جزئیات جدید از پیش‌نویس توافق احیای برجام

به گزارش اکوایران، هفده ماه پس از آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایالات متحده و ایران در مورد بازگشت احتمالی به توافق هسته ای 2015 که توسط دونالد ترامپ رها شده بود، مقامات غربی گفته‌اند «اتحادیه اروپا پیشنهاد "نهایی" را برای دو طرف ارائه کرده است تا قبل از شکست مذاکرات برای همیشه بررسی کنند».

مقامات ایرانی در حالی که از «نهایی» خواندن این متن پیشنهادی اتحادیه اروپا خودداری کرده‌اند، روز سه‌شنبه گفتند که تنها بررسی متن را آغاز کرده اند. در روزهای اخیر آنها پیشنهاد کرده‌اند که ممکن است به گفتگوهای بیشتری نیاز باشد. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز گفت: ما متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را به دقت مطالعه می‌کنیم و در صورت درخواست پاسخ خود را به آنها خواهیم داد.

این درحالی‌ است که گفته می‌شد نقاط گیر کلیدی مذاکرات به یک مورد تقلیل یافته است و ایران پس از نشان دادن تساهل در زمینه حذف سپاه از لیست FTO، خواستار پایان دادن به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد پرونده PMD شده است که بر مبنای ادعای کشف مواد هسته‌ای در سایت‌های اعلام نشده در ایران در سال 2019 گشوده شده است.

روزنامه وال استریت‌ژورنال اخیراً مدعی شد که دیپلمات‌ها راهی برای پایان دادن به تحقیقات آژانس اتمی سازمان ملل که ایران در مذاکرات خواستار آن شده است، ارائه می‌دهند.

ادعای وال استریت ژورنال: کلید توافق با ایران پیدا شد

به نوشته این روزنامه، بر مبنای پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا ایران با پرداختن به نگرانی‌های آژانس قبل از اجرایی شدن توافق موافقت می‌کند و انتظار می‌رود ایران به سؤالات آژانس «با هدف شفاف‌سازی» پاسخ دهد. در این متن آمده است که اگر تهران همکاری کند، ایالات متحده و سایر طرف‌های گفتگو از شورای حکام کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌خواهند که تحقیقات را تعطیل کند.

اگر همه طرف‌های توافق، یعنی آمریکا، ایران، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین با متن پیشنهادی موافقت کنند، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در شرایط دشواری قرار می‌دهد و اجرای توافق تا حد زیادی متکی به ارزیابی آژانس از همکاری تهران خواهد بود.

بایدن بیش از حد انتظار امتیاز داده است!

در همین زمینه وبگاه نشریه پلتیکو در گزارشی مدعی شده است که پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، فشار بر سپاه پاسداران ایران را برای احیای برجام کاهش می‌دهد. بر این اساس شهروندان غیرآمریکایی اجازه خواهند داشت با شرکت‌هایی که در هرجا با سپاه پاسداران تعامل دارند، بدون ریسک تحریم، آزادانه تجارت کنند.

متیو کارنیتسشنیگ، خبرنگار پلتیکو نوشت: بر اساس گزیده‌هایی از پیش‌نویس متن بازبینی شده توسط پلیتیکو، پیشنهاد اروپا برای احیای توافق هسته‌ای تهران با قدرت‌های جهانی، تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران ایران را کم‌رنگ خواهد کرد و راه را برای تهران هموار می‌کند تا از واکاوی بیشتر آژانس درباره سایت‌های [ادعایی] مشکوک خودداری کند.

به نظر شما سرنوشت مذاکرات برجام چه خواهد شد؟ در نظرسنجی اکوایران شرکت کنید:

نظرسنجی اکوایران درباره سرنوشت برجام

به ادعای پلتیکو، جزئیات این پیش نویس روز دوشنبه پس از 16 ماه مذاکره در وین نهایی شد. همانطور که اتحادیه اروپا در هماهنگی نزدیک با واشنگتن روی آن کار می کرد، شرایط نشان می دهد که دولت جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، آماده است تا امتیازات بیشتری از آنچه انتظار می رفت برای حصول توافق - به ویژه با کاهش فشار بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بدهد.

این در حالی است که رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد آمریکا در توئیتی که در واکنش به گزارش پلتیکو به نظر می‌رسید، نوشت: «برای شفاف بودن: ما در هیچ مذاکره‌ای در مورد تغییر بررسی دقیق، شناخت مشتری یا سایر استانداردهای انطباق با تحریم‌های ایالات متحده برای تحریم‌هایی که تحت بازگشت متقابل به اجرای کامل برجام باقی می‌مانند، شرکت نکرده‌ایم. هر گزارشی بر خلاف آن کاملاً اشتباه است».

پلتیکو در ادامه این گزارش آورده است: بایدن تلاش برای احیای توافق هسته ای 2015 را در اولویت سیاست خارجی خود قرار داده و استدلال می کند که این بهترین راه برای جلوگیری از پیشروی هسته‌ای ایران است. بر اساس توافق اولیه، که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در سال 2018 از آن خارج شد، ایران در ازای موافقت با محدودیت‌های شدید فعالیت‌های هسته‌ای خود، از تحریم‌های بین‌المللی معاف شد. از زمان خروج ایالات متحده، فعالیت‌های هسته‌ای ایران تسریع شده است و یکی از مشاوران ارشد، رهبر عالی ایران اخیراً گفت که این کشور اکنون توانایی فنی ساخت بمب را دارد، حتی اگر این هدف استراتژیک تهران نباشد.

در ماه آوریل، بایدن درخواست ایران مبنی بر لغو تصمیم سال 2019 دولت ترامپ مبنی بر قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست [ادعایی] "سازمان های تروریستی خارجی (FTO)" را رد کرد. یک گروه دو حزبی از سناتورهای آمریکایی در اوایل ماه مه با قطعنامه ای اعلام کردند که ایالات متحده نباید با هیچ توافقی برای لغو این تحریم‌ها موافقت کند.

کاهش اثربخشی تحریم‌های آمریکا علیه سپاه

در حالی که پیشنهاد اروپا با میانجیگری جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و با هماهنگی نزدیک با مقامات آمریکایی، تحریم‌های سپاه را به خودی خود لغو نمی‌کند، اما اثربخشی آنها را به شدت محدود می‌کند.

بر اساس متن پیشنهادی، اروپایی‌ها و سایر غیرآمریکایی‌ها می‌توانند بدون ترس از اعمال تحریم‌های آمریکا، با نهادهای ایرانی که در با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درگیر «معاملات» هستند، تجارت کنند، به شرطی که شریک تجاری اصلی آنها در فهرست تحریم‌های آمریکا نباشد. .

«افراد غیر آمریکایی که با افراد ایرانی که در فهرست تحریم‌های ایالات متحده نیستند، تجارت می کنند، صرفاً به دلیل مشارکت آن دسته از افراد ایرانی که در معاملات جداگانه با افراد ایرانی که در فهرست تحریم‌های ایالات متحده آمریکا هستند (شامل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، مقامات آن، یا شرکت های تابعه یا وابسته به آن)، در معرض تحریم‌ها قرار نمی‌گیرند».

این عبارت به اروپایی‌ها اجازه می‌دهد تا تجارت گسترده‌ای را در سراسر ایران انجام دهند، جایی که تعامل تجاری با سپاه پاسداران، به‌ویژه از نظر تجاری، تقریباً اجتناب‌ناپذیر است.

یکی از دیپلمات‌های پیرو این پرونده خاطرنشان کرد که این عبارت همچنین نشان می‌دهد که نهادهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌توانند صرفاً با انجام تجارت خود از طریق شرکت‌های جانشین و پوسته‌ای که درجه‌ای از جدایی ایجاد می‌کنند و محدودیت‌های ایالات متحده را برای شرکت‌ها و افراد غیر آمریکایی بی‌معنا می‌سازند، به دنبال فرار از تحریم‌های آمریکا باشند.

انکار دولت بایدن

به نوشته پلتیکو، سخنگوی اتحادیه اروپا از اظهار نظر در مورد اصل این پیشنهاد خودداری کرد. یک مقام ارشد دولت بایدن با چنین توصیفی از این پیشنهاد مخالفت کرد و گفت که ایالات متحده استانداردهایی را که برای تصمیم گیری در مورد تحریم استفاده می کند تغییر نخواهد داد.

این مقام ارشد به پولیتیکو گفت: «ما هیچ مذاکره‌ای در مورد تغییر معیارهای بررسی دقیق، شناخت مشتری یا سایر استانداردهای انطباق با تحریم‌های ایالات متحده انجام نداده‌ایم. «آن استانداردها سازگار و غیرقابل مذاکره هستند. آنها در هر بازگشت متقابل به اجرای کامل [توافق هسته ای] بدون تغییر باقی خواهند ماند.»

این مقام افزود: «ما در عموم مذاکره نمی‌کنیم و در مورد افشاگری‌های احتمالی از مطبوعات اظهار نظر نخواهیم کرد. ما متن نهایی پیشنهادی اتحادیه اروپا را با دقت مطالعه می کنیم و همانطور که از آنها خواسته شده است پاسخ خود را ارائه خواهیم کرد».

وی افزود: «شما دیده اید که چگونه اتحادیه اروپا این متن را به عنوان تلاش نهایی خود برای سازش توصیف کرده است - هیچ کس نباید تعجب کند که این امر مستلزم تصمیمات دشوار برای همه شرکت کنندگان است».

احتمال مقاومت کنگره در مقابل توافق

به ادعای پلتیکو، طی چند دهه گذشته، سپاه پاسداران به طور فزاینده به‌عنوان یک نیروی اقتصادی با هلدینگ‌های شرکتی که شامل امور مالی، ساختمانی و انرژی می‌شوند، ظاهر شده است. در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، نفوذ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اقتصاد ایران گسترده‌تر شد، به طوری‌که هنری پالسون، وزیر خزانه داری سابق ایالات متحده در آن زمان اعلام کرد: «به احتمال زیاد اگر با ایران تجارت می کنید، بسیار محتمل است. شما با سپاه معامله می کنید.»

با توجه به این تاریخچه، دولت بایدن در صورت پذیرش پیشنهاد اروپا به احتمال زیاد با مقاومت شدید در کنگره و فراتر از آن مواجه خواهد شد. بسیاری در کنگره از دادن هرگونه امتیازی به ایران با توجه به تقابل با اسرائیل و نفوذی که در عراق و خاورمیانه دارد، محتاط هستند. واشنگتن همچنین نگران افزایش همکاری ایران و روسیه از جمله درباره [ادعای] فروش احتمالی صدها پهپاد ایرانی به مسکو است.

رویکرد ملایم اروپا

این گزارش مدعی است: حضور قوی سپاه پاسداران در امنیت مرزها همچنین به آنها نفوذ عمیقی بر مجموعه‌ای از تجارت‌های واردات و صادرات می‌دهد - عاملی که در خط مقدم تفکر بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا است که خواهان بازسازی روابط تجاری با جمهوری اسلامی هستند که دارنده برخی از بزرگترین ذخایر نفت و گاز جهان است.

اروپا که ایران را دارای بازار و منبع انرژی جذاب می داند، در رویکرد خود به تهران انعطاف پذیرتر بوده است. اتحادیه اروپا و بریتانیا به طور ثابت از توافق هسته ای حمایت کرده اند.

وفاداری اروپا به این توافق تجاری و شخصی است. دیپلمات‌های ارشد اروپایی سال‌ها برای تدوین توافق اولیه ایران وقت گذاشتند و مقامات اتحادیه همچنان آن را به عنوان دستاورد دیپلماسی اروپایی در دهه‌های اخیر می‌دانند.

مصالحه در مناقشه PMD

اما حتی با استانداردهای خود اتحادیه اروپا، امتیازاتی که آنها برای بازگرداندن توافق پیشنهاد کرده اند، سستی سخاوتمندانه ای را برای ایران به همراه داشت.

پیشنهاد اروپا علاوه بر برداشتن فشار بر سپاه پاسداران، درها را برای تهران باز می کند تا به سرعت یک بن بست جداگانه را با ناظر هسته ای سازمان ملل که برنامه هسته ای ایران را زیر نظر دارد، بر سر پرونده ادعایی PMD حل کند.

آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران در سه سایت مریوان، ورامین و تورقوزآباد، سئوال‌هایی را مطرح کرده که ایران پاسخ داده است. با این حال این نهاد اصرار بر اطلاعات بیشتر دارد. مسائل مربوط به پادمان از جدی‌ترین اختلافات میان طرفین است. آژانس مدعی است ایران باید در این خصوص با شفافیت با آژانس رو به رو شود.

تهران خواستار پایان یافتن تحقیقات آژانس به عنوان شرطی برای احیای مجدد توافق هسته ای شده است. با این حال، هم آمریکا و هم اروپایی‌ها نپذیرفتند و اصرار داشتند که تحقیقات سازمان ملل موضوعی جداگانه و خارج از محدوده توافق هسته‌ای است.

به ادعای پلتیکو، با این حال، در حال حاضر، همان کشورهای اروپایی که در ژوئن ایران را مورد انتقاد قطعنامه‌ای قرار دادند، با پیوند دادن تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ازسرگیری توافق هسته‌ای، امتیاز بیشتری را پیشنهاد کرده‌اند.

متن پیشنهادی بیان می‌کند که ایالات متحده و اروپایی‌ها «به قصد ایران برای رسیدگی به مسائل باقی‌مانده تا «روز اجرای مجدد»، یعنی تاریخی که توافق مجدداً اجرایی می‌شود، «توجه می‌کنند» که انتظار می‌رود چند ماه پس از امضای رسمی آن باشد. 

ریسک این رویکرد، که قبلاً توسط وال استریت ژورنال گزارش شده بود، این است که می‌تواند به ایران اجازه دهد که اگر آژانس با کنار گذاشتن تحقیقات موافقت نکند، کل توافق را معطل نگه دارد،  برای مثال، اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تشخیص دهد که ایران در ارائه پاسخ‌های مورد نظر ناکام مانده است، تهران می‌تواند به سادگی تهدید کند که توافق را ملغی می‌کند و فشار بین‌المللی بیشتر بر آژانس برای عقب‌نشینی را به همراه خواهد داشت. آزمون در این است که آیا آژانس می‌تواند در برابر چنین فشارهایی از سوی بزرگترین اعضای خود که می‌خواهند معامله انجام شود، مقاومت کند، که این امر مورد تردید است.

تحلیلگران می گویند مناطق تحت بررسی احتمالاً سایت های میراثی هستند که در مراحل اولیه برنامه هسته ای ایران مورد استفاده قرار گرفته اند و نشانه هایی از فعالیت جدید نیستند.

با این حال مقام ارشد دولت ایالات متحده این روایت را انکار کرد و خاطرنشان کرد که «پادمان‌های حفاظتی در مورد مواد هسته‌ای از وظایف اصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. تحقیقات پادمان سیاسی نیستند - آنها ابزارهای اهرم فشار یا چانه زنی نیستند. زمانی که مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای حکام گزارش داد که مسائل باقی مانده شفاف‌سازی و حل و فصل شده است، ما انتظار داریم که آنها از دستور کار شورا خارج شوند. قبل از این نه».

در انتظار پاسخ

علیرغم امتیازاتی که در پیش نویس اتحادیه اروپا وجود دارد، ایران هنوز آن را نپذیرفته است و این هفته گفت که هنوز در حال بررسی این پیشنهاد است.

سایر طرف‌های توافق اولیه، موسوم به «برنامه جامع اقدام مشترک»، شامل پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین آلمان و اتحادیه اروپا هستند. با این حال، مذاکرات واقعی بین ایالات متحده و ایران بوده است و اروپایی‌ها بیشتر به عنوان یک واسطه عمل می‌کنند.

پس از ماه‌ها مذاکراتی که عمدتاً بی‌ثمر به نظر می‌رسید، بورل از اتحادیه اروپا آنچه را که به گفته او «متن نهایی» بود، روز دوشنبه ارائه کرد.

او در توییتی نوشت: «آنچه قابل مذاکره است، مورد مذاکره قرار گرفته است. با این حال، پشت هر موضوع فنی و هر پاراگراف یک تصمیم سیاسی نهفته است که باید در پایتخت ها اتخاذ شود. اگر این پاسخ‌ها مثبت باشد، می‌توانیم این توافق را امضا کنیم.»