به گزارش اکوایران، آلمان شریک اول تجاری ایران در میان کشورهای اروپایی محسوب می‌شود و با توجه اعلامیه جدید این کشور پیش‌بینی می شود سایر کشورهای اروپایی هم همکاری تجاری خود با ایران را محدود کنند. داده‌های اداره آمار فدرال آلمان نشان می‌دهد از ژانویه تا پایان اکتبر ۲۰۲۲، شرکت‌های آلمانی کالاهایی به ارزش 1.2 میلیارد یورو به ایران صادر کرده‌اند و ارزش حجم کالاهای وارداتی از ایران هم حدود ۲۶۰ میلیون یورو بوده است. صادرات آلمان در این بازه زمانی کمی کمتر از مدت مشابه سال قبل و واردات کمی بالاتر بود. امیر علی‌زاده مدیر بین‌الملل اتاق بازرگانی و صنایع شهر «اولم» در آلمان و قائم مقام سابق اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان در گفت و گو با «اکوایران» می گوید: وزارت اقتصاد و محافظت از اقلیم آلمان که در دولت جدید فدرال جایگزین وزارت اقتصاد  و انرژی آلمان شده است، در اعلامیه مطبوعاتی اعلام کرد، ابزارهای حمایتی خود برای توسعه مناسبات تجاری با ایران را معلق کرده است.

برخی از رسانه‌ها این اقدام را به اشتباه به قطع روابط تجاری بین آلمان و ایران تفسیر کرده‌اند، ‌اما نکته اینجا است که این اقدام در اصل به معنی این است که دولت آلمان دیگر رسماً حمایت از گسترش تجارت با ایران را قطع و از دستور کار خود خارج کرده است. وزارت اقتصاد فدرال آلمان ابزارها و اهرم‌های حمایتی مختلفی را برای گسترش تجارت با کشورهای مختلف در دستور کار دارد که در این خصوص می توان به طرح‌های حمایتی برگزاری نمایشگاه‌ها، سفر هیات‌های تجاری، ضمانت‌های صادراتی، ضمانت‌های سرمایه‌گذاری خارجی و برنامه‌های آموزشی اشاره کرد که حالا با اعلام دولت آلمان در رابطه با ایران معلق شده‌اند.  

به گفته مدیر بین‌الملل اتاق بازرگانی و صنایع شهر «اولم»‌ در آلمان، وزارت اقتصاد فدرال این کشور پس از اعتراضات ماه‌های گذشته در ایران و از سوی دیگر به دلیل حمایت ایران از روسیه وزارت اقتصاد آلمان ابزارهای حمایتی خود را برای تجارت با ایران لغو کرده است.

ابزارهای حمایتی آلمان

علیزاده در خصوص اینکه طرح‌های حمایتی قطع شده از سوی آلمان شامل چه مواردی می شود گفت: دو ابزاری که وزارت اقتصاد آلمان قطع کرده شامل «ضمانت‌های صادراتی» و «ضمانت‌های سرمایه‌گذاری خارجی» می شود. این دو ابزار وزارت اقتصاد از جمله ابزارهای بسیار مهم برای گسترش روابط تجاری با برخی از کشورها، به ویژه کشورهایی که ریسک تجاری بالایی دارند به شمار می‌رود. شرکت بیمه اویلر هرمس از طرف وزارت اقتصاد آلمان ضمانت صادراتی صادر می‌کند و شرکت‌های آلمانی‌ای که تحت پوشش این بیمه‌های صادراتی قرار گرفته باشند و به عنوان نمونه نتوانند وجوه صادراتی به دلیل ریسک‌های سیاسی دریافت کنند، دولت آلمان با پرداخت این مبالغ از آنها حمایت می کند تا در مناسبات تجاری خود دچار ضرر و زیان نشوند. از سوی دیگر «پوشش تضمینی سرمایه گذاری خارجی» وزارت اقتصاد آلمان که از طریق شرکت پی‌دبلیو‌سی اجرا می‌شود، از سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌های آلمانی در کشورهای خارجی حمایت می‌کند. این طرح‌ حمایتی هم در روابط تجاری با ایران قطع شده است.

البته به گفته علیزاده، دو ابزار حمایتی ذکر شده در سال‌های اخیر عملاً وجود نداشتند. آن طور که خود وزارت اقتصاد آلمان هم اعلام کرده تنها در بازه‌ای کوتاه بعد از برجام ضمانت‌های صادراتی هرمس فعال شدند و ضمانت‌های سرمایه‌گذاری حتی بعد برجام هم بسیار محدود بود. اما همین دو ابزار ضمانتی نیز نیز پس از اعمال مجدد تحریم‌های ثانویه آمریکا در سال 2018 و قرار گرفتن دوباره در لیست سیاه FATF عملا قطع شده بود. اما حالا دولت آلمان اعلام کرده که آنها را رسماً از ژانویه 2023 به خاطر «وضعیت بسیار جدی در ایران» قطع می‌کند. هر چند این دو ابزار در چند سال گذشته هم عملاً وجود نداشتند و این اقدام وزارت اقتصاد آلمان بیشتر نمادین است، اما تاثیر منفی بسیار زیادی روی روابط تجاری خواهد گذاشت.

اما در خصوص سه طرح حمایتی دیگری که براساس اعلام رسمی دولت آلمان قطع شده است، قائم مقام سابق اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان می‌گوید: یکی دیگر از ابزارها فرمت «دیالوگ انرژی» میان ایران و آلمان بود. بعد از برجام یکسری از طرح‌ها و همکاری‌ها در زمینه‌های گسترش انرژهای تجدیدپذیر و افزایش بهره‌وری انرژی در ایران شکل گرفت. این همکاری‌ها هم با تحریم‌های مجدد آمریکا محدود شد.‌ طرح «دیالوگ انرژی» یکی از طرح‌های باقی‌مانده بود که بین سازمان همکاری‌های بین‌المللی اقتصادی آلمان با سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر ایران انجام می‌شد که البته آن هم عملاً دیگر فعال نبود. اما حالا همین پنجره هم بسته شد.

به گفته علی‌زاده دو ابزار حمایتی دیگر که در سال‌های اخیر به نسبت فعال‌تر از بقیه بودند و حالا قطع شده‌اند، برنامه‌ حمایت از حضور شرکت‌های آلمانی در نمایشگاه‌های ایران و  برنامه بازآموزی مدیران بودند.  وزارت اقتصاد آلمان هر سال بودجه‌ای را برای برگزاری پاویون‌های رسمی آلمان در نمایشگاه‌های خارجی در نظر می‌گیرد و تا یک سوم هزینه‌های شرکت‌های آلمانی را برای حضور در این نمایشگاه‌ها پرداخت می‌کند. این طرح هم در  سال‌های پس از برجام برای ایران دوباره احیا شد و به ویژه تا سال 2018 بسیار فعال بود و سهم مهمی در برقراری روابط بین شرکت‌های آلمانی و بخش خصوصی ایران داشت. این طرح هم در عمل در مورد ایران بسیار محدود شد و در سال 2022 تنها شامل پاویون رسمی در نمایشگاه آگروفود صنایع غذایی و کشاوری ایران بود. اما حالا دولت آلمان این طرح حمایتی را در مورد ایران به طور کامل قطع کرده است.

به گفته مدیر بین‌الملل اتاق بازرگانی و صنایع شهر «اولم» در آلمان پنجمین طرح حمایتی هم که حالا لغو شده مربوط به «برنامه آموزش مدیران در کشورهای خارجی» می‌شود. وزارت اقتصاد آلمان با این برنامه که سال‌هاست در راستای پروژه حمایتی «آماده برای شراکت با آلمان» در آسیا، شرق اروپا، آفریفا و آمریکای لاتین برگزار می‌کند، مدیران شرکت‌های کوچک و متوسط در 21 کشور در این مناطق را که تمایل به همکاری با شرکت‌های آلمانی دارند، با دوره‌های آموزشی مدیریتی و برگزاری سفر هیات‌های تجاری به آلمان و بازدید از شرکت‌های آلمانی برای شراکت با شرکت‌های آلمانی آماده می‌کند. این طرح هم بعد برجام برای ایران به اجرا درآمد و در چند سال گذشته به طور منظم برگزار ‌شد و مدیران زیادی از شرکت‌های کوچک و متوسط خصوصی ایران در قالب این طرح آموزش دیدند و به آلمان سفر کردند و با شرکت‌های آلمانی ارتباط برقرار کردند. حالا این طرح حمایتی هم با این تصمیم وزارت اقتصاد آلمان متوقف شد. بعد از جنگ اوکراین، ابتدا روسیه و بلاروس از این برنامه حذف شدند و حالا ایران سومین کشوری است که از این برنامه کنار گذاشته می‌شود.