بزرگترین مداخله خارجی آنکارا از زمان امپراتوری عثمانی؛ ترامپ رویای منطقه‌ای اردوغان را محقق می‌کند؟

به گزارش اکوایران، از میان همه برندگان و بازندگان تحول ناگهانی قدرت در سوریه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به عنوان یکی از کسانی که بیشترین سود را برده، برجسته است.

به نوشته بلومبرگ، نفوذ اردوغان بر همسایه جنوبی خود با سقوط دولت بشار اسد به طرز چشمگیری افزایش یافته است و جایگاه سیاسی او را در داخل و عرصه بین المللی تقویت کرده است.

اردوغان از سوی هزاران شورشی سوری که با کمک ترکیه موفق به سرنگونی اسد شدند - و همچنین بسیاری از میلیون‌ها پناهنده‌ای که در زمان آغاز جنگ سوریه در سال 2011 در ترکیه پناهگاه امنی داشتند، یک قهرمان به حساب می‌آید.

روزنامه ملیت چاپ استانبول با تقدیر نقش این کشور در سوریه، در تیتر روز دوشنبه خود نوشت «ترکیه کشور کلیدی است».

سیاست خارجی مستقل

ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو و متحد دیرینه آمریکا که در سال‌های اخیر سیاست خارجی مستقل‌تری را دنبال کرده است، تحت رهبری اردوغان ثابت کرده است که در استفاده از تغییر نظم جهانی برای گسترش نفوذ خود مهارت دارد. ترکیه به تغییر وضعیت در لیبی کمک کرد. اردوغان همچنین برای میانجیگری صلح بین روسیه و اوکراین تلاش می‌کند.

اکنون می‌توان سوریه را به این درگیری‌های پیچیده اضافه کرد، جایی که اردوغان به یک دلال قدرت تبدیل شده است که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت، درست زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، در ماه آینده روی کار خواهد آمد.

ولفانگو پیکولی، رئیس شرکت مشاوره تنئو گفت با فروپاشی دولت اسد، «ترکیه اکنون به عنوان تأثیرگذارترین بازیگر خارجی در این کشور ظاهر شده است. در حالی که نقش دقیق آنکارا در چرخش غافلگیرکننده وقایع همچنان موضوع حدس و گمان است، حمله شورشیان نمی‌توانست بدون رضایت و حمایت ترکیه ادامه یابد.»

اکنون سؤال این است که آیا اردوغان می‌تواند نفوذ جدید خود را به اهداف سیاسی ماندگار تبدیل کند - و آیا دولت ترامپ به او کمک می‌کند یا مانع او می‌شود.

چالش با کردهای سوریه

ترکیه از نیروهای مخالف خواسته است تا برای یک سوریه متحد تلاش کنند، در حالی که شورشیان تحت حمایت ترکیه وقت را برای بیرون راندن نیروهای کرد از دو شهر شمالی به سمت غرب رود فرات تلف نکردند. اقدام اخیر در راستای هدف اصلی ترکیه برای ایجاد یک منطقه حائل در داخل سوریه در طول مرز مشترک 900 کیلومتری آن‌ها است.

اما این خطر مخالفت ایالات متحده را در پی دارد.

نیروهای کرد متحد با ایالات متحده نقش مهمی در شکست داعش در سوریه ایفا کردند، با این حال ترکیه آن‌ها را تروریست و تهدیدی برای خود می‌داند، چرا که این نیروها به گروه جدایی طلب کرد، پ.ک.ک نزدیک هستند، که در حال جنگ برای خودمختاری در جنوب شرقی ترکیه هستند.

سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام ترکیه را تهدید کرد که در صورت تعقیب جنگجویان کرد، تحریم خواهد شد.

وی در پستی در ایکس گفت: «ترکیه شایسته داشتن یک منطقه حائل غیرنظامی بین شمال شرق سوریه و ترکیه برای حفاظت از منافع ترکیه است. با این حال، اگر ترکیه اقدام نظامی علیه نیروهای کرد در سوریه انجام دهد، منافع آمریکا را به شدت به خطر خواهد انداخت».

یکی از مهمترین نقاط اختلاف، تسلیح و آموزش این نیروها توسط ایالات متحده است. در تلاشی برای حل این مشکل، ترکیه پیشنهاد کرده است که ارتش این کشور، دومین ارتش بزرگ در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پس از آمریکا، در صورت خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و توقف حمایت نظامی از کردها، مبارزه با داعش در سوریه را به عهده بگیرد.

ترکیه همچنین آماده بود تا مسئولیت ده ها هزار تروریست داعش و بستگان آنها را که توسط نیروهای کرد بازداشت شده اند، به عهده بگیرد.

در حالی که هنوز هیچ پاسخ رسمی از سوی واشنگتن وجود نداشته، این پیشنهاد ممکن است برای ترامپ جذاب باشد. او در اولین دوره ریاست جمهوری خود پیشنهاد خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را داده بود. این طرح در آن زمان به دلیل رهاکردن متحدان کرد آمریکا اعتراض‌هایی را برانگیخت و ترامپ متعاقباً عقب نشینی کرد.

به گفته مقامات ترک آشنا با استراتژی اردوغان، تصمیم ترامپ برای مدیریت حضور پ‌ک‌ک در سوریه در چگونگی تحول روابط دولت او با آنکارا تعیین کننده خواهد بود.

لیبی از دیدگاه ترکیه تجربه خوبی است. در آنجا، مداخله ترکیه با حمایت ایالات متحده در یک جنگ نیابتی پیچیده، در شکست نیروهای ژنرال خلیفه حفتر، تحت حمایت روسیه و نجات دولت مورد تایید سازمان ملل، تعیین کننده بود.

در سوریه، طنز ماجرا این است که اردوغان و اسد زمانی صمیمی بودند و قبل از شروع جنگ در سال 2011 تعطیلات خانوادگی را با هم می‌گذراندند. سقوط اسد پس از یک تلاش ناموفق برای عادی‌سازی روابط با ترکیه اتفاق افتاد.

چشم‌انداز اردوغان

با موفقیت او، چشم انداز اردوغان برای ایجاد منطقه‌ای تحت نفوذ ترکیه، عاری از جهادی‌ها و گروه‌های کرد، به واقعیت نزدیک می‌شود، که بزرگترین مداخله خارجی آنکارا از زمان امپراتوری عثمانی خواهد بود. برای دستیابی به آن، ترکیه باید بخش‌هایی از سوریه، به‌ویژه شهر بزرگ شمالی حلب را با ثبات و بازسازی کند، به این امید که 3 میلیون سوری، بزرگترین جمعیت پناهجوی جهان را به خانه بازگرداند.

ترکیه با مسکو همکاری کرد تا از خطر حمله دولت سوریه به پایگاه شورشیان در ادلب جلوگیری کند که می‌توانست به یک بحران جدید پناهجویی منجر شود. آنکارا که کنترل یک مسیر مهاجرت بزرگ به غرب را در دست دارد، اکنون به متحدان غربی، به ویژه در اروپا، روی آورده است تا بازسازی سوریه را برای بازگشت پناهجویان تامین مالی کند.

یک فرصت اقتصادی بالقوه نیز وجود دارد. سلوا بهار بازیکی، اقتصاددان بلومبرگ، گفت که بازسازی نهایی سوریه می‌تواند فرصت‌های مهمی را برای شرکت‌های ساختمانی ترکیه ایجاد کند و از تخصص آن‌ها در بازسازی استفاده شود. به گفته او، در حالی که بخش‌هایی مانند سیمان ممکن است سودهای فوری داشته باشند، یک پتانسیل به همان اندازه مهم در تقویت روابط تجاری نهفته است، به ویژه اگر بهبود تجارت سوریه با ترکیه مطابق با تقاضای عراق برای کالاهای ترکیه باشد.

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه روز دوشنبه گفت: ما از بازیگران بین المللی انتظار داریم که با مردم سوریه تماس بگیرند و از تشکیل یک دولت فراگیر حمایت کنند.فیدان افزود که ترکیه به کار خود برای تضمین بازگشت ایمن و داوطلبانه سوری‌ها و بازسازی کشور ادامه خواهد داد.

در حالی که اردوغان برای ترمیم روابط تیره با گروه‌های قدرتمند عرب از مصر و عربستان سعودی تا امارات متحده عربی تلاش کرده است، او باید موافقت ضمنی آن‌ها را جلب کند تا به آنکارا اجازه دهد تا خود را به عنوان قدرت اصلی خارجی در سوریه تثبیت کند.

به گفته مرکز سوفان، یک شرکت مشاوره ریسک، این تلاش نیز ممکن است با مقاومت روبرو شود.

به نوشته وبسایت سوفان: «وفاداری‌های مختلف و تکه تکه شدن گروه‌های شورشی می‌تواند به این کشورها فرصت زیادی بدهد تا از ظهور آنچه که به‌عنوان دولت نیابتی ترکیه می‌دانند، جلوگیری کنند. دولت‌های عربی به طور تاریخی با جنبش‌های اسلام‌گرا در نزدیکی مرزهای خود مخالفت کرده‌اند و ممکن است به دنبال جایگزینی برای تسلط ترکیه باشند».