به گزارش اکوایران، ایران در آستانه بحران بیسابقه آب قرار دارد. کاهش منابع آبی، برداشت بیرویه از سفرههای زیرزمینی و تغییرات اقلیمی، کشور را با ناترازی شدید منابع و مصارف روبهرو کرده است. این وضعیت، امنیت غذایی، محیط زیست و توسعه پایدار را تهدید میکند و ضرورت مدیریت جامع و اصلاح ساختارها را بیش از هر زمان دیگری آشکار میسازد.
رضا اردکانیان، وزیر نیرو دولت دوازدهم در نشست مدیریت آب در ایران که به تازگی در دانشگاه شریف برگزار شده بود، تاکید کرد که با وجود تمام دشواریها، «راهحلهای مؤثر و قابلاتکا به شرطها و شروطها، همچنان وجود دارد».
به باور او، ایران اگرچه در بسیاری حوزهها به منابع تجدیدناپذیر تکیه دارد، اما سرمایه انسانی توانمند مهمترین ثروت تجدیدپذیر کشور است؛ ظرفیتی که در صورت بهرهگیری صحیح، میتواند مسیر اصلاح را در مدیریت آب و حتی سایر عرصههای حکمرانی باز کند.
نبود آمایش سرزمین؛ ریشه یک سردرگمی طولانی
اردکانیان یکی از ریشهایترین معضلات مدیریت آب در ایران را فقدان آمایش سرزمین آبمحور میداند.
او معتقد است یک «توافق نانوشته» سالهاست تصمیمگیران را از تدوین و اجرای آمایش دور نگه داشته؛ زیرا تصمیمگیری بدون وجود نقشه جامع، برای بسیاری از بخشها سادهتر بوده است. اما هزینههای این غفلت امروز در قالب بحرانهای محیطزیستی و فشار بر حوضههای آبریز نمایان شده است.
بخشینگری در دولت؛ مانع حل مسائل میانبخشی
به گفته وزیر نیرو دولت دوازدهم، ساختار بخشی دولت توان حل مسائل پیچیده و میانبخشی مانند آب، انرژی و محیطزیست را ندارد.
او تأکید میکند که دولت زمانی شکل میگیرد تا بتواند موضوعات درهمتنیده را مدیریت کند، اما در ایران «مدیریت با ابزارهای بخشی» رایج است و همین امر حل بحران آب را دشوار کرده است.
کمرنگ شدن نقش مردم در مدیریت آب
اردکانیان با اشاره به اینکه مدیریت آب در ایرانِ گذشته بهطور گسترده بر دوش جوامع محلی بود، میگوید ورود فناوری و تمرکز دولتها این نقش را محدود کرده است. به باور او، احیای مشارکت مردم بهویژه در مقیاسهای محلی میتواند بخشی از راهحل باشد.
آب بهعنوان یک کالای اقتصادی؛ حلقه مفقوده بهرهوری
او یکی دیگر از دلایل شرایط فعلی را «به رسمیت نشناختن آب بهعنوان کالای اقتصادی» میداند.
عدم قیمتگذاری صحیح و یارانههای پنهان، به گفته او، موجب بهرهوری پایین، مصرف بیرویه و تشدید ناترازی شده است.
تحول جهانی در مدیریت آب؛ ایران در کدام دوره است؟
اردکانیان با اشاره به سه دوره تحول مدیریت آب در جهان یعنی «مدیریت عرضه»، «مدیریت عرضه و تقاضا» و «مدیریت مصرف»، میگوید: ایران باید بهطور کامل وارد دوره سوم شود؛ دورهای که محور آن افزایش بهرهوری و کنترل مصرف است.
با این حال او معتقد است برخی دستگاهها هنوز با «رویکرد دوره اول» عمل میکنند و همین عدمهمزمانی سیاستگذاری مانع پیشرفت شده است.
چالش ساختاری و مسئله احراز مسئولان
او با یادآوری تجربه برنامه چهارم توسعه و ورود رسمی مفهوم «مدیریت یکپارچه منابع آب» به سیاستگذاری کشور، میگوید ناتوانی ساختاری در اجرای این رویکرد، علتالعلل بسیاری از مشکلات امروز است.
اردکانیان همچنین یکی از ضعفهای تاریخی مدیریت آب را نبود تمرکز کامل در وزارت نیرو دانست و توضیح داد از سال ۱۳۴۴ تاکنون «صدای تماموقت برای آب» در دولت وجود نداشته، زیرا وزیر نیرو همواره میان دو حوزه آب و برق تقسیم شده است.
