به گزارش اکوایران، به نقل از فارین پالیسی، در توصیف سبک حکمرانی دونالد ترامپ، و بهویژه نحوه تعامل او با دیگر کشورها، دو واژه بیش از همه به کار میرود: «غیرقابلپیشبینی» و «معاملهمحور». دومی برای شماری از متحدان، شرکا و حتی رقبای آمریکا کاملاً قابلقبول است، اما اولی طی یک سال گذشته حتی برخی از نزدیکترین و دیرپاترین روابط واشنگتن را نیز دستخوش تلاطم کرده است. در ادامه پنج کشوری را میبینید که «بازی ترامپ» را موفقتر از دیگران انجام دادهاند و پنج کشور دیگر که در این مسیر دچار زیان شدهاند.
چین، بزرگترین رقیب
شاید عجیب به نظر برسد که بزرگترین رقیب و دشمن راهبردی ایالات متحده در فهرست برندگان قرار گیرد، اما بهسختی میتوان استدلال کرد که چین در دولت دوم ترامپ متحمل خسارت جدی شده است؛ بهویژه در مقایسه با جنگ تجاری فرساینده و محدودیتهای فناوری دولت اول ترامپ؛ سیاستی که دولت بایدن نهتنها آن را ادامه داد، بلکه گسترش نیز داد.
اکوایران: ذینفع بزرگ تحولات ناشی از سال اول دوره دوم ریاستجمهوری ترامپ، شی جینپینگ، رئیسجمهور چین، بوده است.
برخی از این محدودیتهای فناوری از جمله فروش تراشههای نیمهرسانا به چین و طرح ممنوعیت پلتفرم فناوری چینی تیکتاک در آمریکا اکنون دوباره محل بحث شدهاند و حتی نشانههایی از کاهش یا تعدیل آنها دیده میشود. ترامپ در آغاز دوره دوم خود تعرفهها بر صادرات چین به آمریکا را بهشدت افزایش داد، اما پس از دیدار اکتبر با شی جینپینگ، رئیسجمهور چین، در کره جنوبی، به همان سرعت از شدت آن کاست. این دیدار به آتشبسی تجاری انجامید که بهطور کلی اندکی به نفع چین ارزیابی شد؛ کشوری که با استفاده از نفوذ عظیم خود بر مواد معدنی حیاتی و عناصر نادر خاکی، ترامپ را وادار به عقبنشینی کرد.
راهبرد امنیت ملی جدید ترامپ در موضوع تایوان آنقدر که چین امیدوار بود و تندروهای ضدچین در واشنگتن نگران بودند امتیاز نداد، اما تأکید این سند بر «حاکمیت دولتها» و پذیرش «کشورهایی با نظامهای حکمرانی و جوامعی متفاوت از ما» نوید نوعی واقعگرایی را میدهد که پکن احتمالاً از آن استقبال خواهد کرد.
عربستان؛ ترامپ پولدارها را دوست دارد
ترامپ مدتهاست علاقه خود به عربستان سعودی را آشکارا نشان داده است؛ شاید برجستهترین نمونه آن، انتخاب این کشور بهعنوان مقصد نخستین سفر خارجی ریاستجمهوری او در هر دو دورهاش باشد. روابط واشنگتن و ریاض اکنون بیش از هر زمان دیگری نزدیک به نظر میرسد. در نوامبر، ترامپ با تشریفات کامل بهمعنای واقعی کلمه با فرش قرمز از محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، استقبال کرد؛ سفری پرزرقوبرق که به امضای مجموعهای از توافقها برای پیوند عمیقتر اقتصاد دو کشور انجامید.
کاخ سفید اکنون عربستان سعودی را بهعنوان «متحد اصلی خارج از ناتو» معرفی کرده است؛ اقدامی که همکاری دفاعی را تقویت میکند، هرچند تضمین امنیتی ارائه نمیدهد. همچنین برنامه فروش جنگندههای اف-۳۵ به عربستان پیش برده شده است. دو کشور قصد دارند همکاری خود را در حوزههای دیگر نیز گسترش دهند؛ از جمله هوش مصنوعی، انرژی هستهای و مواد معدنی حیاتی. ترامپ اعلام کرد: «ائتلافی قویتر و توانمندتر منافع هر دو کشور را تأمین میکند و در بالاترین سطح، در خدمت صلح خواهد بود.»
سوریه، پوستاندازی تروریست های سابق
احمد الشرع، رئیسجمهور سوریه، در نوامبر بهعنوان نخستین رئیس دولت سوریه در نزدیک به هشت دهه گذشته، میهمان کاخ سفید شد؛ رویدادی که نشاندهنده چرخشی چشمگیر برای کسی بود که تا اواخر سال ۲۰۲۴ جایزه ۱۰ میلیون دلاری آمریکا برای دستگیریاش تعیین شده بود. اما صعود الشرع پس از برکناری بشار اسد صرفاً جنبه نمادین نداشت. او در همان دیدار موفق شد ترامپ را قانع کند که بخش عمدهای از تحریمهای آمریکا علیه سوریه را لغو کند و کنگره نیز در دسامبر به لغو قوانینی رأی داد که برخی تحریمها را حفظ کرده بود.
با وجود ادامه تنشها میان سوریه و اسرائیل، نشانههای فراوانی وجود دارد که دولت سوریه همچنان از حمایت ترامپ برخوردار است. ترامپ در اول دسامبر در شبکه «تروث سوشال» نوشت: «بسیار مهم است که اسرائیل گفتوگویی قوی و واقعی با سوریه داشته باشد و هیچ اقدامی صورت نگیرد که مانع تبدیل سوریه به کشوری شکوفا شود. رئیسجمهور جدید سوریه، احمد الشرع، با جدیت در تلاش است شرایط مثبتی رقم بخورد و سوریه و اسرائیل رابطهای طولانی و پررونق داشته باشند.»
ترامپ حتی پس از آنکه ارتش آمریکا در ۱۹ دسامبر در واکنش به حملهای که چند روز قبل دو سرباز آمریکایی را کشت، چندین هدف داعش را در سوریه بمباران کرد، همچنان به ستایش از الشرع ادامه داد و نوشت که رئیسجمهور سوریه «کاملاً از این حملات حمایت کرده» و «سخت در تلاش است عظمت را به سوریه بازگرداند.»
آرژانتین، مرد محبوب ترامپ
ترامپ هرگز در حمایت از خاویر میلی، رئیسجمهور آرژانتین، تردید نکرده است. او میلی را «رئیسجمهور محبوبم» و «مگا تا مغز استخوان» خوانده و در سال ۲۰۲۴ گفته بود: «دوستش دارم، چون او ترامپ را دوست دارد.» این همسویی تا آنجا پیش رفت که ترامپ در جریان انتخابات میاندورهای آرژانتین در اکتبر، آشکارا از میلی حمایت کرد و حتی کمک مالی عظیم ۲۰ میلیارد دلاری به این کشور را به پیروزی انتخاباتی او گره زد. ترامپ گفت: «اگر او ببازد، ما کنار میکشیم.»
میلی پیروز شد، اما وعده کمک ۲۰ میلیارد دلاری واکنش منفی گستردهای در واشنگتن از هر دو حزب برانگیخت و کارشناسان اقتصادی بازده این راهبرد را زیر سؤال بردند. شاید به همین دلیل باشد که بانکهای آمریکایی اکنون این طرح را کنار گذاشته و بهجای آن در حال بررسی توافقی کوچکتر و کوتاهمدتتر هستند.
پاکستان؛ متحدی برای سرکوب تروریسم
ترامپ در دوره اول ریاستجمهوریاش، پاکستان و رهبران آن را به «دروغ و فریب» متهم کرده و آنها را به پناه دادن به «تروریستهایی که در افغانستان شکار میکنیم» متهم کرده بود و بخش عمدهای از کمکهای نظامی آمریکا به این کشور را تعلیق کرد.
امضای توافق دفاعی میان پاکستان و عربستان چندان غیرمنتظره نیست. اما زمانبندی آن برای منطقه جنوب آسیا و خاورمیانه اهمیت کلیدی دارد.
اما تنها چند هفته پس از آغاز دوره دوم، نقش پاکستان در بازداشت طراح اصلی یک حمله تروریستی در افغانستان، یک پیروزی زودهنگام برای ترامپ رقم زد و راهی برای نزدیکی اسلامآباد به رئیسجمهور جدید آمریکا گشود. پس از آن، چاپلوسی، گفتوگو و توافقها از رمزارز گرفته تا مواد معدنی حیاتی و حتی جایزه نوبل صلح در دستور کار قرار گرفت؛ روندی که با علاقه شخصی ترامپ به فرمانده قدرتمند ارتش پاکستان، عاصم منیر، تقویت شد. سفیر پاکستان در واشنگتن، رضوان سعید شیخ، اوایل امسال به نشریه «فارین پالیسی» گفت: «روابط ما خوب است، بهخوبیِ همیشه. حالا باید از این فرصت استفاده کنیم».
ونزوئلا؛ کارائیب و آتش زیرخاکستر
در روابط دوجانبه با آمریکا، اوضاع بهندرت بدتر از حملات نظامی به قایقها در سواحل شمالی کشور، احتمال حملات زمینی و شبح تغییر رژیم میشود. با این حال، ونزوئلا و رئیسجمهور جنجالی آن، نیکلاس مادورو، ماههاست دقیقاً با چنین وضعیتی از سوی دولت ترامپ روبهرو هستند.
ونزوئلا بزرگترین هدف خشم ترامپ در چارچوب آنچه دولت او «نارکوتروریستها» مینامد بوده است. ترامپ مادورو را متهم کرده که با کارتلها برای سرازیر کردن مواد مخدر به آمریکا همدست است در حالی که همزمان یکی از رهبران پیشین آمریکای لاتین را که واقعاً به قاچاق مواد مخدر محکوم شده بود، عفو کرد. پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا، در برابر پرسشها و انتقادهای قانونگذاران درباره مشروعیت اقدامات نظامی نزدیک ونزوئلا، موضعی سرسختانه گرفته و گفته است: «این نارکوتروریستها القاعده نیمکره ما هستند و ما آنها را با همان دقت و پیچیدگی که القاعده را تعقیب کردیم، شکار میکنیم».
ایران؛ دشمن دشوار
راهبرد بازدارندگی پرهزینه و چندلایه ایران که دههها برای ساخت آن زمان صرف شده بود تابستان امسال آسیب دید. طی ۱۲ روز بمباران در ماه ژوئن، حمله نظامی اسرائیل پدافند هوایی و زیرساخت موشکهای بالستیک ایران آسیب دید. اما آنچه بهنظر میرسد بیشترین آسیب را وارد کرد، ورود کوتاه اما تعیینکننده ارتش آمریکا در ۲۲ ژوئن بود؛ زمانی که بمبافکنهای بی-۲ با بمبهای موسوم به «سنگرشکن» سه تأسیسات کلیدی هستهای ایران را هدف قرار دادند.
اکوایران: ایران با نمایش توان موشکی و موشکهای بالستیک خود، پیام بازدارندگی به آمریکا و اسرائیل ارسال میکند. با این حال گمانهزنی درمورد توان نظامی ایران در میان کشورهای خارجی متفاوت است.
هرچند بهنظر میرسد تهران پیشاپیش مقداری اورانیوم غنیشده را خارج کرده و دانشمندان ایرانی همچنان توان فنی بازسازی را دارند، اما احتمالاً مدتها طول خواهد کشید تا ایران بتواند جایگاه خود را بهعنوان یک کشور در آستانه توان هستهای بازیابد. سیاستهای منطقهای آمریکا بر محاسبات راهبردی هستهای تهران تأثیرگذار خواهد بود. دیگر اقدامات دولت ترامپ نیز جایگاه منطقهای ایران را تضعیف کرده است؛ از جمله ارتقای جایگاه احمد الشرع در سوریه، فشار مشترک آمریکا و اسرائیل برای خلع سلاح حزبالله لبنان و مجموعهای از تحریمهای جدید علیه شبکه نفت ایران.
آفریقای جنوبی؛ جلوی هزینه ها را باید گرفت
دولت آفریقای جنوبی در سال جاری از سوی دولت ترامپ ضربات سنگینی دریافت کرده است. چند عامل در خصومت کاخ سفید با بزرگترین اقتصاد آفریقا نقش دارد؛ برخی ساختگی و برخی واقعی. ترامپ اتهام نادرست «نسلکشی سفیدپوستان آفریکانر» را مطرح کرده و برای آنها وضعیت پناهندگی عمومی صادر کرده است. اما اختلافات دیگر ریشه در واقعیت دارد؛ از جمله سیاستهای دولت آفریقای جنوبی برای کاهش نابرابریهای نژادی تاریخی و شکایت این کشور علیه اسرائیل در دیوان بینالمللی دادگستری به اتهام نسلکشی در غزه. همچنین بسیاری از مقامات آمریکایی از موضع مبهم پرتوریا درباره حمله روسیه به اوکراین و روابط دوستانه آن با ایران ناراضیاند.
ترامپ در واکنش، صدها میلیون دلار کمک خارجی به آفریقای جنوبی، بخش عمده آن در حوزه مبارزه با اچآیوی/ایدز را قطع کرده، تعرفه ۳۰ درصدی بر واردات این کشور وضع کرده و گفته است آفریقای جنوبی در اجلاس گروه ۲۰ که آمریکا دسامبر آینده در فلوریدا میزبانی میکند، خوشآمد نخواهد بود.
کانادا؛ ایالت پنجاه و یکم
روابط واشنگتن و اتاوا اوایل امسال پس از آنکه ترامپ بارها تهدید کرد کانادا را ضمیمه آمریکا کرده و آن را ایالت پنجاهویکم کند، به پایینترین سطح خود رسید. اگرچه بهنظر میرسد دولت ترامپ دیگر آنقدر بر گسترش سرزمینی تمرکز ندارد، اما همچنان رویکردی تهاجمی نسبت به یکی از بزرگترین شرکای تجاری خود اتخاذ کرده است. کانادا همچنان با تعرفههای سنگین آمریکا در بخشهای مختلف روبهروست. ترامپ همچنین کانادا را به نقش داشتن در قاچاق فنتانیل به آمریکا متهم کرده—ادعایی که دادههای گمرک و حفاظت مرزی آمریکا آن را تأیید نمیکند—و مذاکرات تجاری میان دو کشور نیز به بنبست رسیده است.
سفیر آمریکا در کانادا، پیت هوکسترا، نیز از لحن تند ترامپ استفاده کرده است. رسانههای کانادایی گزارش دادند که او در اکتبر در دیداری با نماینده تجاری استان انتاریو «به تندی و با الفاظ رکیک» واکنش نشان داده است. همچنین در نوامبر، معاون رئیسجمهور آمریکا، جیدی ونس، رهبران سیاسی کانادا را بهخاطر ترویج تنوع فرهنگی از طریق آنچه «دیوانگی مهاجرتی» خواند، به آسیب زدن به سطح زندگی مردم متهم کرد.
هند؛ یا روسیه یا آمریکا؛ انتخاب کن!
ارتقای جایگاه پاکستان نزد ترامپ، زمانی چشمگیرتر میشود که همزمان روابط آمریکا با رقیب دیرینه آن، هند، به پایینترین سطح خود در بیش از دو دهه اخیر سقوط کرده است. نارندرا مودی، نخستوزیر هند که ترامپ بارها از او بهعنوان «دوست بزرگ» یاد کرده و در دوره اول روابط نزدیکی با او داشت از نخستین رهبران جهانی بود که پس از انتخاب دوباره ترامپ به واشنگتن سفر کرد و انتظار میرفت روابط از همانجا ادامه یابد. اما خودداری هند از دادن اعتبار به ترامپ بابت میانجیگری آتشبس با پاکستان پس از درگیری کوتاه ماه مه، همراه با نارضایتی ترامپ از سیاستهای تجاری هند و خرید نفت روسیه، باعث شد دهلینو با برخی از بالاترین تعرفههای ترامپ مواجه شود.
اکوایران: دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، با در آغوش گرفتن پاکستان پس از درگیری آن کشور با هند در ماه مه و سپس اعمال تعرفههایی بالاتر از تعرفههای چین علیه هند، ۲۵ سال دیپلماسی را بر باد داده است.
با این حال، نشانههایی وجود دارد که بنیانهای روابط آمریکا و هند همچنان مستحکم است. دو کشور اخیراً یک توافق ۱۰ ساله همکاری دفاعی امضا کردهاند و راهبرد امنیت ملی جدید ترامپ خواستار «ادامه بهبود روابط تجاری (و سایر روابط) با هند» شده است. اما تا زمانی که تعرفههای ۵۰ درصدی پابرجاست و توافق تجاری دستنیافتنی به نظر میرسد، کسانی که به ظاهر امور نگاه میکنند ناچارند بپذیرند که اوضاع چندان مطلوب به نظر نمیرسد.
