چگونه ارتش اسد ناگهان فروپاشید؟

به گزارش اکوایران، برای چهار سال، به نظر می‌رسید که ارتش بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه عمدتاً جنگ داخلی این کشور را برده است.

به نوشته میدل‌ایست‌آی، عوامل منطقه‌ای و بین‌المللی در حال برقراری مجدد روابط با دولت سوریه بودند و باور داشتند که جنگ داخلی این کشور به طور کلی پایان یافته، در حالی که نیروهای سوری و روسی گاهی مواضع شورشیان در شمال غرب سوریه را هدف قرار می‌دادند.

وبلاگ‌نویسان سفر معمولاً برای بازدید از دمشق، حلب و مناطق دیگر دعوت می‌شدند تا صنعت گردشگری را ترویج کنند، در حالی که دغدغه‌های اصلی دولت، افزایش حملات هوایی اسرائیل به مواضع ایرانیان و حزب‌الله در کشور بود.

این آرامش نسبی که با دقت برقرار شده بود، زمانی فروپاشید که عرض یک هفته، ارتش سوریه شهرهای بزرگ حلب و حما را در پی حمله غافلگیرانه شورشیان از دست داد. در حالی که شورشیان در برخی مناطق با نیروهای دولتی نبردهای شدیدی داشته و با مقاومتی مواجه شدند، پیشروی‌های آن‌ها نسبتاً بی‌وقفه بوده و بخش‌های وسیعی از اراضی اطراف حلب و حما را تصرف کردند. مقامات دولتی سوریه اعلام کردند که در حال تجدیدقوا خارج از این شهرهای از دست رفته هستند.

با نزدیک‌شدن گروه‌های شورشی-تکفیری به شهر استراتژیک حمص، بسیاری از سؤالات در مورد توانایی‌های نظامی ارتش سوریه و دلایل ناکامی آن در مقابله با پیشروی شورشیان مطرح شد.

ائتلاف از دست رفته

با کمک روسیه، ایران، حزب‌الله لبنان و گروه‌های دیگر، اسد توانست برخی از مناطق کلیدی که دولتش در سال‌های اولیه جنگ داخلی ۱۳ ساله سوریه از دست داده بود را دوباره به کنترل خود درآورد. اما با مشغول‌شدن متحدانش به بحران‌های دیگر، مانند روسیه در جنگ با اوکراین و حزب‌الله در جنگ با اسرائیل، ارتش سوریه بیشتر و بیشتر با در نبردش تنها شد.

جالب توجه است که شورشیان حمله خود را در همان روزی آغاز کردند که آتش‌بسی شکننده میان حزب‌الله و اسرائیل به اجرا درآمد.

آرمناک توکماجیان، پژوهشگر غیرمقیم در مرکز خاورمیانه بنیاد کارنگی گفت: «در بیروت در ابتدای جنگ، نیروهای به اصطلاح دولتی ائتلافی وصله‌پینه‌ای بودند که شامل ارتش، شاخه‌های امنیتی گسترش‌یافته که جنگجویان اضافی را جذب می‌کردند، نیروهای کمکی، حزب‌الله، نیروهای مقاومت طرفدار ایران، مشاوران سپاه پاسداران و حمایت هوایی روسیه می‌شدند. امروز آن ائتلاف دیگر وجود ندارد. این احتمالاً توضیحی برای ناتوانی حکومت اسد در مقابله با مخالفین است».

در همین حال، روزنامه فایننشال تایمز گزارش اده که نیروهای شورشی، به ویژه گروه‌های تحت رهبری هیئت تحریر‌الشام که توانسته‌اند برخی از گروه‌های شورشی رقیب، فراریان ارتش سوریه، مبارزان تکفیری خارجی و شورشیانی که ممکن است ایدئولوژی تحریرالشام را نپذیرند، جذب کنند.

تحریرالشام همچنین توانسته تسلیحات ابتدایی را به راحتی تأمین کند؛ زیرا طی سال‌ها، سوریه از طریق ترکیه و برخی کشورهای عربی که با حمایت ایالات متحده تلاش داشتند شورشیان را در برابر دولت اسد تقویت کنند، با ذخایر سلاح پر شده است.

به‌گفته توکماجیان، تمام این وقایع در حالی رخ داده که دولت سوریه و متحدانش امیدوار بودند توافق‌های آستانه که توسط روسیه، ایران و ترکیه حمایت می‌شد، پابرجا بماند.

تحت نظارت سازمان ملل، این توافقات که شامل مذاکرات غیرمستقیم میان برخی از گروه‌های شورشی و دولت بود، با هدف رسیدن به راه‌حلی سیاسی از طریق کاهش تنش‌ها صورت گرفت. برخی مخالفان این توافق را یک‌جانبه خواندند و دولت بارها به نقض مفاد آن متهم شده و در عین حال، امیدوار بود که مذاکرات ادامه یابد.

توکماجیان گفت: «آن‌ها اشتباه می‌کردند. در میدان نبرد، حقیقت این بود که حکومت ظرفیت جنگی لازم را نداشت که با حمایت حداقلی از سوی متحدانش تشدید می‌شد».

گروه‌های سازمان‌یافته و جنگ پهپادی

پس از عقب‌نشینی نیروهای سوریه از حما، علی محمود عباس، وزیر دفاع این کشور گفت: «آنچه در حما امروز اتفاق افتاد یک تدبیر تاکتیکی موقت بوده و نیروهایمان هنوز در اطراف شهر حضور دارند».

عباس افزود که نیروهای شورشی سعی دارند «هرج‌ومرج و اطلاعات غلط» را در مورد وضعیت میدانی منتشر کنند و از شهروندان خواست که حرف آن‌ها را باور نکنند. با این وجود، تصاویری از حمص نشان داد که بزرگراه‌ها پر از خودروهایی است که به سوی شهرهای ساحلی سوریه در حال حرکت هستند، زیرا مردم گمان می‌کنند که ممکن است شورشیان به زودی شهر را به دست بگیرند.

جهاد یازجی، سردبیر سوریه ریپورت می‌گوید: «شکست ارتش بازتابی از شکست عمومی در نهادهای دولتی سوریه است».

احتمالاً بحران اقتصادی چندین‌ساله سوریه، افزایش سرکوب‌ها و بی‌ثباتی مداوم به کمبود روحیه عمومی و سازمان‌دهی در مناطق تحت کنترل دولت کمک کرده باشد.

یازجی افزود: «احساس عمیقی در مناطق تحت حکومت اسد وجود دارد که نه تنها وضعیت بهتر نمی‌شود، بلکه هیچ چشم‌اندازی برای بهبود آن وجود ندارد».

در میان هرج‌ومرج موجود میدان نبرد، اسد اعلام کرد که دستمزد سربازان فعال را ۵۰درصد افزایش خواهد داد؛ اقدامی که کارشناسان آن را تلاشی برای تقویت روحیه ارتش می‌دانند.

یازجی خاطرنشان کرد: «شکست روحیه ارتش برای هر کسی که سوریه را نظاره می‌کند، قابل مشاهده و درک است».

در مقابل، توکماجیان گفت: «به نظر می‌رسد ائتلاف تحت رهبری تحریرالشام به خوبی سازمان‌دهی شده و آماده است».

این گروه حتی برخی از پهپادهای تولید محلی را نیز به کار گرفته که ممکن است در تغییر توازن نبرد به نفع آن‌ها مؤثر بوده باشد. هایکو ویمِن، مدیر پروژه عراق، سوریه و لبنان در گروه بین‌المللی بحران گفت که احتمالاً ارتش سوریه برای چنین «جنگ و نوآوری‌هایی» که شورشیان به کار گرفتند، آماده نبودند. او توضیح داد: «ارتش‌های متعارف که به این مسائل عادت ندارند، وقتی با آن روبرو می‌شوند، در ابتدا بد عمل می‌کنند».

با وجود تلاش‌های ظاهری دولت سوریه برای سازمان‌دهی مجدد و ابراز همبستگی از سوی حزب‌الله برای تقوف حرکت شورشیان، کارشناسان می‌گویند که مشکلات ارتش سوریه آینده‌ای نامشخص را در پی دارد.

توکماجیان گفت: «سیگنال‌ها برای اسد و دمشق حاومی نااطمینانی است».