هشدار گروسی به ترامپ؛ مسابقه تسلیحات هسته‌ای آغاز می‌شود؟/ خطر یک‌جانبه‌گرایی علیه ایران

به گزارش اکوایران، مدیر نهاد دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل به ترامپ هشدار داد که ممکن است مسابقه تسلیحات اتمی جدیدی  آغاز شود.

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با بلومبرگ اظهار داشته که اکنون بحث فزاینده‌ای بین جناح‌های مختلف در ایران وجود دارد که آیا کشور در نهایت نیاز به ایجاد یک بازدارنده هسته‌ای برای تضمین امنیت خود دارد یا خیر. با این حال، به اعتقاد او، ایران در این زمینه تنها نیست.

اکنون نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین شکننده‌تر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد، زیرا دولت ایالات متحده از چندجانبه‌گرایی و احترام به هنجارهای دیپلماتیک اجتناب می‌کند. در ۵ مارس، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که فرانسه مذاکراتی را با متحدان اروپایی خود درباره گسترش چتر هسته‌ای خود بر روی این قاره آغاز خواهد کرد، زیرا بیم آن می‌رود که ایالات متحده حمایت خود را پس بگیرد. به باور گروسی، در دنیایی که به طور فزاینده‌ای ناامن‌تر از قبل می‌شود، کشورهای بیش‌تری از خود می‌پرسند که آیا آن‌ها نیز به یک عامل بازدارنده نیاز دارند یا خیر.

گروسی در این مصاحبه گفت: «چند سال پیش بحث در مورد گسترش سلاح‌های هسته‌ای تابو بود. اما اکنون این گفت‌وگوها در برخی کشورها در حال انجام است. این یک فرسایش دائمی هنجارها است».

ایران در سال 2015 قراردادی را با آمریکا، چین، روسیه، بریتانیا، آلمان و فرانسه امضا کرد که در آن موافقت کرد فعالیت هسته‌ای خود را در ازای کاهش تحریم‌ها محدود کند. با این حال دولت اول ترامپ در سال 2018 از این توافق خارج شد و مدعی شد ناکارآمدی این توافق شد. از آن زمان به بعد، برنامه هسته ای ایران سرعت گرفته است.

در اواخر فوریه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرد که ایران ذخایر اورانیوم با غنای بسیار بالای خود را تنها در سه ماه 50 درصد افزایش داده است. 

گروسی در جریان رایزنی‌های دولتی خود گفت که مقامات ایران به او اطمینان داده‌اند که با تجهیز مجدد تولید داخلی و ایجاد زنجیره‌های تامین جایگزین، فعالیت هسته‌ای خود را از گزند تحریم‌ها دور نگه داشته‌اند. مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان نمونه‌ای از پیشرفت مداوم ایران، به پنج مدل جدید سانتریفیوژ پیشرفته اشاره کرد که ایران از زمان خروج ترامپ از توافق هسته‌ای ساخته است.

گروسی گفت: «تحریم ها کارساز نیستند. کاملاً واضح است که کشور یاد گرفته است که آنها را دور بزند. این برنامه به خصوص از سال 2018 بسیار رشد کرده است». 

به گفته کارشناسان، مشکل تحریم ها این است که اثربخشی آنها به مرور زمان کاهش می یابد، زیرا کشورها راه هایی برای دور زدن آنها پیدا می کنند. لورا هولگیت که با روی کار آمدن ترامپ از ماه ژانویه ماموریتش به عنوان سفیر ایالات متحده در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به پایان رسید، به بلومبرگ گفته: «هر ابزاری با استفاده بیش از حد ممکن است کسل‌کننده شود و این در مورد تحریم‌ها صدق می‌کند». او افزود که تحریم‌ها همچنین می‌تواند تبدیل به قربانی مفیدی برای حکومت‌ها شود تا آنها را علت مشکلات معرفی کنند. به اعتقاد او، تحریم‌های طولانی‌مدت حتی می‌تواند انگیزه‌ای برای کشورها ایجاد کند تا تمام راه‌ها را بیازمایند تا سلاح‌های هسته‌ای بسازند که کاربرد آن در نبردهای متعارف محدود است. ارزش واقعی آنها در دادن اهرمی به دولت‌ها برای وادار کردن دشمنانشان به حضور در میز مذاکره است.

در حالی که ترامپ در ماه فوریه گفت که ایالات متحده آماده گفتگو در مورد یک توافق جدید است، مقامات ایران گفته‌اند تا زمانی که ایالات متحده رژیم تحریم‌های سخت خود را حفظ کند، مذاکره‌ای در کار نخواهد بود. اکنون این خطر وجود دارد که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که از سال 2016 برداشته شده بودند، نیز ممکن است از ماه اکتبر  فعال شوند. مقامات دولت ایران هشدار داده‌اند که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل یا حمله به سایت‌های هسته‌ای آن می‌تواند ایران را مجبور کند از حق خود برای خروج از NPT استفاده کند.

بر اساس گزارش‌ها، روسیه موافقت کرده است که برای مذاکره با ایران در مورد مسائل هسته‌ای به دولت ترامپ کمک کند.

کارشناسان کنترل تسلیحات می‌گویند ترجیح دولت ترامپ برای استفاده از تهدیدها و اجبار اقتصادی به جای چندجانبه‌گرایی و دیپلماسی، خطر تشدید ناامنی جهانی و ترغیب کشورهای بیش‌تری برای حرکت به سوی بمب را به همراه دارد. مقامات آلمان، ژاپن، لهستان، عربستان سعودی و کره جنوبی، همه در سال های اخیر به طور علنی به بازدارندگی هسته‌ای فکر کرده‌اند. 

با این حال، علی‌رغم بدگمانی در میان کارشناسان کنترل تسلیحات، ترامپ بارقه کوچکی از امید را ارائه کرده است. در فوریه، رئیس‌جمهور ایالات متحده پیشنهاد کرد که ممکن است ذخایر هسته‌ای خود را به عنوان بخشی از کاهش عمیق هزینه‌های دفاعی کاهش دهد و گفت که می‌خواهد با روسیه و چین درباره خلع سلاح مذاکره کند.

گروسی با اشاره به اینکه باید از طرح «جنینی» ترامپ برای جوان‌سازی دیپلماسی کنترل تسلیحات استقبال کرد، گفت: «عامل محرک ممکن است پول باشد، اما دیپلماسی ریاست جمهوری ضروری است».

او با اشاره به نشست سران ایالات متحده و شوروی در سال 1987 که میزان قابل توجهی از کلاهک‌های هسته‌ای میان برد را حذف کرد، گفت: «ما این را با رونالد ریگان و میخائیل گورباچف دیدیم. ما ممکن است آن را با ترامپ و دیگران ببینیم. کنترل تسلیحات از بالا به پایین است نه از پایین به بالا.»