کارتر؛ سیاستمداری که به استقبال مرگ می‌رود

به گفته مؤسسه «مرکز کارتر» در روز شنبه، جیمی کارتر، سی و نهمین رئیس‌جمهور ایالات متحده در سن ۹۸ سالگی (متولد ۱۹۲۴) به دلیل کهولت سن و مشکلات سلامت، تحت درمان و مراقبت خانگی قرار گرفت. گفته شده رئیس‌جمهور پیشین آمریکا تصمیم گرفته به روند درمان بیمارستانی خود خاتمه دهد و باقی عمر خود را در منزل سپری کند. کارتر طی چند سال گذشته بارها به صورت کوتاه در بیمارستان بستری بوده است.

کارتر که سالمندترین رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا است که در قید حیات است، در سال‌های اخیر با چالش‌هایی از جمله سرطان، شکستگی ران و ترک‌خوردگی لگن مواجه بوده است. 

این رئیس‌جمهور اسبق دموکرات که در انتخابات مجدد از رونالد ریگان شکست خورده بود، با پایین‌ترین سطح محبوبیت کاخ سفید را ترک کرد. پیش از آن، او که فرماندار جورجیا بود، توانست با استفاده از احساسات عمومی نسبت به جنگ ویتنام و رسوایی واترگیت، جرالد فورد را شکست دهد و سکان هدایت آمریکا را در یکی از بحرانی‌ترین زمان‌ها در تاریخ آمریکا و جهان به دست بگیرد.

جیمی کارتر، فرزند یک کشاورز اهل جورجیا در سال ۱۹۶۲ پیروز رقابت‌های سنای ایالاتی جورجیا شد؛ اما چهار سال بعد، کمپین وی برای جایگاه فرمانداری ایالت شکست خورد. او که در برهه‌ای هوادار دیدگاه‌های جدایی نژادی بود، در سخنرانی مراسم تحلیف فرمانداری اعلام کرد که دوران تبعیض نژادی به پایان رسیده است.

در سال ۱۹۷۴ و پیش از پایان دوره فرمانداری جورجیا، کارتر اعلام کرد که قصد کاندیداتوری حزب دموکرات برای انتخابات ریاست‌جمهوری را دارد. با وجود برخوردار نبودن از پایگاه مردمی و حزبی، کارتر توانست با کمپین‌های منظم و حساب‌شده و با استفاده از رسوایی واترگیتِ دوران نیکسون که باعث بدبینی مردم نسبت به قدرت رئیس‌جمهور شده بود، فورد، معاون نیکسون را شکست دهد.

او خود را شخصیتی معرفی کرد که می‌تواند عزت، احترام و اعتماد به دستگاه اجرایی و سیستم حاکمه آمریکا را بازگرداند. کارتر با استفاده از وجهه پوپولیستی خود، کنگره را به چالش کشید که بعدا همین مسأله باعث جلوگیری از تبدیل ایده‌های وی به قوانین واقعی و کارآمد شده و به تخریب چهره و ریاست‌جمهور او منجر شد.

مسیر او در سیاست خارجی نیز پستی و بلندی‌های زیادی داشت. در سال ۱۹۷۷، کاتر با امضای قراردادی موفق شد بی‌طرفی راه آبی کانال پاناما را برای همیشه تضمین کند.

در سال ۱۹۷۸، انور سادات، رئیس‌جمهور مصر و مناخم بگین، نخست‌وزیر اسرائیل به دعوت جیمی کارتر در استراحتگاه «کمپ دیوید» آمده و قرارداد کمپ دیوید را امضا کردند که پایانی بر جنگ ۳۰ساله مصر و اسرائیل بود. مذاکرات که توسط شخص رئیس‌جمهور آمریکا پیش‌برده می‌شد، ۱۳ روز طول کشید که به بازگشت مناطق اشغالی به مصر انجامید.

در روز آغازین سال ۱۹۷۹، کارتر روابط کامل دیپلماتیک با چین را برقرار کرد. رابطه این دو کشور در پی نزاع بر سر استقلال تایوان قطع شده بود. او همچنین در همان سال توانست در وین، پایتخت اتریش با رهبر وقت اتحاد جماهیر شوروی، قرارداد محدودسازی و منع گسترش سلاح‌های اتمی را امضا کند.

پس از پیروزی انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹، گروهی از دانشجویان ایرانی به سفارت آمریکا در تهران یورش برده و کارکنان سفارت را به مدت ۴۴۴ روز گروگان گرفتند. این ماجرا که در جهان به «بحران گروگان‌گیری» معروف شد، نقطه عطفی در تاریخ دو کشور و همچنین ریاست‌جمهوری جیمی کارتر بود. کارتر قصد داشت با مذاکره، گروگان‌ها را آزاد کرده و از درگیری مستقیم با دولت جدید ایران دوری کند. بن‌بست راه حل دیپلماتیک و همچنین شکست واحد ویژه نظامی در یک عملیات مخفی در صحرای طبس برای رهایی گروگان‌ها، بعدا به عاملی برای پیروزی رقیب جمهوری‌خواه وی، رونالد ریگان تبدیل شد.

اقتصاد متزلزل به همراه بحران انرژی دهه ۷۰ میلادی، آخرین میخ تابوت زندگی سیاسی کارتر بود. به دلیل بی‌اعتمادی به گروه‌های مالی و شرکت‌های نفتی بزرگ، کارتر به دنبال وضع مالیات بر آن‌ها و رو آوردن به انرژی‌های جایگزین بود. طرحی که با وجود حمایت کنگره، توسط سنا در نطفه خفه شد.

با اینکه کارتر یکی پایین‌ترین سطوح محبوبیت در تاریخ آمریکا را داشت، در سال ۲۰۰۲ برنده جایزه صلح نوبل شد. او بعد از ریاست‌جمهوری، به همراه همسرش «مرکز کارتر» را تأسیس کرد تا خارج از دستگاه سیاسی، برنامه‌ها و اهداف خود را دنبال کند.

جیمی کارتر در روز شنبه، ۱۸ فوریه در سن ۹۸ سالگی به دلیل عارضه‌های جسمی از جمله سرطان، تحت مراقبت پزشکی قرار گرفت و در نهایت اعلام کرد تصمیم دارد باقی عمرش را در خانه و در کنار خانواده‌اش سپری کند.