آیا رفع تحریم‌ها، اقتصاد فروپاشیده سوریه را نجات می‌دهد؟

به گزارش اکوایران، اگرچه سقوط دولت بشار اسد در سوریه به‌طور شوکه‌کننده‌ای سریع بود، بازسازی اقتصاد ویران‌شده این کشور به‌شکل دردناکی آهسته خواهد بود.

به نوشته نیویورک‌تایمز، پس از نزدیک به 14 سال جنگ داخلی و آشفتگی سیاسی، عمده چاه‌های نفت و گاز، جاده‌ها، شبکه‌های برق، زمین‌ کشاورزی و زیرساخت سوریه ویران شده است. طبق اعلام نیویورک‌تایمز، 90 درصد از جمعیت این کشور در فقر زندگی می‌کنند. ارزش لیره سوریه با افت همراه شده است و ذخایر ارز خارجی بانک مرکزی این کشور که برای خریداری ملزوماتی مانند مواد غذایی و سوخت مورد نیاز است، تقریبا به پایان رسیده است.

پیش از جنگ، دو-سوم صادرات سوریه مربوط به نفت بود و کشاورزی حدود یک‌چهارم فعالیت اقتصادی این کشور را تشکیل می‌داد.

سمیر العیطه، اقتصاددان سوری و رئیس Circle of Arab Economists، اعلام کرد: «سیستم اقتصاد سوریه به شکل کلی کارا نیست.»

الجولانی، رهبر ائتلاف شورشیان که قدرت را در سوریه در دست گرفته است، وظایف تشویش‌آوری در پیش دارد: متحد کردن جناح‌های شورشی، تشکیل مجدد دولت، برقرار حاکمیت دوباره قانون، ایجاد امنیت و مدیریت خدمات ضروری مانند توزیع آب و دیگر منابع کمیاب.

غرب، کلید بازسازی سوریه است؟

با این حال، این گزارش نیویورک‌تایمز اعلام کرده است که مهم‌ترین گام در بازسازی اقتصادی سوریه، تنها به آمریکا بستگی خواهد داشت؛ آن هم از طریق برداشتن تحریم‌ها علیه سوریه که باعث شده است این کشور در تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی با مشکلات جدی روبه‌رو شود.

هدف از محدودیت‌های آمریکا بر جریان‌های مالی سوریه در سال 2019، تحت فشار قرار گرفتن دولت بشار اسد بود. این محدودیت‌ها اکنون باعث شده‌اند سوریه نتواند به پولی که به‌شدت به آن نیازمند است تا بتواند اقتصادش را بازسازی کند، دسترسی داشته باشد. گروه‌های امداد قادر به ارسال کمک به سوریه نیستند؛ پناهجویان نمی‌توانند از حساب‌های خود در بانک‌های غربی به سوریه پول منتقل کنند تا از طریق آن به سرمایه‌گذاری یا تجارت بپردازند؛ صندوق بین‌اللملی پول و بانک جهانی نیز نمی‌توانند کمکی ارائه دهند.

سمیر العیطه همچنین اعلام کرد برداشته شدن تحریم‌ها حتی به‌شکل معافیت‌های موقت، «یک ضرورت» است.

پایان یافتن محدودیت‌های مالی به معنای خارج شدن الجولانی و گروه او یعنی هیئت تحریر الشام از فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا و سازمان ملل است. واشنگتن و متحدانش مطمئنا از این وضعیت به‌عنوان اهرم فشار در مذاکرات استفاده خواهند کرد. اما در نهایت، الجولانی که به دلیل ارتباط پیشینش با القاعده، یک جایزه 10 میلیون دلاری برای کشتنش تعیین شده است، در صورتی که عنوان تروریستی برای او باقی بماند، نمی‌تواند به‌شکل موثر به‌عنوان فردی که در رأس یک کشور قرار دارد، فعالیت کند.

در این هفته، نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای سوریه اعلام کرد رهبران شورشی «بیانیه‌های اطمینان‌بخشی» نسبت به ایجاد یک دولت وحدت و فراگیر صادر کرده‌اند.

نقش مهم آمریکا در موضوع تأسیسات نفتی سوریه

واشنگتن همچنین کارت‌های اقتصادی دیگری برای بازی کردن در اختیار دارد. مرکز تولید نفت و چاه‌های فعال باقی‌مانده در سوریه در شمال شرق این کشور قرار دارند؛ منطقه‌ای که در کنترل شبه‌نظامیان تحت رهبری کرد‌ها قرار دارد و آن‌ها مورد حمایت ایالات متحده هستند.

طبق اعلام جاشوآ لاندیس، مدیر مشترک مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهاما، نفت پیش‌تر حدود نیمی از درآمدهای سوریه را فراهم می‌کرد. به گفته جاشوآ لاندیس، این میادین نفتی به دولت دمشق تعلق دارند و باید به کنترل دولت بازگردانده شوند.

احیای تولید نفت و گاز آسان نخواهد بود. پیش از جنگ، سوریه 383 هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کرد. اکنون براساس داده‌های بانک جهانی، این کشور 90 هزار بشکه در روز تولید می‌کند. تأسیسات و خطوط انتقال از جمله‌ آن‌هایی که انرژی را به عراق، اردن و مصر انتقال می‌دهند، یا نابود شده‌اند یا اینکه آسیب دیده‌اند. سوریه اکنون بیشتر از میزان صادرات خود، نفت وارد می‌کند.

دیوید گلدوین، یک مقام ارشد انرژی در دولت باراک اوباما، اعلام کرد دولت سوریه باید به‌شکل صریح اعلام کند که آن چاه‌های نفت به دولت تعلق دارند و حق فروش این منابع نیز در اختیار دولت است. پس از آن باید از امنیت اطمینان حاصل کند تا زیرساخت‌های نفتی تعمیر شوند و آماده بهره‌برداری باشند.

از دیدگاه این مقام سابق آمریکایی، چالش دیگر مربوط به جذب شرکت‌های خارجی یا اپراتورهایی است که صاحب منابع هستند و می‌دانند که چطور باید تجهیزات نفتی را بازسازی کنند.

همچنین امنیت یک ضرورت است، نه‌تنها برای تولید نفت و گاز، بلکه برای بازگرداندن بخش بزرگی از هشت میلیون پناهجوی سوری که در دوران جنگ کشور خود را ترک کردند. بازگرداندن آن دسته از افراد دارای تحصیلات، مهارت و منابع برای احیای سوریه بسیار اهمیت دارد.

دکتر لاندیس از دانشگاه اوکلاهاما افزود: «سوری‌های متمول کلید احیای این کشور هستند. اما اگر حاکمیت قانون وجود نداشته باشد و شبکه توزیع برق نیز دارای مشکلاتی باشد، بسیاری از آن‌ها به کشور خود برنمی‌گردند.»

نقش ترکیه در بازسازی سوریه

همسایگان سوریه نیز اشتیاق زیادی برای بازگشت پناهجویان و بازسازی این کشور دارند. ترکیه که دارای مرز زمینی با سوریه است و از بیش از سه میلیون سوری میزبانی می‌کند، بیشترین تأثیر را در این وضعیت دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که از شورشیان سوری حمایت کرد و به تأمین مالی یک گروه متحد الجولانی اقدام کرد، به‌دنبال گسترش نفوذ خود در سوریه است. هنری بارکی، پروفسور روابط بین‌الملل در دانشگاه لیهای آمریکا اعلام کرده است: «اردوغان همچنین توجه زیادی به صنعت ساخت‌وساز ترکیه دارد و احتمالا برای کسب قراردادهای بازسازی در سوریه و ارائه کمک در این زمینه تلاش خواهد کرد.»

با سقوط دولت بشار اسد، سهام‌های مربوط به شرکت‌های ترکیه‌ای که در بخش‌های ساخت‌وساز، سیمان و فولاد فعال هستند، با رشد همراه شد.

در حال حاضر، آینده اقتصادی سوریه به توانایی دولت دمشق در تثبیت کنترل و ایجاد مشروعیت بستگی دارد؛ اقداماتی که نه‌تنها باعث خشنودی جمیعت متنوع این کشور می‌شود، بلکه می‌تواند آمریکا و متحدانش را که حرف آخر را در زمینه تحریم‌ها می‌زنند، تحت تأثیر قرار دهند.