به گزارش اکوایران، با رد قطعنامهای که خواستار رفع دائمی تحریمهای سازمان ملل علیه ایران بود، شورای امنیت عملاً مسیر بازگشت تحریمهای پیشین را هموار کرد و شرایط را برای تهران به شدت پیچیده ساخت. بر اساس سازوکار «مکانیسم ماشه» یا همان اسنپبک، تنها یک هفته تا فعال شدن کامل این روند باقی مانده است؛ فرآیندی که میتواند تمامی تحریمهای شورای امنیت را به حالت پیشین بازگرداند و ایران را در موقعیتی حساس قرار دهد.
در چنین فضایی، پرسش کلیدی این است که ایران در این فرصت محدود چه اقداماتی میتواند انجام دهد و در صورت بازگشت تحریمها چه شرایطی در انتظار کشور خواهد بود.
اکوایران: با رد قطعنامه لغو دائمی تحریمهای ایران در شورای امنیت، پرونده هستهای تهران بار دیگر به نقطهای حساس بازگشته است؛ نقطهای که قاسم محبعلی در گفتوگو با اکوایران آن را «دقیقه ۹۰ دیپلماسی» نامید. به گفته او، ایران در آستانه قرار گرفتن ذیل فصل هفتم سازمان ملل قرار دارد؛ وضعیتی که اگر فرصتهای محدود مذاکره از دست برود، میتواند تبعات سنگینی برای کشور داشته باشد.
سه عامل تشدید فشار بر ایران از منظر قهرمانپور
رحمن قهرمانپور، کارشناس مسائل بینالملل، در گفتوگو با اکوایران در برنامه «تیتر یک» با اشاره به نشست پیشروی مجمع عمومی سازمان ملل متحد، این رویداد را یک امکان دیپلماتیک توصیف میکند: ایران جلسه مجمع عمومی سازمان ملل را در پیش دارد؛ نشستی که سالانه برگزار میشود و رهبران جهان معمولاً در سطوح مختلف در آن حضور پیدا میکنند. این اجلاس یک فرصت دیپلماتیک است و شاید ایران بتواند در آنجا طرح خود را ارائه کرده و به توافقی دست یابد؛ هرچند میدانیم که رسیدن به چنین توافقی بسیار دشوار است.
او ادامه داد: واقعیت این است که شرایط به ضرر ماست، اما شاید طرحی که گفته میشود آقای عراقچی به ویتکاف پیشنهاد داده، بتواند روزنهای از امید ایجاد کند تا از این وضعیت عبور کرده و مانع بازگشت عملی تحریمها شود. به هر حال، قطعنامه اخیر که توسط کرهجنوبی و بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ بهصورت رویهای ارائه شد و رأی آورد، به این معناست که تحریمهای شورای امنیت در ششم مهرماه بازخواهد گشت. هنوز برای دیپلماسی فرصت وجود دارد، اما شرایط بسیار دشوارتر از گذشته است و باید منتظر ماند تا دید در این چند روز باقیمانده اتفاق خاصی رخ میدهد یا خیر؛ هرچند روندها چندان امیدوارکننده نیستند.
پیامدهای بازگشت تحریمها
در پاسخ به این پرسش که بازگشت تحریمها چه پیامدی برای ایران خواهد داشت، قهرمانپور تأکید میکند: تحریمها در کوتاهمدت یک اثر دارند و در بلندمدت اثری دیگر. وقتی کشوری برای مدت طولانی تحت تحریم قرار میگیرد، تابآوری و توان تحمل آن—چه در سطح حکومت و چه در میان مردم—کاهش مییابد. اصطلاحاً گفته میشود اثرگذاری تحریمها با گذشت زمان بیشتر میشود.
او در ادامه گفت: زمانی که ایران در سال ۱۳۸۵ و پس از بیانیه ۱۶۹۶ نخستین بار تحت تحریم قطعنامه ۱۷۳۷ قرار گرفت، شاید توان تابآوری حکومت و جامعه در برابر فشارها بیشتر بود. اما امروز، پس از سالها تحریم، وضعیت متفاوت است و میتوان گفت کشور در مسیری شبیه به کوبا حرکت میکند؛ یعنی زیرساختها به دلیل فقدان سرمایهگذاری خارجی به تدریج تضعیف و حتی دچار اضمحلال میشوند. در سطح سیاسی نیز، تحریمهای طولانی میتوانند نارضایتیهای اجتماعی و سیاسی را تشدید کنند.
قهرمانپور افزود: بنابراین گزارهای که میگوید این تحریمها چیز تازهای نیستند، دیگر قابل دفاع نیست. شرایط ما دیگر مانند سال ۱۳۸۵ نیست؛ جامعه، حکومت، زیرساختها، و روابط میان مردم و دولت دستخوش تغییر شده و تابآوری کلی کاهش یافته است. از همین رو، بسیاری از تحلیلگران معتقدند اثرگذاری تحریمهای جدید به مراتب بیشتر از دوره قبل خواهد بود.»
فناوری و سختتر شدن دور زدن تحریمها
این کارشناس مسائل بینالمللی: یکی از عوامل مهم در افزایش اثرگذاری تحریمهای احتمالی را پیشرفتهای فناورانه میداند: در سال ۸۵ وقتی صحبت از تحریمهای هوشمند میشد، عمدتاً کارشناسان سازمان ملل مسئول شناسایی روشهای دور زدن تحریمها بودند. اما امروز پیشرفتهای چشمگیر در حوزه فناوری، بهویژه در زمینه هوش مصنوعی و فناوریهای ماهوارهای و فضایی، باعث شده است که دور زدن تحریمها بهمراتب دشوارتر شود.
به گفته قهرمانپور، سه عامل کلیدی شرایط فعلی را از گذشته خطرناکتر میکند:
۱. کاهش تابآوری داخلی در سطح جامعه و حکومت در برابر تحریمهای طولانیمدت.
۲. پیشرفت فناوریهای نظارتی، بهویژه در حوزه هوش مصنوعی، که امکان دور زدن تحریمها را محدودتر کرده است.
۳. برداشت کشورهای پیرامونی از ضعف ایران که میتواند آنها را به همراهی بیشتر با اعمال تحریمها ترغیب کند.
او در پایان هشدار میدهد: «ترکیب این سه عامل باعث میشود تحریمهای جدید به مراتب سختتر از گذشته اجرا شوند و طبیعتاً اثرگذاری اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آنها بیشتر باشد.»
نسخه تصویری این گفتوگو را میتوانید در برنامه تیتر یک در لینک زیر مشاهده کنید.
