به گزارش اکوایران، لبنان امیدوار بود تابستان امسال شاهد بازگشت دهها هزار تبعه مقیم خارج و گردشگر به این کشور بحرانزده مدیترانه باشد؛ بازدیدکنندگانی که در تعطیلات در سواحل و رستورانها هزینه کنند و در جشنوارههایی مانند فستیوال معروف در یک شهر باستانی رومی شرکت کنند.
اما در نیمه فصل، کشور بار دیگر در آستانه درگیری قرار گرفته است - درگیریای که میتواند پس از ماهها بهبود نسبی، بازگشت خشونت و بیثباتی را بهدنبال داشته باشد. رئیسجمهور جدید، جوزف عون، از سوی آمریکا و کشورهای خلیج فارس تحت فشار گذاشته شده تا حزبالله را بهصورت کامل خلعسلاح کند، و این گروه تحت حمایت ایران صراحتاً اعلام کرده است که بدون مبارزه عقبنشینی نخواهد کرد.
ایدههای دولت ترامپ
به نوشته بلومبرگ، حزبالله که قویترین متحد منطقهای تهران محسوب میشود، سال گذشته در نبرد سنگینی با اسرائیل قرار داشت. اکنون، به ادعای تام باراک، فرستاده آمریکا در این کشور، دولت دونالد ترامپ ایدههایی برای انحلال این گروه در اختیار رهبران لبنانی گذاشته است. باراک گفته که آمریکا به عون اعلام کرده در صورتی که او به دنبال انحلال حزبالله بهعنوان یک گروه مسلح برود، حاضر است بهعنوان میانجی عمل کند. این حمایت شامل ادامه کمک به اجرای آتشبس میان اسرائیل و حزبالله است که بخشی از آن در نوامبر گذشته با وساطت آمریکا برقرار شد.
بهگفته افرادی که از موضوع اطلاع مستقیم دارند، همزمان، کشورهای خلیجفارس مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و کویت به عون و نخستوزیر نواف سلام، که هر دو در سالهای نخست دوره خود هستند - گفتهاند که منابع مالی لازم برای بازسازی و سرمایهگذاری که لبنان برای بهبود پس از آن مناقشه و بحران مالی قبلی نیاز دارد، مشروط به طرحی زمانبندیشده برای خلعسلاح کامل حزبالله است.
این کشورهای خلیج فارس - که پس از سالها محدودیتهای سفر به این کشور را کاهش دادهاند - همچنین خواستهاند لبنان ساختار بانکیاش را بازسازی کند و با فساد مبارزه کند؛ هدف آنها کنترل اقتصاد وسیعِ مبتنی بر پول نقد و غیررسمیِ کشور عنوان شده است.
با این حال، بهگفته باراک، پایان دادن به حضور حزبالله بهعنوان یک بازیگر مسلح غیردولتی و سپردن انحصار ابزار قوه قهریه به دولت لبنان، از مسائل کلیدی است. او گفت: «کشورهای خلیج گفتهاند "اگر این کارها را انجام دهید، ما به جنوب لبنان خواهیم آمد و منابع لازم برای یک منطقه صنعتی، بازسازی و فرصتهای شغلی را تأمین خواهیم کرد›. نه حرف، بلکه عمل»، که منظور منطقهای است که سال گذشته بیشترین آسیب را از جنگ دید. دولتهای کویت، عربستان سعودی و امارات بلافاصله به درخواستها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
بهنظر میرسد که عون و سلام تمایل دارند این خواستهها را برآورده کنند؛ نخستوزیر روز سهشنبه اعلام کرد که دولت به ارتش دستور داده تا پایان این ماه برنامهای برای خلعسلاح تمام گروههای مسلح غیردولتی تا پایان سال ۲۰۲۵ ارائه کند. عون، رئیسجمهور و فرمانده پیشین ارتش کشور، در مراسمی هفته گذشته بهمناسبت روز ارتش هم در سخنانی بهطور مشخص به حزبالله اشاره کرده و تعهد مشابهی ابراز داشت.
مقاومت حزبالله
با این حال حزبالله، که سالهاست در سیاست و زندگی مدنی لبنان حضوری برجسته داشته، سرسختانه مقاومت میکند. این گروه روز چهارشنبه در بیانیهای اعلام کرد تصمیم دولت درباره خلعسلاح را «فاقد اعتبار» خواهد دانست و نواف سلام را به ارتکاب «گناه بزرگ» متهم کرد که با دنبالکردن «استراتژی تسلیم» در برابر «تهاجم و اشغالگری مداوم اسرائیل» همراه شده است.
نعیم قاسم، رهبر حزبالله، روز سهشنبه گفت که حزبالله «تنها به این دلیل که آمریکا یا یک کشور عربی مشخص اعمال فشار میکند، در موضوع خلعسلاح وارد مذاکره نخواهد شد» - پاسخی کنایهآمیز به عربستان سعودی. او تهدید کرد اگر اسرائیل به «گسترش تجاوزات» علیه لبنان ادامه دهد، حملات موشکی علیه آن را از سر خواهد گرفت - حملاتی که حزبالله بلافاصله پس از حملات حماس در اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز جنگ در غزه آغاز کرد.
اسرائیل که همچنان پنج موضع نظامی داخل لبنان را در اختیار دارد، روز پنجشنبه خودرویی را در شرق لبنان نزدیک مرز سوریه هدف قرار داد که بهگفته خبرگزاری رسمی لبنان، پنج نفر را کشت، و روز پیش از آن ۱۰ هدف در جنوب را بمباران کرده بود.
حزبالله که بال سیاسیای دارد و در پارلمان و دولت تحت رهبری سلام نیز نمایندگانی دارد، تلاش کرده از اقدامات اسرائیل برای بسیج پایگاه شیعیان خود استفاده کند. قاسم به پیروانش هشدار داد که واگذاری سلاحهای گروه، آنان را در معرض تهدیدهای هر دو سویه از سوی اسرائیل و نیز افراطگرایان سنی در سوریه قرار خواهد داد.
لینا خطیب، پژوهشگر ارشد برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتمهاوس، گفت «با وجود تلفات نظامی حزبالله، این گروه هنوز میتواند در لبنان تاثیرگذار باشد. این گروه برای ارعاب رقبای خود به منابع فراوانی نیاز ندارد».
باراک به خبرنگاران گفته نگرانیهای دولت لبنان درباره احتمال بروز درگیری در صورت تلاش برای اجبار حزبالله به خلعسلاح قابلفهم است و پیشنهاد کرد که شاید یکی از راهحلها ادغام بخشی از عناصر حزبالله در ارتش لبنان باشد. اما او صراحتاً گفت این مسئله مشکلی است که باید توسط بیروت حل شود و اگر دولت لبنان حزبالله را خلعسلاح نکند «آمریکا نخواهد آمد و مارینز (نیروهای دریایی) را به میدان نخواهد فرستاد تا این کار را برای شما انجام دهد». ایالات متحده از سال ۱۹۹۷ حزبالله را لیست تروریستی خود قرار داده است.
نزدیکتر به ایران
مایکل یانگ، مفسر و سردبیر ارشد در مرکز کارنگی خاورمیانه در بیروت، گفت: «آنچه وضعیت را پیچیدهتر میکند این است که حزبالله اکنون به شکلی بسیار نزدیکتر به ایرانیها شده» و تصمیمی بزرگ مانند خلعسلاح «نمیتواند بدون هماهنگی با ایران اتخاذ شود».
بر اساس یک مطالعه مؤسسه بینالمللی مطالعات استراتژیک در ۲۰۲۳، کشورهای خلیجفارس در مجموع بین سالهای ۱۹۶۳ تا ۲۰۲۲ دستکم ۹ میلیارد دلار به لبنان کمک مالی کردهاند. اما این رقم شامل وامها، سرمایهگذاریها و کمکهای بشردوستانه و توسعهای گستردهای که طی سالها داده شده، نمیشود.
برای نمونه، صندوق عربی مستقر در کویت برای توسعه اقتصادی و اجتماعی در گزارش ۲۰۲۴ خود اعلام کرد که کشورهای خلیج بین سالهای ۱۹۷۴ تا ۲۰۲۴ حدود ۱.۸ میلیارد دلار وام به لبنان دادهاند.
