به گزارش اکوایران، از زمان حمله یکسال پیش حماس به اسرائیل، بزرگ‌ترین ترس بازارهای نفت این بوده است که تنش‌ها به جنگی تمام عیار میان اسرائیل و ایران تبدیل شود که هفتمین تولیدکننده بزرگ نفت جهان است. تا چند وقت اخیر به‌نظر می‌رسید که آنها تمایل دارند از آن دوری کنند، که توضیح می‌دهد چرا باوجود جنگ در غزه، هراس اولیه در بازارهای نفت پس از هفت اکتبر سال گذشته به زودی جای خود را به قیمت‌های پایین و باثبات داد که سال گذشته بر بازار حاکم بودند.

ولی به نوشته اکونومیست، هفته گذشته ایران در واکنش به حمله اسرائیل به حزب الله، حدود 200 موشک به سمت آن پرتاب کرد. و حالا جهان با نگرانی به پاسخ اسرائیل نگاه می‌کند. بازارهای نفت نیز نگران هستند. هفته گذشته قیمت نفت خام با 10 درصد افزایش به 78 دلار در هر بشکه رسید، که بزرگ‌ترین افزایش هفتگی در حدود دو سال گذشته بوده است. روز گذشته نیز قیمت‌ها مجددا افزایش یافت. در زمان شروع جنگ در اوکراین در سال 2022، که یک دولت نفتی درگیر آن بود نفت خام به بالای 100 دلار صعود کرد. اما سوال این است که این اتفاق می‌تواند دوباره رخ دهد؟

گزینه‌های احتمالی اسرائیل برای پاسخ به ایران

برای درک اینکه قیمت‌ها تا چه اندازه می‌تواند افزایش یابد به اولین گزینه اسرائیل برای پاسخ به ایران نگاه کنید. درصورتی که اسرائیل به سایت‌های پرتاب موشک ایران حمله کند و ایران نیز پاسخ معتدلی بدهد، آنگاه پریمیوم‌های ژئوپلتیک که قیمت‌های نفت را افزایش داده است ناپدید می‌شوند. اما اسرائیل ممکن است زیرساخت‌هایی چون تاسیسات نفت و گاز یا سایت‌های هسته‌ای ایران را هدف قرار دهد. در این صورت ایران ممکن است پاسخ سخت‌تری بدهد و چرخه‌ای ایجاد شود که «صنعت پتروشیمی ایران» به یک هدف تبدیل شود. 

به نوشته اکونومیست، اسرائیل ممکن است به مراکزی حمله کند که نفت ایران به محصولات پتروشیمی تبدیل می‌کند. یکی از آنها پالایشگاه قدیمی آبادان است که 13 درصد از بنزین کشور از طریق آن تامین می‌شود. در این شرایط، مردم تحت فشار قرار خواهند گرفت، درحالی که ممکن است با آزاد شدن نفت خام بیشتر برای صادرات، عرضه جهانی افزایش یابد.

آنطور که اکونومیست مدعی شده، اگر اسرائیل بخواهد ضربه شدیدی به صادرات انرژی ایران بزند احتمالا به پایانه‌های نفتی ایران در «جزیره خارک» حمله می‌کند، که 90 درصد نفت ایران از آن صادر می‌شود. اما این گزینه هزینه‌های دیپلماتیک برای اسرائیل دارد. دولت بایدن ممکن است کمتر از یکماه مانده به انتخابات با ریسک افزایش قیمت سوخت مواجه شود. و چین، که مقصد تقریبا همه نفت ایران است از این اقدام خشمگین خواهد شد، که مساله‌ای مهم برای اسرائیل است چراکه بندر حیفا توسط چین اداره می‌کند و یکی از سرمایه گذاران بزرگ در بخش تکنولوژی اسرائیل است. اما اسرائیل ممکن است با اینحال حمله کند، که می‌تواند حجم زیادی از نفت را از بازارهای جهانی خارج کند. ایران ماه گذشته 2 میلیون بشکه نفت صادر کرده است که معادل 2 درصد از عرضه جهانی است.

عرضه جهانی نفت چه می‌شود؟

اما عواقب جهانی آن احتمالا محدود خواهد بود. چراکه عرضه امروز فراوان است درحالی که تقاضا کاهش یافته است. +OPEC پس از یک سری کاهش‌ها در عرضه، بیش از 5 میلیون بشکه در روز ظرفیت مازاد دارد که کاملا برای جبران توقف تولید نفت ایران کافیست. عربستان سعودی و امارات متحده عربی به تنهایی بیش از 4 میلیون بشکه در روز ظرفیت دارند. آنها احتمالا برای افزایش تولید زیاد منتظر نخواهند ماند. اعضای +OPEC که از کاهش سهم بازار خود در ماه‌های اخیر عصبانی هستند از چنین موقعیتی برای لغو کاهش‌های تولید خود استقبال خواهند کرد.

تولید نفت در آمریکا، کانادا، گویان، بزریل و نقاط دیگر نیز درحال افزایش است. آژانس بین المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که تولید نفت غیراوپک سال آینده تا 1.5 میلیون بشکه در روز افزایش یابد که کاملا برای پوشش هرگونه افزایش در تقاضای جهانی کافی‌ست. تقاضا نیز به دنبال رشد ضعیف اقتصادی در آمریکا، چین و اروپا و مسابقه جایگزینی خودروهای برقی با بنرینی، به خصوص در چین درحال کاهش است. قبل از تشدید تنش اخیر در خاورمیانه معامله گران انتظار داشتند اشباع بازار نفت در سال آینده قیمت را به پایین 70 دلار برساند. امروز  ذخایر نفت خام OECD پایین‌تر از میانگین پنج ساله آنهاست. بنابراین حمله به ایران بدون شک بازارها را تکان می‌دهد. ولی قیمت‌ها احتمالا 5 تا 10 دلار بالاتر از سطح فعلی قرار خواهند گرفت.

بسته شدن تنگه هرمز

اکونومیست نوشته، بسته شدن تنگه هرمز نیز یکی از احتمالات است که 30 درصد حمل دریایی نفت و 20 درصد حمل گاز جهان از طریق آن انجام می‌شود. اما اینکار عواقب اقتصادی خوبی برای ایران ندارد، چراکه نه‌تنها صادرات نفت ایران را متوقف می‌کند بلکه بخشی بزرگی از واردات نیز انجام نخواهد شد. این کار چین را نیز ناراحت خواهد کرد، چراکه نیمی از نفت خود را از کشورهای حوزه خلیج فارس تامین می‌کند. با اینحال از منظر تحلیلگران نشریه اکونومیست، همچنان احتمال این اقدام از سوی ایران وجود دارد.

عکس‌العمل بازار چه خواهد بود؟

حدس اینکه بازار چگونه به این گزینه‌ها پاسخ می‌دهد دشوار است، چراکه اقدامات ایران عکس‌العمل بیشتر از سوی اسرائیل، آمریکا و دیگران را به دنبال دارد. برای نمونه، آمریکا و چین احتمالا نیروی دریایی خود را برای بازکردن تنگه خواهند فرستاد. با اینحال، اگر اختلال‌ها تا اندازه‌ای بزرگ باشد که کمبودی در بازار ایجاد که مدتی طول بکشد، قیمت‌های نفت احتمالا تا اندازه‌ای افزایش خواهد یافت که اشتها برای نفت را مهار می‌کند و پس از آن شروع به کاهش خواهد کرد. تحلیلگران معتقدند چنین اختلالی در تقاضا زمانی رخ می‌دهد که نفت به 130 دلار در بشکه رسیده باشد؛ که تقریبا معادل اوج سال 2022 است.

اگر بازارهای نفت چنین سناریویی را حتی سرسوزنی محتمل بدانند نگرانی آنها در قیمت‌های فعلی منعکس خواهد شد. معامله‌گران که روزی کاهش قیمت در آینده نزدیک قیمتگذاری کرده بودند، موقعیت خود را از خرید به فروش تغییر می‌دهند. با اندکی بزرگنمایی اما درمیابیم که افزایش اخیر در قیمت‌های نفت حتی با استاندارهای آرام 18 ماه گذشته نیز چشمگیر به‌نظر نمی‌رسد. سال گذشته میانگین قیمت‌ها 82 دلار و در 2022، 100 دلار بود. درگیری یکساله در خاورمیانه بسیاری از انتظارات را برهم زده است. ولی برای اینکه قیمت‌های نفت سه رقمی شوند چیزهای زیادی باید بسیار غلط پیش برود.