«برزخ برجامی» در یک‌قدمی توافق

به گزارش اکوایران، بنابر آخرین گزارش‌های رسانه‌ای، توافق احیای برجام پس از نهایی شدن متن اصلی و ضمایم آن، و سپس حل و فصل چند موضوع نهایی باقیمانده که نیازمند ابتکارات فنی پیچیده و یا تصمیمات سخت سیاسی بودند، ظاهراً همچنان «در یک‌قدمی خط پایان» است، اما در «برزخ بلاتکلیفی» درجا می‌زند، عبور آن از خط پایان، در گرو حل مناقشه آمریکا و ایران درباره حذف سپاه پاسداران از لیست سیاه [ادعایی] «سازمان‌های تروریستی خارجی» (FTO) وزارت خارجه آمریکاست.

و به هر طریق برای دستیابی به توافق، این «یک‌قدم باقی‌مانده» باید برداشته شود و در غیراینصورت علیرغم پیمودن مسیر دشوار و پرپیچ‌وخم دیپلماتیک و هفته‌ها مذاکرات فنی و سیاسی دشوار از قریب به یک‌سال پیش، دیپلماسی شکست خواهد خورد، احیای برجام از برزخ کنونی به دوزخ می‌رود، و هرآنچه ممکن است در پس یک «پایان بدون توافق» رخ دهد، به اندازه‌ای فاجعه‌بار خواهد بود که همه طرف‌های برجام برای اجتناب از آن، تاکنون در این راه سخت و پرفراز  و نشیب، در کنار هم تا اینجا پیش رفته‌اند.  

لارا روزن خبرنگار آمریکایی در حساب کاربری سابستک خود –دیپلماتیک- گزارش داد که علیرغم سفرهای اخیر انریکه مورا مقام اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده مذاکرات به تهران و واشنگتن، توافق به دلیل موضوع حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در لیست سیاه FTO در برزخ قرار دارد.

سیاست ترامپ علیه سپاه، شکست خورده است

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه (31 مارس) مدعی شد: تعداد کمی از مسائل باقی مانده برای نهایی کردن احیای توافق وجود دارد. اکنون مسئولیت اتخاذ این تصمیمات بر عهده ایران است.

پرایس در نشست مطبوعاتی وزارت خارجه آمریکا گفت: «از سال 2012 تا 2018، هیچ حمله قابل توجهی به نیروهای آمریکایی و تأسیسات دیپلماتیک آمریکا در عراق صورت نگرفت. این در سال 2018 تغییر کرد. و بین سال‌های 2019 تا 2020، تعداد حملات [ادعایی] گروه‌های منتسب به ایران 400 درصد افزایش یافت. این نتایج خروج از برجام، نامگذاری سپاه در FTO و پس از ترور [شهید سردار] سلیمانی بود».

پرایس ادامه داد: تلاش برای مهار سیاست منطقه‌ای ایران بر اساس استراتژی که ما به ارث برده‌ایم جواب نداده است. ما می‌خواهیم ببینیم استراتژی‌ای که داریم کار می‌کند یا خیر. و ما همچنان معتقدیم که بازگشت به برجام همان راه حل مناسب است.

دیپلماسی شاتل از تهران تا واشنگتن

به نوشته خانم روزن، مورا هماهنگ کننده اتحادیه اروپا پس از سفر به ایران و دیدار با حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و علی باقری کنی معاون وی و مذاکره کننده ارشد، متعاقباً به واشنگتن سفر کرد و با راب مالی نماینده ایالات متحده در امور ایران (در مسیر هواپیما از دوحه در 28 مارس) و در واشنگتن با برت مک گورک، هماهنگ کننده شورای امنیت ملی در امور خاورمیانه دیدار کرد.

با این حال، سفر مورا به واشنگتن در درجه اول به منظور هماهنگی سیاست ایالات متحده و اتحادیه اروپا در مورد روسیه بود که با گفت و گوی رسمی با معاون وزیر امور خارجه ویکتوریا نولاند در روز چهارشنبه (30 مارس) آغاز شد.

ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، به فرانس 24 گفت: «گام بزرگ رو به جلو در موضوع هسته ای ایران این است که ما اساس یک توافق را بدست آورده ایم. آمریکا و ایران امیدوارم بتوانند موضوع را حل کنند».

ضرورت پایان سیاست شکست‌خورده کاخ‌سفید علیه سپاه

بر اساس این گزارش، دولت بایدن حذف سپاه از فهرست FTO  را بسیار دشوار می‌داند، به‌ویژه با توجه به اطلاعات ادعا ‌شده آمریکا در مورد طرح‌های [ادعایی] ایران برای انتقام ترور شهید قاسم سلیمانی، توجیه داخلی برای متحدان در کاپیتول هیل نیز دشوار است و از آن سو اسرائیل و شرکای عرب فشار می‌آورند.

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌لمللی بحران و کارشناس برجسته مذاکرات هسته ای، گفت که لغو نامگذاری سپاه توسط دولت بایدن، و توضیح اینکه چرا این کار را انجام داده است، در موقعیت کنونی بسیار دشوار است.

وی که در پنل موسسه علم و تکنولوژی صحبت می کرد، افزود: «پیدا کردن یک فرمول قابل قبول برای طرفین بسیار دشوار است. این مانند یک بن بست مکزیکی است. هر یک از طرفین انتظار دارد که طرف مقابل موافقت کند زیرا فکر می کند طرف مقابل به توافق بیشتر نیاز دارد. در واقع، هر دو طرف به آن نیاز دارند، اما من فکر می‌کنم هر دو طرف مستعد اشتباه محاسباتی هستند».

ساحل شاه، عضو شبکه رهبری اروپا نیز گفت دولت ایالات متحده می تواند از تصمیم حذف سپاه از این فهرست دفاع کند «به دلیل این واقعیت که این تصمیم پیامد مادی زیادی ندارد». او گفت که بن بست ادامه دار بر سر این موضوع «واقعاً به محدودیت داخلی هر دو طرف اشاره دارد». واعظ تایید کرد که به نظر می رسد تعیین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هیچ سود عملی برای امنیت آمریکا نداشته است.

واعظ به پنل IST گفت: «واقعیت این است که اگر تعیین سپاه در FTO کارآمد بود، هیچ تهدیدی علیه حضور ایالات متحده [در منطقه] یا افراد آمریکایی وجود نداشت. بنابراین این در واقع ... شواهدی است که نشان می دهد این نامگذاری به هدف خود نرسیده است و ایالات متحده را امن تر نکرده است. در حالی که پایبندی به سیاستی که کاملاً شکست خورده است منطقی به نظر نمی رسد، واقعیت این است که این موضوع مربوط به مسائل عملی نیست، بلکه واقعا سیاسی است».

تلاش، صبر و انتظار

لارا روزن در ادامه گزارش آورده است: یک مقام ایرانی در پاسخ به این سوال که آیا می‌داند آیا طرف‌ها می‌توانند راهی به جلو بیابند یا خیر، گفت که در حال تلاش هستند. این مقام ایرانی از طریق ایمیل به من گفت: «آنها سخت کار می کنند تا راهی برای خروج پیدا کنند. پیش بینی اینکه چه زمانی به توافق برسند دشوار است.»

یکی از مذاکره کنندگان اروپایی نیز گفت که آنها در حال تلاش هستند، اما هیچ احساسی درباره اقدامات بعدی ارائه نکرد. مذاکره کننده اروپایی گفت: ما تمام تلاش خود را می کنیم.

توافق همچنان محتمل‌تر از عدم توافق است

هنری روم، تحلیلگر ایران در گروه اوراسیا، با اشاره به تعطیلات سال نو ایرانیان (20 مارس) گفت: «من فکر می‌کنم [طرف‌ها] کمی منتظر هستند تا وضعیت بعد از نوروز را ببینند که چه چیزی تکان می‌خورد. به نظر می رسد که روند مذاکرات در یک تعلیق انیمیشن است».

روم در مورد راه‌حل‌های احتمالی برای این بن‌بست گفت که هیچ تایید مستقلی ندارد، اما به رشته توییتی از آمیچای استاین، روزنامه‌نگار اسرائیلی اشاره کرد که در مورد ایده حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست FTO بحث می‌کرد، اما چندین مؤلفه فرعی سپاه را به‌عنوان راه ممکن برای امر محال اضافه میکند. ایده ادعایی دیگری این بود که به دنبال تعهد ایران برای لغو تهدیدهای عملیاتی [ادعایی] برای انتقام ترور [شهید سردار] سلیمانی در ازای حذف از فهرست FTO باشد.

روم از گروه اوراسیا فکر می کند، بهر ترتیب احتمال دستیابی به توافق وجود دارد. وی گفت: «فکر می‌کنم توافق همچنان محتمل‌تر از عدم توافق است. علاقه سیاسی کافی در هر دو طرف برای غلبه بر این آخرین مانع و اراده کافی برای تحقق آن وجود دارد».

روم ادامه داد: «و جنگ [در اوکراین] شرایط خاصی را ایجاد می‌کند که آمریکا را تشویق می‌کند تا از این موضوع دست نکشد، از منظر قیمت نفت».

روم در پاسخ به این سوال که توافق با ایران چگونه می‌تواند بر قیمت نفت تأثیر بگذارد که عاملی برای ترغیب طرف آمریکایی باشد، گفت: «شاید در سطح مذاکره کنندگان نباشد. اما برای دولت ایالات متحده که در خارج از کشور بر تلاش برای متحد کردن جهان برای فشار بر روسیه و حمایت از اوکراین، و مقابله با تورم و قیمت بالای گاز در داخل، شش ماه مانده به انتخابات میان‌دوره‌ای، تمرکز کرده است، باید اینطور باشد».