از ابتدای دی ۱۴۰۴، بازار سهام ایران وارد یکی از مهمترین مقاطع اصلاحی خود در سالهای اخیر میشود؛ مقطعی که فعالان بازار مدتها در انتظار آن بودند.
بر اساس تصمیم هیاتمدیرههای شرکت بورس تهران و فرابورس ایران و با تأیید سازمان بورس، حجم مبنا برای تمامی نمادها به «یک سهم» کاهش مییابد و همزمان، قانون گره معاملاتی بهطور کامل حذف میشود. به این ترتیب، یکی از قدیمیترین و بحثبرانگیزترین محدودیتهای بازار سرمایه، پس از بیش از دو دهه، کنار گذاشته خواهد شد.
حجم مبنا در دورهای به بازار سهام ایران اضافه شد که اندازه بازار کوچک بود، تعداد شرکتها و سرمایهگذاران محدود به نظر میرسید و با چند معامله کوچک میشد قیمت یک سهم را بهراحتی دستکاری کرد. در آن مقطع، حجم مبنا ابزاری برای کنترل نوسانات غیرعادی و جلوگیری از قیمتسازی تلقی میشد؛ هرچند حتی در همان زمان نیز نمونه مشابهی در بازارهای جهانی نداشت. اما با گذشت زمان، بازار سرمایه ایران توسعه یافت، بازیگران نهادی، صندوقها و ابزارهای جدید به آن اضافه شدند، در حالی که سازوکار حجم مبنا تقریباً بدون تغییر باقی ماند.
بهتدریج، حجم مبنا از یک ابزار کنترلی به مانعی جدی برای کارایی بازار تبدیل شد. کندی واکنش قیمتها به اطلاعات، شکلگیری صفهای طولانی خرید و فروش و انجام معاملات صرفاً برای پر شدن حجم مبنا، از جمله پیامدهای این محدودیت بود. در چنین فضایی، ظاهر بازار آرام به نظر میرسید، اما فشار واقعی عرضه و تقاضا پشت صفها انباشته میشد و گاه بهصورت ناگهانی و پرنوسان خود را نشان میداد.
اکنون با اجرای تصمیم جدید و کاهش عملی حجم مبنا به یک سهم، قیمت پایانی هر نماد عملاً بازتاب مستقیم معاملات بازار خواهد بود. این تغییر میتواند به افزایش شفافیت، بهبود کشف قیمت و کاهش رفتارهای غیرکارآمد کمک کند. در همین راستا، در این بخش از برنامه گفتوگویی با علی اسکینی، کارشناس بازار سرمایه انجام شده تا مزایا و پیامدهای این تصمیم برای بازار سهام و سرمایهگذاران، دقیقتر مورد بررسی قرار گیرد.
