به گزارش اکوایران، اسرائیل در روز جمعه (5 دی) به نخستین بازیگری تبدیل شد که کشور سومالیلند را به رسمیت شناخت.
تحریک جداییطلبی
سومالیلند، واقع در شمال غربی سومالی، به شکل دیرینه با دولت مرکزی سومالی دارای تنش بوده و به عنوان یک منطقه خودمختار مسلمان، زمانی که سومالی وارد جنگ داخلی و بحران شد، در سال 1991 استقلال خود را اعلام کرد. از آن زمان، سومالیلند به شکل گسترده عمده منطقه خود را همراه با ثبات و صلح اداره کرده، اما به شکل بینالمللی به رسمیت شناخته نشده است.
به نوشته نیویورک تایمز، در واکنش به این توافق، دولت سومالی در روز جمعه ضمن انتقاد شدید، آن را یک قدم غیرقانونی از سوی اسرائیل خواند و اعلام کرد سومالیلند یک بخش جدانشدنی از سومالی است. اقدام اسرائیل و سومالیلند همچنین محکومیت سریع برخی کشورهای منطقه را در پی داشت. مصر در بیانیهای اعلام کرد وزیر خارجه این کشور در گفتوگو با همتایان سومالیایی، ترکیهای و جیبوتی، هر گونه اقدام یکجانبه را که باعث تضعیف دولت سومالی و ثبات این کشور شود، به طور کامل رد میکند.
محمود علی یوسف، رئیس کمیسیون اتحادیه آفریقا، بازوی اداری این اتحادیه، در بیانیهای هر گونه طرح ابتکاری با هدف به رسمیت شناختن سومالیلند به عنوان یک نهاد مستقل را به شدت رد کرد و تأکید داشت که سومالیلند به عنوان بخشی از جمهوری فدرال سومالی باقی میماند.
پشتپرده محکومیت و چالش تجزیهطلبی
بسیاری از کشورهای دیگر برای مهار جنبشهای تجزیهطلبانه با چالش روبهرو هستند و آنها نگران هستند که به رسمیت شناخته شدن منطقهای ماننند سومالیلند میتواند موجی از ادعاهای استقلال را برانگیزد. عمده کشورهای خاورمیانه و فراتر از آن که اکثر جمعیت آنها مسلمان است، اسرائیل را به رسمیت نمیشناسند؛ با این حال، ترکیه و مصر از استثنائات قابل توجه این موضوع هستند.
در سال 2020، توافقنامههای ابراهیم که در دوره نخست دولت دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، شکل گرفت، روابط میان امارات متحده عربی، بحرین و مراکش با اسرائیل را عادیسازی کرد. اسرائیل مشتاق است دیگر کشورها را نیز به این فهرست بیفزاید. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در بیانیهای اظهار داشت: «توافق با سومالیلند به عنوان بخشی از توافقنامههای ابراهیم است. اسرائیل قصد دارد به سرعت همکاری خود با جمهوری سومالیلند را در حوزههای کشاورزی، سلامت، فناوری و اقتصاد توسعه دهد.»
گزارشهای خبری در سال جاری میلادی از این موضوع حکایت داشت که آمریکا و اسرائیل با سومالیلند و دیگر کشورها درباره پذیرش جمعیت جابهجا شده فلسطینیان از غزه گفتوگو کرده است. نه سومالیلند که در آن زمان اعلام کرد این موضوع مورد بحث قرار نگرفته و نه اسرائیل، در بیانیههای خود در روز جمعه به این موضوع اشارهای نداشتند.
هشدار درباره جابهجایی جمعیت فلسطینیان به سومالیلند
مصر در روز جمعه همچنین در بیانیه خود اعلام کرد که این کشور و متحدانش بار دیگر هر گونه برنامه برای جابهجایی جمعیت فلسطینیان از سرزمینشان را قاطعانه رد میکنند. گروههای حقوق بشر هم اعلام کردهاند جابهجایی اجباری جمعیت یک منطقه طبق قوانین بینالمللی، جنایت به حساب میآید.
اقدامات اخیر اسرائیل در غزه باعث آزردگی رئیسجمهوری آمریکا شده است چراکه ترامپ اقدامات اسرائیل را مانعی برای دستیابی به صلح در غزه میداند. در همین حال، اظهارات تام باراک، سفیر آمریکا در ترکیه، موجب خشم مقامات اسرائیل شده است.
در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، قدرتهای استعماری اروپایی در تلاش برای تسلط بر شاخ آفریقا با یکدیگر درگیر بودند. بریتانیا در آن زمان کنترل منطقه میان اتیوپی و خلیج عدن را در دست گرفت؛ منطقهای که اکنون سومالیلند در آن حضور دارد. پس از استقلال در سال 1960، این دو منطقه با هم متحد شدند و کشور سومالی را تشکیل دادند که پایتخت آن، موگادیشو، در جنوب قرار داشت. اما بسیاری از مردم در قلمرو سابق بریتانیا خیلی زود احساس کردند که به حاشیه رانده شده و نادیده گرفته شدهاند.
تا دهه 1980، محرومیت سیاسی و سرکوب تحت دیکتاتوری محمد زیاد باره، قیام مسلحانهای را در شمال سومالی شکل داد. ارتش سومالی با یک کارزار وحشیانه که شامل قتل عامهای گسترده بود، پاسخ داد. هنگامی که زیاد باره سرنگون شد و دولت مرکزی در سال 1991 سقوط کرد، رهبران سومالیلند انحلال اتحادیه را اعلام کردند.
سومالیلند که حدود پنج میلیون نفر جمعیت دارد، از آن زمان بسیاری از نهادهای یک کشور، از جمله پارلمان منتخب و واحد پول، پرچم، ارتش و نیروی پلیس خود را ایجاد کرده است. این کشور به عنوان نقطهای از آرامش نسبی در منطقهای که دچار درگیری بوده، توصیف شده است. اما از سال 2023، سومالیلند برای کنترل شهر لاس آنود با شبهنظامیان محلی جنگیده و عفو بینالملل نیروهای سومالیلند را به کشتار و زخمی کردن بیهدف غیرنظامیان در آنجا متهم کرده است؛ اتهامی که سومالیلند آن را رد کرده است.
لابیگری با آمریکا
عدم به رسمیت شناختن بینالمللی، توانایی سومالیلند را برای امضای توافقنامههای امنیتی، دسترسی به بازارهای جهانی و حتی کنترل کامل حریم هوایی خود محدود کرده است. در تلاش برای تغییر این وضعیت، سومالیلند سالهاست که با قانونگذاران جمهوریخواه، گروههای سیاسی محافظهکار و مقامات سابق دولت ترامپ روابط برقرار کرده است که بسیاری از آنها از ایالات متحده خواستهاند تا تعامل خود را با منطقه تعمیق بخشد و سومالیلند را به رسمیت بشناسد.
مقامات سومالیلند امسال به نیویورک تایمز گفتند که مشتاقند با دونالد ترامپ به توافقی برسند که به ایالات متحده اجازه دهد در ازای به رسمیت شناخته شدن بینالمللی که مدتها به دنبال آن بوده است، بندری در امتداد خلیج عدن و یک باند فرودگاه مربوط به دوران جنگ سرد را اجاره کند. آنها گفتند که چنین حمایتی از سوی ترامپ میتواند به جذب سرمایهگذاری خارجی و گسترش روابط دیپلماتیک و امنیتی کمک کند.
با این حال، برخی تحلیلگران هشدار میدهند که به رسمیت شناختن سومالیلند میتواند منطقه را متشنج کند، باعث تقویت گروههای تروریستی مانند الشباب شود و روابط با بازیگران اصلی منطقهای مانند مصر، ترکیه و اتحادیه آفریقا را پیچیده کند.
نزدیک شدن به انصارالله
اقدام اسرائیل در به رسمیت شناختن سومالیلند به عنوان یک کشور مستقل با محکومیت جهانی مواجه شده است؛ اقدامی که پیامدهای ژئوپلیتیکی عمیقتری نسبت به آنچه در ابتدا به نظر میرسید، به همراه دارد. این امر عمدتا به این دلیل است که به رسمیت شناختن سومالیلند توسط اسرائیل میتواند حضور آن را در قلب خاورمیانه، به ویژه در نزدیکی حوثیها تثبیت کند.
به نوشته نشنال نیوز، دیوید ماکوفسکی، مدیر پروژه سیاست خاور نزدیک موسسه واشنگتن، درباره روند صلح خاورمیانه نوشت: «اجتناب از این سوال دشوار است: آیا به رسمیت شناختن سومالیلند توسط اسرائیل، امروز فرصتی را به طور رسمی یا غیررسمی برای دسترسی به تأسیسات نظامی در آنجا، با هدف مقابله با پهپادها و موشکهای حوثیها از یمن در سراسر خلیج عدن به وجود میآورد؟»
حوثیها و اسرائیل در طول سال جاری میلادی حملات متقابل داشتهاند و این گروه در واکنش به ادامه تجاوز اسرائیل به غزه، به کشتیها در دریای سرخ حمله کرده است. اسرائیل به صنعا و حدیده که در کنترل حوثیها بود، حمله کرده و چهرههای دولتی در دولت غیرنظامی تحت کنترل حوثیها را ترور کرده است. اکنون اوضاع میان حوثیها و اسرائیل نسبتا آرام شده است.
نقطهای استراتژیک برای اسرائیل؟
سومالیلند یک کشور مستقل خودخوانده در شاخ آفریقا، در ساحل خلیج عدن، هممرز با سومالی و جیبوتی است. کانال 12 اسرائیل گزارش داد که عبدالرحمن محمد عبداللهی، رئیسجمهوری سومالیلند، چندین سفر مخفیانه به اسرائیل داشته است، از جمله در ماه اکتبر که در آنجا با بنیامین نتانیاهو، کاتز، وزیر جنگ و دیوید بارنی، رئیس موساد، دیدار کرد.
سومالی و اتحادیه آفریقا از نخستین نهادهایی بودند که از این اقدام که مدتها در حال انجام بود، انتقاد کردند و پس از آن کشورهای عربی مانند مصر و فلسطین نیز به آن پیوستند. سومالیلند پیش از این در بحثهای مربوط به آوارگی اجباری فلسطینیان از غزه مطرح شده بود.
علاوه بر این، شهر بندری بربره در سومالیلند میتواند به اسرائیل اجازه دسترسی به دریای سرخ، شریان حیاتی برای کشتیرانی تجاری که مشرف به تنگه بابالمندب بوده و نقطه انسداد تجارت جهانی است را بدهد. سال گذشته میلادی، سومالیلند توافقنامهای برای اجاره یک خط ساحلی 20 کیلومتری به همسایه خود اتیوپی، متحد نزدیک اسرائیل، امضا کرد. سومالی در اعتراض به اینکه موگادیشو این منطقه جداییطلب را به رسمیت نمیشناسد، سفیر اتیوپی را احضار کرد. چه از نظر سیاسی، اقتصادی یا امنیتی، مزایای کامل به رسمیت شناختن سومالیلند توسط اسرائیل هنوز مشخص نشده است.
