به گزارش اکوایران، نیروهای پاکستانی و افغان در چندین نقطه در امتداد مرز میان دو کشور با یکدیگر درگیر شده و تبادل آتش مرگباری داشتهاند. هر دو طرف مدعیاند که در یکی از شدیدترین درگیریهای مرزی سالهای اخیر، پاسگاههایی را تصرف یا منهدم کردهاند. سخنگوی دولت طالبان، ذبیحالله مجاهد، گفت در حملات «تلافیجویانه» شب شنبه، دستکم ۵۸ سرباز پاکستانی کشته شدند؛ این حملات دو روز پس از انفجارهایی در پایتخت افغانستان، کابل، و در ولایت جنوبشرقی پکتیکا رخ داد.
ارتش پاکستان نیز کشته شدن ۲۳ سرباز خود را تأیید کرد، در حالی که مدعی شد ۲۰۰ جنگجوی طالبان و گروههای «تروریستی وابسته» را از بین برده است. دولت طالبان، پاکستان را متهم به انجام بمبگذاریهای روز پنجشنبه کرده است. پاکستان نه این اتهام را تأیید کرده و نه آن را رد کرده است.
پاکستان در دوران اشغال افغانستان توسط ایالات متحده، متهم به حمایت از جنگجویان طالبان بود و یکی از تنها سه کشوری بود که دولت نخست طالبان را از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ به رسمیت شناخت. اما از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، افزایش حملات در داخل پاکستان روابط میان دو کشور را تیره کرده است، زیرا اسلامآباد دولت طالبان را متهم میکند که به جنگجویان «جنبش طالبان پاکستان» پناه داده است. کابل این اتهامات را رد کرده است.
آخرین وضعیت درگیریها
به گزارش الجزیره، به گفته مقامهای دو طرف، حملات طالبان به مناطق مرزی پاکستان حدود ساعت ۱۰ شب (بهوقت محلی) روز شنبه آغاز شد و تبادل آتش در چندین منطقه صورت گرفت. مجاهد گفت نیروهای افغان در این حملات ۵۸ سرباز پاکستانی را کشته، ۲۵ پاسگاه ارتش را تصرف و ۳۰ سرباز دیگر را زخمی کردهاند. او افزود: «وضعیت در تمام مرزهای رسمی و خطوط عملی افغانستان تحت کنترل کامل است و فعالیتهای غیرقانونی تا حد زیادی متوقف شده است».
به گزارش شبکه طلوعنیوز افغانستان، وزارت دفاع این کشور روز یکشنبه تانکها و سلاحهای سنگین را در چندین منطقه ولایت کنر، در امتداد مرز ۲۶۴۰ کیلومتری (۱۶۴۰ مایلی) موسوم به «خط دیورند» مستقر کرده است. ارتش پاکستان روز یکشنبه این حملات را «اقدامی بزدلانه» خواند و گفت هدف آن «بیثبات کردن مرز برای تسهیل فعالیتهای تروریستی» بوده است.
بخش روابط عمومی ارتش پاکستان در بیانیهای اعلام کرد: «در چارچوب حق دفاع از خود، نیروهای مسلح آماده پاکستان این حمله را بهطور قاطع دفع کردند. رویداد شب گذشته بار دیگر موضع دیرینه پاکستان را تأیید میکند که دولت طالبان بهطور فعال از تروریستها حمایت میکند.» اگرچه تبادل آتش عمدتاً متوقف شده، اما ساکنان منطقه کرم در پاکستان از تیراندازی پراکنده خبر دادهاند.
علت آغاز درگیریها
روز پنجشنبه، صدای دو انفجار در کابل شنیده شد و انفجار دیگری در بازار غیرنظامی ولایت مرزی پکتیکا رخ داد. وزارت دفاع طالبان روز جمعه گفت این حملات نقض «حاکمیت سرزمینی افغانستان» توسط پاکستان بوده است. اسلامآباد مستقیماً انفجارها را انکار نکرد، اما از طالبان خواست فعالیتهای جنبش طالبان پاکستان را مهار کند.
پاکستان و طالبان که زمانی متحدانی با منافع امنیتی مشترک بودند، اکنون به دشمنانی آشکار تبدیل شدهاند؛ زیرا اسلامآباد مدعی است طالبان به اعضای جنبش طالبان پاکستان پناه داده است؛ گروهی که متهم به انجام سالها حمله در داخل پاکستان است.
بر اساس آمار «مرکز پژوهشها و مطالعات امنیتی» مستقر در اسلامآباد، تنها در سهماهه نخست امسال دستکم ۲۴۱۴ نفر در پاکستان کشته شدهاند. در تازهترین گزارش این مرکز که ماه گذشته منتشر شد، آمده است اگر روند کنونی ادامه یابد، سال ۲۰۲۵ میتواند یکی از مرگبارترین سالها در تاریخ پاکستان باشد. سال گذشته نیز دستکم ۲۵۴۶ نفر در حملات کشته شدند.
میزان حملات از زمان برکناری عمران خان، نخستوزیر سابق پاکستان در آوریل ۲۰۲۲ افزایش یافته است. دولت خان در آن زمان طالبان را در تلاشها برای متقاعد کردن جنبش طالبان پاکستان به آتشبس درگیر کرده بود. هرچند آتشبس در دوران او از هم پاشید، اما شمار حملات در آن دوره نسبتاً پایینتر بود.
روابط دو طرف زمانی وخیمتر شد که اسلامآباد استفاده از حملات هوایی در خاک افغانستان را برای هدف قرار دادن پناهگاههایی که مدعی است محل استقرار جنگجویان این جنبش هستند، افزایش داد. تحلیلگران میگویند افزایش اخیر حملات جنبش طالبان افغانستان علیه سربازان پاکستانی، عامل اصلی درگیریهای مرگبار اخیر بوده است.
محمود جان بابر، تحلیلگر سیاسی و امنیتی مستقر در پیشاور، گفت حملات این گروه از جمله بمبگذاریهای انتحاری، پاکستان را وادار به حملات در افغانستان کرد. او گفت: «پیام پاکستان روشن بود؛ اگر طالبان افغان نتوانند عناصر موجود در خاک خود را مهار کنند، پاکستان در داخل خاک افغانستان حمله خواهد کرد. مشکل اینجاست که این گروه از حمایت گستردهای در میان صفوف طالبان افغان برخوردار است، و به همین دلیل دولت افغانستان اغلب چشم خود را بر فعالیتهای این گروه در داخل پاکستان میبندد. اگر دولت کابل تصمیم بگیرد اقدامی انجام دهد، بیم آن میرود که شورشی بزرگ در صفوف داخلی خود رخ دهد، چراکه نه تنها جنگجویان جنبش بلکه نیروهای عادی طالبان افغان نیز ممکن است با آنها متحد شوند، یا حتی بدتر، به گروه موسوم به “داعش در ولایت خراسان” بپیوندند.»
روابط دو کشور همچنین به دلیل تصمیم پاکستان برای اخراج دهها هزار پناهجوی افغان تیرهتر شده است. حداقل سه میلیون پناهجوی افغان پس از دههها جنگ و درگیری در کشور خود، به پاکستان پناه برده بودند.
موضع دو طرف
شهباز شریف، نخستوزیر پاکستان، اواخر شنبه حملات افغانستان را محکوم کرد و افزود که ارتش کشورش «نه تنها پاسخی کوبنده به تحریکات افغانستان داد بلکه چندین پاسگاه آنها را نابود و وادارشان به عقبنشینی کرد». محسن نقوی، وزیر کشور پاکستان، گفت حملات افغانها «بیدلیل» بوده و به سوی غیرنظامیان شلیک شده است. او با محکوم کردن شدید حملات طالبان افزود: «شلیک نیروهای افغان به سمت جمعیت غیرنظامی نقض آشکار قوانین بینالمللی است.» او در پستی در شبکه X نوشت: «افغانستان بازی خطرناک آتش و خون را آغاز کرده است.»
در سوی دیگر، عنایتالله خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان، گفت حملات نیروهای افغان به پاسگاههای مرزی پاکستان عملیاتی تلافیجویانه بوده که تا نیمهشب ادامه داشته است. او افزود: «اگر طرف مقابل بار دیگر حریم هوایی افغانستان را نقض کند، نیروهای مسلح ما آماده دفاع هستند و پاسخ قاطع خواهند داد.»
واکنشهای بینالمللی
افزایش تنشها باعث نگرانی در منطقه شده است، زیرا این حوادث در بحبوحه تغییرات سریع در وضعیت امنیتی و روابط جنوب آسیا رخ میدهد.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در مصاحبه زنده با تلویزیون دولتی گفت: «موضع ما این است که هر دو طرف باید خویشتنداری کنند»، و افزود: «ثبات میان دو کشوری که هممرز با ایران هستند، به ثبات منطقه کمک میکند.»
وزارت خارجه قطر نیز از «هر دو طرف خواست اولویت را به گفتوگو و دیپلماسی بدهند، خویشتنداری کنند و اختلافات را به شیوهای مدیریت کنند که به کاهش تنش، جلوگیری از تشدید درگیریها و تقویت صلح و ثبات منطقهای بینجامد.»
وزارت امور خارجه عربستان سعودی با ابراز نگرانی از درگیریهای مرزی اخیر، در بیانیهای اعلام کرد: «پادشاهی از دو طرف میخواهد خویشتنداری پیشه کنند، از تشدید تنش پرهیز کرده و با تکیه بر گفتوگو و تدبیر، برای کاهش تنشها و حفظ امنیت و ثبات منطقه تلاش کنند.» این بیانیه افزود: «پادشاهی حمایت خود را از همه تلاشهای منطقهای و بینالمللی که با هدف گسترش صلح و ثبات انجام میشود، اعلام میکند و بر تعهد پایدار خود به تضمین امنیت، که موجب ثبات و شکوفایی ملتهای برادر پاکستان و افغانستان خواهد شد، تأکید دارد.»
هند، که در حال حاضر میزبان امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، در نخستین سفر رسمی او به دهلی نو است، هنوز درباره درگیریهای مرزی اظهارنظر نکرده است. اسلامآباد همواره روابط و تعامل دهلی نو با طالبان را با دیده تردید نگریسته است. ابراهیم بهیس، تحلیلگر ارشد «گروه بینالمللی بحران» در کابل، گفت استقبال فرش قرمز از متقی در هند «احتمالاً در تصمیم نهایی ارتش پاکستان برای تشدید درگیری به آن شکل گسترده، نقش داشته است.»
آیا ممکن است این درگیریها گسترش یابد؟
تحلیلگران امنیتی و یک دیپلمات سابق که با شبکه الجزیره گفتوگو کردهاند، معتقدند هر دو طرف تمایلی به تشدید بحران ندارند. عاصف درّانی، سفیر پیشین پاکستان و نماینده ویژه این کشور در امور افغانستان، به الجزیره گفت: «احتمال اینکه این درگیری به چیزی بزرگتر و جدیتر تبدیل شود، بسیار اندک است. افغانستان از نظر ظرفیت نظامی متعارف با پاکستان قابل مقایسه نیست. جنگ چریکی با جنگ متعارف تفاوت ماهوی دارد، و پاکستان در جنگ متعارف بسیار جلوتر از افغانستان است.»
بهیس نیز گفت هر دو کشور در حال حاضر اولویت را بر کاهش تنش قرار دادهاند. او توضیح داد: «هیچیک از طرفین نمیخواهند تنش گستردهتری در مرزهایشان ایجاد شود، چون هر دو درگیر مشکلات متعدد داخلی هستند. پاکستان در حال مقابله با حملات خشونتآمیز علیه نیروهای امنیتی است، و اگر طالبان افغان نیز حملات خود را تشدید کنند، بحران امنیتی گستردهتری به وجود میآید، چیزی که اسلامآباد میخواهد از آن اجتناب کند.»
بابر، تحلیلگر پاکستانی، نیز گفت دو کشور باید از مسیر دیپلماسی با یکدیگر تعامل کنند: «تنها راه یافتن راهحلی برای اختلافات همین است. اسحاق دار، معاون نخستوزیر و وزیر خارجه پاکستان، امسال چندین بار با همتای افغان خود دیدار کرده و هر دو قول دادهاند که وارد جنگ نشوند.» او افزود: «هر دو کشور مجموعهای از دوستان مشترک دارند، بهویژه چین و کشورهای مسلمان دیگر. عربستان سعودی پیشتر بیانیهای صادر کرده و از هر دو طرف خواسته است خویشتنداری کنند و از درگیری فاصله بگیرند. چین و روسیه نیز تمایل ندارند این وضعیت بدتر شود و خواستار بازگشت دو کشور به میز مذاکرهاند. بنابراین من بعید میدانم تنشها بیشتر شود.»
با این حال، درّانی تأکید کرد که جنبش طالبان پاکستان همچنان مسئله مرکزی در روابط پرتنش میان دو کشور است. او گفت: «دولت افغانستان حاضر نیست حضور جنبش طالبان پاکستان در خاک خود را بپذیرد، و تا زمانی که این عامل آزاردهنده وجود دارد، وضعیت همچنان متشنج خواهد ماند.»
