به گزارش اکوایران، برایان هوک، نماینده ویژه پیشین دونالد ترامپ در امور ایران به بازگشت «معامله قرن» اشاره کرد و از تلاش دوباره برای انزوای دیپلماتیک و اقتصادی ایران سخن گفت.

به نوشته تی‌آر‌تی، در ۸ نوامبر، گزارشی از روزنامه وال‌استریت ژورنال تأیید کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا قصد دارد کمپین مشهور «فشار حداکثری» خود علیه ایران را با تشدید تحریم‌ها و هدف قرار دادن صادرات نفت ایران از سر گیرد تا برنامه هسته‌ای و نفوذ منطقه‌ای این کشور را محدود سازد.

الیز استفانیک، گزینه اسرائیل‌دوست ترامپ برای سفیر آمریکا در سازمان ملل این موضوع را در شبکه اجتماعی اکس تأیید کرد و خواستار بازگشت به استراتژی «صلح از طریق قدرت» شد. او در ۱۰ نوامبر ادعا کرد: «آمریکا آماده بازگشت به کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه ایران است. مدت‌هاست که دشمنان ما از ضعف دولت بایدن-هریس جرئت پیدا کرده‌اند. با رئیس‌جمهور ترامپ در رأس، «صلح از طریق قدرت» بازگشته است».

منطقه‌ای دگرگون شده

با این حال، منطقه‌ای که ترامپ به دنبال اعمال فشار بر آن بوده، دچار تغییرات بسیاری شده و نقش عربستان سعودی در آن نیز دگرگون گشته است.

در تاریخ ۱۱ نوامبر، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی برای نخستین‌بار اقدامات اسرائیل در غزه را «نسل‌کشی» دانست و از جامعه جهانی خواست: «اسرائیل را به احترام به حاکمیت ایران و حمله‌نکردن به سرزمین‌های (ایرانی) ملزم سازد». این سخنان نشان‌دهنده تمایل به ازسرگیری روابط دیپلماتیک با تهران است.

کارشناسان معتقدند عربستان سعودی در حال بهره‌برداری از موقعیت خود برای مذاکره در مورد شرایط مطلوب برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. اندریاس کریگ، استاد امنیت در کالج کینگ لندن می‌گوید: «ولیعهد سعودی احتمالاً سعی دارد هزینه و ارزش عادی‌سازی روابط را پیش از رسیدن به توافق بالا ببرد». او در اکس نوشت: «ترامپ در یافتن شریکانی خارج از اسرائیل برای کمپین فشار حداکثری علیه ایران با مشکل مواجه خواهد شد. ولیعهد سعودی از اسرائیل خواسته که به حاکمیت ایران احترام بگذارد».

ایران عربستان عباس عراقچی محمد بن سلمان

کریگ همچنین خاطرنشان کرد: «در حالی که به نظر نمی‌رسد ترامپ تمایلی به کشاندن آمریکا به درگیری مستقیم با ایران داشته باشد، هیچ‌یک از کشورهای خلیج فارس نمی‌خواهند بار کمپین فشار حداکثری ترامپ را به دوش بکشند».

عربستان سعودی هیچ‌گاه روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل نداشته و طبق ابتکار صلح عربی که در سال ۲۰۰۲ پیشنهاد داده بود، عادی‌سازی روابط با این رژیم را مشروط به تأسیس کشور فلسطین پایتختی قدس شرقی کرده است. محمد بن سلمان در سپتامبر گفته بود: «ما تأکید می‌کنیم که عربستان سعودی تا زمانی که این هدف محقق نشود، روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار نخواهد کرد».

چالش اعتبار

رویکرد دولت اول ترامپ به ایران با انتقاداتی مواجه بود، زیرا موفقیت محدودی در تأمین امنیت گسترده‌تر خلیج فارس داشت. با وجود تحریم‌های شدید، نفوذ منطقه‌ای ایران ادامه یافت و حملاتی مانند حمله موشکی سال ۲۰۱۹ حوثی‌های یمن به تأسیسات نفتی سعودی، آسیب‌پذیری کشورهای خلیج فارس را نشان داد.

واکنش غیرنظامی ترامپ به این حوادث اعتماد به آمریکا به عنوان یک شریک امنیتی قابل‌اعتماد را تضعیف کرد. جورجیو کافیررو، کارشناس مسائل خاورمیانه و خلیج فارس می‌گوید: «تا پایان دولت اول ترامپ، رهبران خلیج فارس متوجه شدند که کمپین فشار حداکثری نتوانسته امنیت کشورهای عربی این منطقه را بیشتر کند».

آغاز ماجرا

کمپین «فشار حداکثری» ترامپ عمدتاً واکنشی به توافق هسته‌ای برجام بود که در ژوئیه ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های جهانی بزرگ، از جمله آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان به امضا رسید. هدف این توافق محدودساختن برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی بود. برجام غنی‌سازی اورانیوم را محدود کرده، بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را فراهم می‌ساخت و تلاش داشت تا مانع از گریز هسته‌ای ایران شود.

دونالد ترامپ برجام

کشورهای خلیج فارس، به ویژه عربستان سعودی و امارات، نسبت به این توافق بدبین بوده، زیرا احساس می‌کردند که بدون آنکه به فعالیت‌های منطقه‌ای تهران، از جمله اتحاد آن با گروه‌های مقاومت منطقه بپردازد، تنها ایران را تقویت می‌کند.

ترامپ در می ۲۰۱۸ ایالات متحده را از برجام بیرون آورد و آن را برای مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران و برنامه موشکی آن ناکافی دانست. دولت او تحریم‌ها بر تهران را برگرداند و اقدامات تنبیهی جدیدی جهت فلج‌کردن اقتصاد ایران وضع کرد تا آن به مذاکره مجدد برای توافقی جامع‌تر مجبور کند. در آن زمان، رهبران خلیج فارس از این موضع به خاطر تطابقش با نگرانی‌هایشان در مورد ایران، استقبال کردند.

با این حال، با شدت‌گرفتن کمپین فشار حداکثری، کشورهای خلیج فارس به طور فزاینده‌ای متوجه شدند که ایستادن در کنار آمریکای متخاصم می‌تواند آن‌ها را در معرض واکنش ایران قرار داده و آن‌ها را به درگیری منطقه‌ای بکشاند.

 

خلیج فارس پساترامپ

در مارس ۲۰۲۳ و پس از هفت سال، عربستان سعودی و ایران روابط دیپلماتیک خود را در یک توافق تاریخی تحت میانجیگری چین از سر گرفتند. این توافق بر احترام متقابل به حاکمیت و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر تأکید داشت و نشان‌دهنده تغییر جهت کشورهای خلیج فارس به سوی گفت‌وگو با ایران برای حفظ امنیت و اولویت‌بندی تنوع اقتصادی بود. این توافق نقطه‌عطفی در روابط خلیج فارس و ایران به شمار می‌رود که هر دو طرف به بهبود روابط متعهد شدند.

در حالی که لحن اطرافیان ترامپ نشان‌دهنده موضع سخت‌گیرانه‌ای است که به دولت اول او شباهت دارد، اما گزارشی از مرکز عربی واشنگتن دی‌سی خاطرنشان می‌کند: «هنوز مشخص نیست که ترامپ به موضع قبلی خود در قبال ایران بازخواهد گشت یا به دنبال توافق هسته‌ای جدیدی با جمهوری اسلامی خواهد بود. به نظر می‌رسد که عربستان سعودی به سیاست‌های دفاعی استراتژیک خود در برابر ایران ادامه خواهد داد و سعی دارد از رویارویی مستقیم در این بحران منطقه‌ای جلوگیری کند».