به گزارش اکوایران، ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی پس از هفتهها مذاکره فشرده، در 18 شهریور به توافقی جدید دست یافتند؛ مدیرکل آژانس، آن را یک دستاورد مهم برای بازگرداندن بازرسیها معرفی کرده اما از نگاه تهران این توافق چیزی فراتر از یک سازوکار فنی است؛ چارچوبی که بر اساس دغدغههای امنیتی و خطوط قرمز ملی طراحی شده و در عین حال، خود را با مصوبه مجلس درباره محدودسازی همکاریها پس از جنگ 12 روزه منطبق میبیند.
در همین راستا عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز اعلام کرد که توافق قاهره تنها در صورتی معتبر خواهد بود که هیچ اقدام خصمانهای از سوی تروییکای اروپایی، ازجمله فعال شدن مکانیسم ماشه، علیه ایران انجام نشود و همکاری تهران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز در چارچوب قانون داخلی و مجوز شورای عالی امنیت ملی ادامه یابد. با این حال، اروپا و آمریکا در واکنش به این تفاهم همچنان بر اجرای کامل و سریع تعهدات پادمانی ایران پافشاری کرده و نبود جدول زمانی شفاف و محدودیتهای دسترسی را مورد انتقاد قرار میدهند. از طرفی نقش مصر در میانجیگری برای این توافق نیز بسیار مورد توجه محافل سیاسی و رسانهای کشور قرار گرفته است. حال پرونده هستهای ایران در نقطهای قرار دارد که هر حرکت ولو کوچک، میتواند مسیر آن را در جهت کاهش تنشها یا بالعکس، افزایش بیاعتمادی سوق بدهد.
اکوایران: توافق تازه ایران و آژانس که با میانجیگری مصر در قاهره به امضا رسید، حال نهتنها در کانون توجه دیپلماتیک قرار گرفته بلکه به بهارستان هم کشیده شده است؛ جایی که نمایندگان با استناد به مصوبه پیشین خود درباره توقف همکاری با آژانس، خواستار برگزاری جلسات فوقالعاده برای بررسی ابعاد توافق شدهاند. ابراهیم رحیمپور در گفتوگو با اکوایران به بررسی ابعاد مختلف این توافق پرداخته است.
در همین خصوص مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بینالملل در گفتوگو با اکوایران به بررسی ابعاد مختلف این توافق پرداخته است.
ذاکریان: تصور خروج پرونده ایران از دست آمریکا یک توهم است
ذاکریان گفت: توافق اخیر ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی در قاهره، با 2 روایت متعارض از سوی طرفین همراه است. رافائل گروسی این توافق را نشانه بازگشت دسترسی گسترده بازرسان معرفی کرده اما عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، آن را «بازرسیهای محدود و مشروط» توصیف میکند.
او این تفاهم را نشانه تغییر رویکرد تهران در برابر فشار قدرتهای بزرگ میداند و توضیح میدهد: گروسی دستیابی وسیعتری را مطرح میکند، اما عراقچی تأکید دارد که همکاری صرفاً در چارچوب محدود و پس از تأیید شورای عالی امنیت ملی خواهد بود. در واقع، طرفین از توافق صحبت میکنند، اما برداشتها کاملاً متعارض است. عراقچی همچنین تأکید میکند که در صورت فعالشدن مکانیسم ماشه، ایران از توافق خارج خواهد شد.
ذاکریان با اشاره به جنگ 12 روزه میگوید: پس از جنگ، نوع نگاه ایران به آژانس مساعد نبود. یکی از دلایل آغاز جنگ، قطعنامه شورای حکام مبتنی بر گزارش گروسی بود، اما اکنون دیدار و توافق با گروسی نشانگر عقبنشینی حکومت از مواضع پیشین است. این امر نشان میدهد که بیم و هراس از پیامدهای جنگ، ایران را به توافق با آژانس واداشته است. همیشه هم اینطور بود که هر کشوری که با آژانس همکاری نکند، با تحریمها و حتی عملیاتهای نظامی مواجه خواهد شد.
این تحلیلگر مسائل بینالملل درخصوص میانجیگری مصر گفت: روابط حسنه با هر کشوری خوب است و منافع ملی ایجاب میکند با همه کشورها تعامل داشته باشیم. کشورها دوست و دشمن دائمی ندارند، منافع دائمی دارند. ارتباط با مصر یک ارتباط خوب و سازنده است که دولت آن را رقم میزند.
ذاکریان ادامه داد: اما نباید فراموش کنیم مصر از دهه 80 میلادی پیمان صلح با اسرائیل دارد و همواره در اتحادیه عرب حضور فعال داشته و در کنار کشورهایی ایستاده که با ایران روابط حسنه نداشتهاند، مثل امارات، عراق و عربستان. بنابراین، پذیرش شرایط قدرتهای بزرگ از سوی ایران از طریق مصر قابل ارزیابی است.
او درباره آثار داخلی توافق توضیح داد: توافقهای پیشین، مانند قطعنامه ۵۹۸ و یا برجام در بازار و زندگی مردم اثر ملموسی داشتند. برای مثال، پس از وضع قطعنامه ۵۹۸، قیمت مسکن از حدود یک میلیون تومان به ۵۰۰ هزار تومان رسید و یا به بهطور مثال در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی، ارزش پول ملی بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ تومان در برابر دلار آمریکا تثبیت شد و بازار ثباتی طولانیمدت پیدا کرد. همینطور در برجام، ثبات نسبی در بازار ارز برقرار بود و سرمایهگذاران خارجی به کشور وارد شدند. این موارد نشانهای از نتایج توافقها و رویدادهای مثبت سیاسی در ایران هستند.
ذاکریان با انتقاد از وضعیت کنونی گفت: اما وقتی این توافق اخیر شکل گرفت، نگاه کنید به ارزش پول ملی و بازار؛ آیا تقویت شد؟ خیر. آیا مهار تورم، کنترل بیکاری و کاهش تنشهای اجتماعی یا آرامش افکار عمومی حاصل شد؟ هیچکدام. واکنشی که باید بهعنوان نتیجه سیاسی و اقتصادی نشان داده میشد، اتفاق نیفتاده و این نشان میدهد که توافق، رویداد بنیادین سیاسی تلقی نمیشود.
ذاکریان در تحلیل ساختار بینالمللی توافق گفت: پذیرش آنچه قدرتهای بزرگ در مسائل هستهای مطالبه میکنند محور توافق است؛ در رأس آن ایالات متحده آمریکا قرار دارد. آمریکا یک بال دارد، شامل کشورهای اتحادیه اروپا، استرالیا، کره جنوبی و ژاپن و بال دوم آن نیز روسیه و چین. این کشورها اجازه نمیدهند سیاست خارجی آمریکا شکست بخورد؛ حتی در مسائل هستهای، روسیه و چین مخالف منع گسترش سلاحهای هستهای نیستند و در مسائل منطقهای نیز هماهنگ عمل میکنند.
او ادامه داد: تصور اینکه توافق اخیر با آژانس پرونده ایران را از دست آمریکا خارج کند، توهم است. اساس کار آژانس مطابق خواسته قدرتهای بزرگ است و ایران نباید قربانی منافع بیگانگان شود.
ذاکریان درباره واکنش آمریکا گفت: آمریکا موضع تندی گرفت و اعلام کرد که حرکات ایران را مورد ارزیابی قرار خواهد داد و پاسخ مناسب خواهد داد. بنابراین نتیجه توافق، چه در بعد داخلی چه خارجی اثر ملموسی نداشته و صرفاً یکسری دیدار و گفتوگو بوده است. ادعاهایی که میگویند پرونده ایران از دست آمریکا خارج شده، صحیح نیست؛ زیرا اساس کار آژانس مطابق خواسته قدرتهای بزرگ است.
