متخصص خون چه بیماری هایی را درمان می کند؟

متخصصان توصیه می کنند برای درمان بیماری های خون به دکتر متخصص خون مراجعه کنیم. اما متخصص خون و انکولوژی کیست و چه وظایفی دارد؟ در ادامه این مطلب به این سوال پاسخ می دهیم.

منظور از پزشک متخصص خون و انکولوژی در ایران چیست؟

در لغت هماتولوژی در رابطه با بیماری های خون و انکولوژی در رابطه با بیماری های بدخیم و سرطان فعالیت می کند. در ایران برخلاف بسیاری از کشورها متخصص خون و انکولوژی هر دو وظیفه را بر عهده دارد و علاوه بر خون شناسی، سرطان شناسی نیز بر عهده متخصص خون می باشد. البته این رشته در قالب یک رشته فوق تخصصی از زیر شاخه های رشته داخلی ارائه می شود.

بنابراین متخصص خون و انکولوژی پس از دریافت مدرک پزشکی عمومی و فعالیت در رشته تخصص داخلی، در رشته فوق تخصص هماتولوژی-انکولوژی فعالیت می کند. زیر شاخه های دیگری نیز از رشته های انکولوژی و هماتولوژی وجود دارد که در ادامه وظایف هر یک از آنها را نیز بررسی می کنیم.

وظایف متخصص خون چیست؟

متخصص خون تشخیص، درمان و معالجه بیماری هایی که مرتبط با خون، سیستم لنفاوی و مغز استخوان باشد را به عهده دارد. به طور کلی متخصص خون و انکولوژی در زمینه های زیر به بیمار کمک می کند:

• فرسایش درمانی (فرایند از بین بردن بافت های طبیعی با گرما یا سرما)

• انتقال خون

• درمان اختلال در فاکتورهای رشد

• درمان اختلال انعقاد خون

• ایمنو تراپی (ایمن درمانی)

• درمان سرطان با روش هایی مثل شیمی درمانی، درمان بیولوژیکی و پرتودرمانی

• پیوند مغز استخوان و سلول های بنیادی

• تجویز داروهای مربوط به اختلالات خونی

شایسته ذکر است که به دلیل تاثیر خون بر تمام نقاط بدن، متخصص خون در اغلب موارد با سایر متخصصان نیز همکاری می کند. همکاری با متخصص زنان، اطفال، رادیولوژیست، متخصصان داخلی، متخصص غدد و ... بسیار متداول است. علاوه بر این می توان گفت که یکی از مهم ترین وظایف متخصص خون و انکولوژی تشخیص و درمان زودهنگام سرطان است.

بیماری های مرتبط با متخصص خون

دکتر متخصص خون مستقیماً با بیمارانی که اختلال خاصی در خون یا سیستم لنفاوی دارند برای درمان همکاری می کند. در صورتی که پزشک شما را به متخصص خون ارجاع داد، نباید سریعاً به سرطان مشکوک شوید؛ چرا که اختلالات و بیماری های زیادی در زمینه کاری متخصص خون وجود دارد. متداول ترین بیماری هایی که یک دکتر خون به درمان آنها می پردازد شامل:

• سرطان ها و به خصوص سرطان خون (لوسمی، لنفوم و مولتیپل میلوما)

• اختلال در انعقاد خون مثل هموفیلی

• اختلال گلبول قرمز مثل آنمی یا کم خونی داسی شکل

• بیماری های خود ایمنی مثل واسکولیت روماتوئید یا پورپورا

• تالاسمی

• شرایطی که به پیوند مغز استخوان یا سلول های بنیادی احتیاج داشته باشد

• سندروم میلودیسپلاستیک

• عفونت خون

• اختلال انسداد عروق مثل ترومبوز ورید عمقی

متخصص خون از چه آزمایش هایی برای تشخیص استفاده می کند؟

برخی از انواع آزمایش های خون به صورت دوره ای و منظم باید انجام شوند تا از سلامت عمومی بدن اطمینان پیدا کنید. اما متخصص خون در شرایط خاص ممکن است برای تسهیل تشخیص بیماری، آزمایش هایی را تجویز کند تا درمان تسریع پیدا کند. متداول ترین آزمایش هایی که پزشک متخصص هماتولوژی-انکولوژی تجویز می کند شامل:

آزمایش شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش تعداد سلول های خونی و پلاکت ها را بررسی می کند.

آزمایش هموگلوبین: پزشک برای تشخیص احتمال بیماری هایی مثل کم خونی، بیماری کبود یا لنفوم آزمایش هموگلوبین را تجویز می کند.

هماتوکریت و پلاکت ها: هماتوکریت نسبت پلاسما به گلبول های قرمز است که به تشخیص اختلالات پلاسما و غلظت خون کمک می کند. همچنین آزمایش پلاکت ها فاکتورهای انعقادی را بررسی می کند تا هر گون اختلال از این نظر تشخیص داده شود.

آزمایش B12: این آزمایش می تواند علت احساس خستگی، ضعف و کمبود انرژی را مشخص کند؛ در صورت کمبود ویتامین B12 در بدن، متخصص خون مصرف برخی مکمل ها و مواد غذایی خاص را توصیه می کند.

آزمایش غربالگری غدد لنفاوی: در این آزمایش فاکتورهایی که هنگام عفونت در غدد لنفاوی ترشح می شوند، بررسی می شود تا احتمال عفونت این غدد مشخص شود.

نمونه برداری (بیوپسی): دکتر متخصص خون ممکن است به منظور تشخیص سرطان در نواحی مختلف بدن بیوپسی را تجویز کند که به موجب آن یک نمونه از بافت برداشته می شود.

به کدام دکتر خون باید مراجعه کنیم؟

دکتر متخصص خون انواع مختلفی را شامل می شود که هر کدام بیماری های خاصی را درمان می کنند. در ادامه به وظایف هر یک از متخصصان هماتولوژی اشاره می کنیم:

• انکولوژیست پزشکی

انکولوژیست پزشکی است که صرفاً از روش های مختلف درمانی مثل شیمی درمانی، هورمون درمانی، درمان بیولوژیک و سایر روش ها برای درمان سرطان استفاده می کند. معمولاً این متخصصان اولین انتخاب بیمار برای درمان سرطان هستند. انکولوژیست پزشکی به منظور مدیریت عوارض جانبی و نظارت بر سلامت جسمی اقدامات خاصی را در نظر می گیرد.

• انکولوژیست پرتو درمانی

متخصص خون و انکولوژی ممکن است در زمینه پرتو  درمانی با هدف از بین بردن سلول های سرطانی فعالیت کند. معمولا با مراجعه به دکتر خون برای درمان سرطان، بیمار را برای بهره مندی از مزایای پرتودرمانی به این متخصصان ارجاع می دهند.

• انکولوژیست جراحی

در صورتی که سرطان تشخیص داده شود، یکی از اولین پزشک هایی که با بیمار ملاقات می کند انکولوژیست جراحی است. این پزشک برای نمونه برداری و یا برداشت کامل بافت سرطانی با بیمار همکاری می کند.

• هماتولوژیست-انکولوژیست

هماتولوژیست-انکولوژیست پرکارترین متخصص خون است که علاوه بر سرطان، در زمینه بیماری های خونی غیر سرطانی نیز فعالیت می کند. این پزشک از روش های مختلف برای تشخیص و درمان بیماری هایی مثل لوسمی، هموفیلی، کم خونی، کم خونی داسی شکل و سایر اختلالات خون استفاده می کند.