هفته تاریخی سوریه و پایان بشار اسد

به گزارش اکوایران، فرماندهی ارتش سوریه روز یکشنبه به افسران اطلاع داد که حکومت ۲۴ ساله بشار اسد به پایان رسیده است. به گفته یک افسر سوری، این خبر پس از یک حمله سریع نیروهای مسلح مخالف دولت که جهان را شگفت‌زده کرد، اعلام شد.

به گزارش رویترز، نیروهای مسلح مخالف دولت اعلام کردند «دمشق اکنون از اسد آزاد شده است»، به گفته دو منبع از مخالفان، آن‌ها قرار است اولین بیانیه خود را برای مردم سوریه از طریق تلویزیون دولتی پخش کنند.

بنا بر گزارش دو افسر ارشد ارتش، بشار اسد که تمامی اشکال اعتراض را سرکوب کرده بود، اوایل روز یکشنبه دمشق را به مقصد نامعلومی ترک کرد، در حالی که مخالفین اعلام کردند وارد پایتخت شده‌اند بدون اینکه نشانه‌ای از استقرار ارتش وجود داشته باشد.

پس از اعلام خبر، هزاران نفر با خودرو و پیاده در یک میدان اصلی در دمشق تجمع کرده و در حالی که پرچم تکان می‌دادند، شعار «آزادی» از نیم قرن حکومت خاندان اسد سر دادند.

این سقوط ناگهانی لحظه‌ای تاریخی برای خاورمیانه محسوب می‌شود و به حکومت فردی خاندان اسد بر سوریه پایان می‌دهد و ضربه‌ای بزرگ به روسیه و دیگر متحدان اسد وارد می‌کند که یکی از متحدان کلیدی خود را در قلب منطقه از دست داده‌اند.

به گفته گروه‌های مخالف: «ما همراه با مردم سوریه آزاد شدن زندانیان‌مان و رهایی آن‌ها از زنجیرها را جشن می‌گیریم و پایان دوران بی‌عدالتی در زندان سدنایا را اعلام می‌کنیم.» این بیانیه به یکی از مخوف‌ترین زندان‌های بزرگ در حومه دمشق اشاره دارد که دولت سوریه هزاران نفر را در آنجا زندانی کرده بود.

بر اساس داده‌های سایت فلایت‌رادار، یک هواپیمای خطوط هوایی سوریه درست در همان زمان که شورشیان گزارش دادند پایتخت را تصرف کرده‌اند، از فرودگاه دمشق بلند شد.

این هواپیما ابتدا به سمت منطقه ساحلی سوریه که یکی از پایگاه‌های اصلی فرقه علوی اسد است پرواز کرد، اما سپس به طور ناگهانی تغییر مسیر داده و برای چند دقیقه در جهت مخالف پرواز کرد و سپس از روی نقشه ناپدید شد.

رویترز نتوانسته به طور فوری تأیید کند چه کسی در این هواپیما حضور داشته است.

هادی البحرة، رئیس گروه اصلی مخالفان سوریه در خارج از کشور، اعلام کرد که دمشق اکنون «بدون بشار اسد» است.

در حالی که سوری‌ها شادی خود را ابراز می‌کردند، نخست‌وزیر محمد غازی الجلالی اعلام کرد که آماده است تا با هر رهبری که مردم سوریه انتخاب کنند، همکاری کند.

در همین حال کاخ سفید اعلام کرد که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، و تیم او در حال نظارت بر «رویدادهای فوق‌العاده در سوریه» هستند و با شرکای منطقه‌ای در تماس‌اند.

درگیری‌های خط مقدم جنگ داخلی پیچیده سوریه سال‌ها آرام بود، اما اسلام‌گرایانی که زمانی با القاعده مرتبط بودند، ناگهان فعال شدند و بزرگ‌ترین چالش را برای اسد ایجاد کردند. این در حالی بود که اسد با کمک روسیه، جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله لبنان، سال‌ها جنگ سخت و انزوای بین‌المللی را پشت سر گذاشته بود.

اما حالا متحدان اسد درگیر بحران‌های دیگری بودند و نقششان در سوریه کم‌رنگ شده بود، به طوری که اسد در برابر مخالفان خود و با ارتشی که آماده دفاع از او نبود، تنها ماند.

احمد الشراء، رهبر مخافان مسلح سوریه، روز یکشنبه اعلام کرد که نزدیک شدن به مراکز دولتی ممنوع است. او گفت این مراکز تحت نظارت «نخست‌وزیر سابق» باقی خواهند ماند تا زمانی که به‌طور رسمی تحویل داده شوند.

اسرائیل، که گروه‌های محور مقاومت مانند حزب‌الله در لبنان و حماس در غزه را زیر ضربه گرفته، احتمالاً از سقوط اسد، یکی دیگر از متحدان کلیدی جمهوری اسلامی ایران در منطقه، استقبال خواهد کرد. اما احتمال روی کار آمدن یک گروه اسلام‌گرا در سوریه احتمالاً نگرانی‌هایی ایجاد خواهد کرد.

تنها چند ساعت قبل از رسیدن به دمشق، شورشیان اعلام کردند که پس از تنها یک روز درگیری، کنترل کامل شهر کلیدی حمص را به دست آورده‌اند، پیروزی‌ای که حکومت ۲۴ ساله اسد را در آستانه سقوط قرار داد.

هزاران نفر از ساکنان حمص پس از عقب‌نشینی ارتش از این شهر مرکزی به خیابان‌ها ریختند و با رقص و شعار «اسد رفت، حمص آزاد شد» و «زنده باد سوریه، مرگ بر بشار اسد» شادی کردند.

گروه‌های مخالف برای جشن در هوا شلیک کردند و جوانان پوسترهای رئیس‌جمهور سوریه، کسی که کنترل سرزمینش را در پی یک عقب‌نشینی گیج‌کننده یک‌هفته‌ای ارتش فروپاشیده از دست داد، پاره کردند.

سقوط حمص به گروه‌های مسلح مخالف اسد کنترل قلب استراتژیک سوریه و یک چهارراه بزرگراه کلیدی را داد و دمشق را از منطقه ساحلی که پایگاه اصلی فرقه علوی اسد و همچنین محل استقرار پایگاه‌های دریایی و هوایی متحدان روسی اوست، جدا کرد.

تصرف حمص همچنین نمادی قدرتمند از بازگشت چشمگیر جنبش مخالفان اسد در این جنگ ۱۳ ساله است. سال‌ها پیش، بخش‌های وسیعی از حمص در اثر جنگ و محاصره‌ طاقت‌فرسا میان نیروهای مسلح مخالف حکومت و ارتش نابود شده بود. این نبردها شورشیان را فرسوده کرد و آن‌ها مجبور به عقب‌نشینی شدند.

ابو محمد الجولانی، فرمانده هیئت تحریر الشام و رهبر اصلی شورشیان، تصرف حمص را لحظه‌ای تاریخی خواند و از مبارزان خواست به «کسانی که سلاح خود را زمین می‌گذارند» آسیبی نرسانند.

شورشیان هزاران زندانی را از زندان شهر آزاد کردند. نیروهای امنیتی با عجله فرار کردند و اسناد خود را به آتش کشیدند.

حسن عبدالغنی، فرمانده شورشیان سوریه، صبح یکشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که عملیات برای «آزادسازی کامل» مناطق اطراف دمشق ادامه دارد و نیروهای شورشی نگاه خود را به پایتخت دوخته‌اند.

در یکی از حومه‌های دمشق، مجسمه حافظ اسد، رئیس‌جمهور فقید و پدر بشار اسد، سرنگون و تکه‌تکه شد.

در خارج از شهر، گروه‌های مسلح مخالف دولت طی ۲۴ ساعت تمامی مناطق جنوب غربی را تصرف کردند و به کنترل خود در آوردند.

واکنش‌های کشورهای منطقه

سرعت رخدادها اما پایتخت‌های عربی را شگفت‌زده کرده و نگرانی‌ها از موج جدید بی‌ثباتی منطقه‌ای را افزایش داده است.

قطر، عربستان سعودی، اردن، مصر، عراق، جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و روسیه در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که این بحران یک تحول خطرناک است و خواستار یک راه‌حل سیاسی شدند.

جنگ داخلی سوریه که در سال ۲۰۱۱ به عنوان یک قیام علیه حکومت اسد آغاز شد، قدرت‌های بزرگ خارجی را وارد سوریه کرد، فضایی برای فعالیت‌های تروریستی جهادی‌ها فراهم کرد و میلیون‌ها پناهنده را به کشورهای همسایه فرستاد.

هیئت تحریر الشام، قوی‌ترین گروه شورشی، وابسته سابق القاعده در سوریه بود که از سوی آمریکا و دیگران به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، و بسیاری از سوری‌ها هنوز نگران‌اند که این گروه حکومت اسلامی سخت‌گیرانه‌ای را اعمال کند.

الجولانی تلاش کرده تا به اقلیت‌ها اطمینان دهد که در امور آن‌ها دخالت نخواهد کرد و به جامعه بین‌المللی گفته است که مخالف حملات اسلام‌گرایانه در خارج از کشور است. در حلب، که نیروهای مسلح یک هفته پیش آن را تصرف کردند، گزارش‌هایی از انتقام‌جویی‌ وجود نداشته است.

وقتی روز شنبه از وزیر امور خارجه روسیه، سرگئی لاوروف، پرسیده شد که آیا به الجولانی باور دارد، او پاسخ داد: «اثبات این موضوع در عمل مشخص می‌شود.»