به گزارش اکوایران، محسن پاکآئین، دیپلمات پیشین کشورمان یادداشتی درباره خطوط اصلی دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران برای منزویسازی اسرائیل و واکنش کشورهای جهان به جنایات اسرائیل در غزه نوشته است.
باسمه تعالی
خطوط اصلی دیپلماسی برای انزوای اسرائیل
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیسجمهور و اعضای هیئت دولت (16/6/1404) یکی از خطوط اصلی دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران را مشخص کرده و با اشاره به جنایتهای بینظیررژیم صهیونی در غزه فرمودند:
«امّا راه برای مقابلهی با این وضع بسته نیست. کشورهای معترض ــ که امروز کشورهای اسلامی و غیر اسلامی را شامل میشود ــ بخصوص کشورهای اسلامی باید روابط بازرگانیشان با رژیم صهیونیست را بکلّی قطع کنند و حتّی روابط سیاسی را هم قطع کنند، [او را] منزوی کنند...این وظیفهای است که بر عهدهی همهی دولتها است. به نظرم میرسد یکی از خطوط اصلی دیپلماسی ما باید این باشد: به دولتها سفارش کنیم و تأکید کنیم که روابطتان را قطع کنید؛ اوّلاً و در درجهی اوّل روابط بازرگانی، در درجهی بعد [هم] روابط سیاسی را قطع کنید.»
برای تحلیل انتظارات رهبر معظم انقلاب از دستگاه دیپلماسی و میزان آمادگی کشورهای جهان برای مخالفت با اسرائیل،توجه به نکات زیر حائز اهمیت است.
1.مخاطب حضرت آیت الله خامنه ای در این بیانات،همه دولتها اعم از اسلامی و غیر اسلامی است؛چرا که امروز رژیم صهیونی به دلیل نسل کشی در غزه و جنایات بی شمار،منفور اکثر دولت ها و ملت های جهان بوده و نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در ممالک غیر اسلامی نیز این آمادگی برای قطع ارتباطات اقتصادی و حتی سیاسی با این رژیم وجود دارد.بروز و ظهور نیّت اصلی رژیم صهیونی مبنی بر ایجاد «اسرائیل بزرگتر» و به دنبال آن تشدید حملات به لبنان،سوریه و یمن و حتی تجاوز به تمامیت ارضی قطر نیز زمینه ساز نوعی اتحاد و همبستگی میان کشورهای اسلامی و غیر اسلامی علیه اسرائیل شده است.دستگاه دیپلماسی نیز با تمرکز بر روی کشورهای اسلامی و غیر اسلامی،می تواند با منطق قوی و فعالیت مستمر بر ضرورت قطع یا تعلیق روابط این کشورها اصرار ورزد.
2.در میان کشورهای مسلمان بطور مثال دولت ترکیه روابط اقتصادی خود را با اسرائیل قطع کرده و حریم هوایی کشور را به روی هواپیماهای اسرائیلی بسته است. این تصمیم به عنوان یک نقطه عطف در مناسبات کشورهای مسلمان با اسرائیل میتواند تاثیر گستردهای بر معادلات انرژی، تجارت منطقهای و توازن قدرت اسرائیل داشته باشد.اسرائیل بخشی از کالاهای وارداتی خود را از طریق ثبت سفارش به نام تشکیلات خودگردان فلسطین دریافت میکرد اما پس از اعلام رسمی ترکیه،این مسیر نیز در حال مسدود شدن است و رژیم برای تأمین کالاهای اساسی خود مسیرهای پرهزینهتر و طولانیتری را باید انتخاب کند.
در صورت جدی بودن ترکیه برای بستن بندر جیهان،توقف انتقال نفت قزاقستان و آذربایجان از این بندر به اسرائیل نیز میتواند مختل شود.همچنین بستن حریم هوایی ترکیه به روی هواپیماهای اسرائیلی باعث خواهد شد تا شرکتهایی مانند «العال» ناچار به انتخاب مسیرهای طولانیتر باشند.در اقدامات بعدی فروش نفت عراق از مسیر اقلیم کردستان به اسرائیل هم باید کاهش یافته یا کاملا قطع شود.
3.کشورهای عربی مانند مصر، اردن، امارات، مراکش و بحرین نیز باید در همین مسیر حرکت کرده و روابط بازرگانی خود را با اسرائیل تعلیق یا قطع کنند.چندی قبل بحرین سفیر خود را از اسرائیل فراخواند و سفیر اسرائیل در منامه هم بحرین را ترک کرد.اردن هم سفیر خود از تل آویو را فراخوانده و اسرائیل را به ایجاد یک «فاجعه بشری بیسابقه» متهم کرده است. وزرای خارجه امارات، اردن، بحرین، عربستان، عمان، قطر،کویت ، مصر و مراکش، روز ۲۶ اکتبر 2025 در بیانیهای «هدف قرار دادن غیرنظامیان و نقض قوانین بینالمللی در غزه» را محکوم کردند.عربستان سعودی نیز بارها خواهان پایان فوری خشونتها و نسل کشی در غزه شده است.در مجموع حمله اسرائیل به قطر نه تنها تلاشها برای عادیسازی روابط کشورهای مسلمان با تل آیو را ابتر گذاشت بلکه باعث شد کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به یکدیگر نزدیکتر شده و در نشست مشترک اتحادیه عرب با کشورهای اسلامی در دوحه،حمله وحشیانه اسرائیل به قطر و ادامه اقدامات خصمانه، از جمله نسلکشی، پاکسازی قومی، گرسنگی، محاصره، فعالیتهای استعماری و سیاستهای توسعهطلبانه، چشمانداز صلح و همزیستی در منطقه را محکوم کردند.
4.در میان کشورهای غیر اسلامی از حوزه آمریکای لاتین ،دولت کوبا در سال ۱۹۷۳ و ونزوئلا در سال ۲۰۰۹ روابط دیپلماتیک با اسرائیل را معلق کرده بودند و بعد از عملیات طوفان القصی، کلمبیا، بولیوی و بلیز- روابط دیپلماتیک خود را با اسرائیل قطع کردند. کشورهای دیگر این حوزه مثل شیلی و هندوراس، در ماه نوامبر ۲۰۲۳ سفرای خود را برای مشورت و به نشانه اعتراض از اسرائیل فراخواندند.
شیلی علت این اقدام را در اعتراض به «نقض غیر قابل قبول قوانین بشردوستانه بینالمللی» از سوی اسرائیل اعلام کرد.گوستاوو پترو، رئیس جمهور کلمبیا هم ضمن تهدید به قطع روابط دیپلماتیک با اسرائیل، گفت «ما از نسلکشی حمایت نمیکنیم.» برزیل و مکزیک،دو اقتصاد بزرگ این منطقه نیز به طور خاص، انتقادهای شدیدی را علیه اقدامات دولت نتانیاهو در غزه مطرح کرده اند. دا سیلوا رئیس جمهور برزیل روز ۲۵ اکتبر 2025 گفت: «آنچه در حال رخ دادن است یک جنگ نیست. یک نسلکشی است که باعث کشتن حدود ۲۰۰۰ کودکی شده که هیچ نقشی در این جنگ نداشتند. آنها قربانیان این جنگ هستند.»
4.در قاره سیاه،اتحادیه آفریقا با ۵۵ عضو رویکردی ضد اسرائیلی داشته و در روز ۷ اکتبر 2025 با صدور بیانیهای در حمایت از فلسطینیان اعلام کرد که «انکار حق بنیادین مردم فلسطین، به ویژه برای داشتن یک کشور مستقل، دلیل اصلی تنش دائمی میان اسرائیلیها و فلسطینیان است.» قیس سعید، رئیس جمهور تونس نیز «سکوت بینالمللی» در قبال «نسلکشی» توسط اسرائیل را محکوم کرد و پارلمان تونس در حال بحث درباره پیشنویس قانونی است که شناسایی اسرائیل و برقراری رابطه مستقیم یا غیر مستقیم با آن را ممنوع کند.حمزه عبدی بری، نخست وزیر سومالی گفت که دولت او حماس را یک سازمان تروریستی نمیداند و آماده حمایت کامل از این گروه است. در مجموع هیچ یک از کشورهای آفریقایی به قطعنامه های سازمان ملل علیه اسرائیل رای منفی نداده ند و تداوم رایزنی با این کشورها باید مورد توجه باشد.
5.در آسیا، تقریبا تمام کشورهای آسیایی به قطعنامه های ضد اسرائلی در سازمان ملل متحد رای مثبت داده ند. پاکستان تندترین مواضع را نسبت به اسرائیل دارد و وزارت امور خارجه این کشور بارها حملات وحشیانه اسرائیل به غزه را محکوم کرد.چین بارها برای محافظت از غیرنظامیان از تل آویو خواسته است که بلافاصله به خشونتها پایان دهند.وزارت امور خارجه چین نیز راه خروج از درگیری را پیادهسازی راه حل دو کشور و تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی می داند.یک هفته بعد از شروع درگیریها وانگ یی، وزیر امور خارجه چین گفت که اقدامات اسرائیل در غزه «فراتر از حد دفاع از خود» رفته و دولت اسرائیل باید «مجازات جمعی مردم غزه را متوقف کند.»هند از اولین سالهای پس از استقلال، رابطهای نزدیک با فلسطینیها دارد و سیاست رسمی خود را حمایت از راه حل دو کشور اعلام کرده است.مالزی،اندونزی،برونئی و فیلیپین هم بارها نسل کشی مردم غزه توسط اسرائیل را محکوم کرده اند.
6.در اروپا روسیه با همراهی چین، پیشنویس قطعنامه مورد حمایت آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد را وتو کرد و در رایگیری روز ۲۷ اکتبر 2025 در مجمع عمومی سازمان ملل به نفع فلسطین رای داد.کشورهای قفقاز و اکثر کشورهای شرق اروپا از طرح دو دولت در اراضی اشغالی حمایت می کنند.در این قاره اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری اسرائیل بوده که ۲۸.۸ درصد از تجارت کالاهای آن را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. ۳۱.۹ درصد از واردات اسرائیل از اتحادیه اروپا و ۲۵.۶ درصد از صادرات این رژیم به اتحادیه اروپا بوده است.اتحادیه اروپا یکی از فروشندگان اصلی سلاح به اسرائیل و شریک نسل کشی این رژیم در غزه است. با توجه به این رویکرد،بعید است تمرکز بر روی اتحادیه اروپا بتواند این اتحادیه را از اسرائیل جدا سازد.
7.خوشبختانه وزارت امورخارجه تلاش برای متقاعد کردن کشورهای جهان برای کاهش روابط با رژیم صهیونیستی را در دستورکار قرار داده و فعالانه دنبال می کند.طبعا تداوم این سیاست در اجرای رهنمودهای رهبر انقلاب و افزایش هر چه بیشتر روابط اقتصادی با کشورهای اسلامی و غیر اسلامی، میتواند آنها را متقاعد به کاهش روابط با اسرائیل نماید.در کنار دستگاه دیپلماسی،نهادهای مرتبط با دیپلماسی عمومی همچون رسانهها نیز میتوانند اقدامات مثمرثمر و جدی را جهت کاهش روابط بازرگانی و تعلیق مناسبات سیاسی کشورهای جهان با اسرائیل انجام دهند.طبعا استفاده از ظرفیت سازمانهای موجود منطقهای و بین المللی برای تحقق این هدف،مؤثر خواهد بود.
