست‌محیطی اندک است، چراکه «در واقع شما مواد هسته‌ای را زیر هزاران تُن بتن، خاک و سنگ دفن می‌کنید.»

اما درباره نیروگاه‌های هسته‌ای چه؟

نگرانی اصلی، حمله به نیروگاه هسته‌ای بوشهر در ایران است.

ریچارد وِیکفورد، استاد اپیدمیولوژی در دانشگاه منچستر گفت:‌  آلودگی ناشی از حمله به تأسیسات غنی‌سازی بیشتر یک «مشکل شیمیایی» برای مناطق اطراف است، اما وارد شدن آسیب گسترده به راکتورهای برق هسته‌ای، «داستان   کاملاً متفاوتی» است. او گفت در چنین حالتی، عناصر رادیواکتیو ممکن است از طریق یک ستون از مواد فرّار به هوا یا به دریا نشت کنند.

جیمز اَکتون، مدیر مشترک برنامه سیاست هسته‌ای در اندیشکده کارنگی، گفت حمله به نیروگاه بوشهر «می‌تواند یک فاجعه پرتوی تمام‌عیار رقم بزند»، اما حملات به تأسیسات غنی‌سازی «احتمالاً پیامدهای قابل توجهی برای مناطق خارج از سایت نخواهند داشت.»

بنت از دانشگاه لستر نیز هشدار داد که «حمله به بوشهر کاری بسیار خطرناک و نسنجیده برای اسرائیل خواهد بود»، چراکه ممکن است موجب نفوذ به راکتور و در نتیجه، نشت مواد پرتوزا به جو شود.

چرا کشورهای خلیج فارس به‌شدت نگران هستند؟

برای کشورهای خلیج فارس، هرگونه حمله به بوشهر می‌تواند با آلودگی احتمالی آب‌های خلیج، بحرانی جدی در تأمین آب آشامیدنی رقم بزند؛ چرا که این کشورها به‌شدت وابسته به شیرین‌سازی آب دریا هستند.

در امارات متحده عربی، بیش از ۸۰ درصد آب آشامیدنی از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها تأمین می‌شود. بحرین از سال ۲۰۱۶ کاملاً وابسته به آب‌شیرین‌کن‌ها شده و منابع آب زیرزمینی خود را تنها برای شرایط اضطراری نگه داشته است.

قطر نیز ۱۰۰ درصد آب مورد نیاز خود را از طریق شیرین‌سازی تأمین می‌کند.

در عربستان سعودی، کشوری بسیار بزرگ‌تر با ذخایر طبیعی آب بیشتر، حدود ۵۰ درصد از تأمین آب تا سال ۲۰۲۳ از طریق شیرین‌سازی انجام می‌شد.

در حالی‌که برخی کشورهای خلیج فارس مانند عربستان و عمان به بیش از یک دریا دسترسی دارند، کشورهایی مانند قطر، بحرین و کویت تنها به سواحل خلیج فارس محدود هستند و مسیر دیگری ندارند.

ندال حلال، استاد مهندسی و رئیس مرکز تحقیقات آب دانشگاه نیویورک در ابوظبی می‌گوید: «اگر یک فاجعه طبیعی، نشت نفت، یا حتی حمله‌ای هدفمند موجب اختلال در عملکرد یک آب‌شیرین‌کن شود، صدها هزار نفر ممکن است بلافاصله دسترسی خود به آب آشامیدنی را از دست بدهند». او افزود: «تأسیسات آب‌شیرین‌کن ساحلی به‌ویژه در برابر خطرات منطقه‌ای مانند نشت نفت یا آلودگی هسته‌ای بسیار آسیب‌پذیرند.»