به گزارش اکو ایران، در ادامه سری گزارش‌های مربوط به بررسی روند کل‌های پولی در سال 1402 در این گزارش آمار این متغیرها در تیر ماه این سال مورد بررسی قرار می‌گیرد. تغییرات ذخایر پول در کشور که توسط بانک مرکزی منتشر و توسط بانک‌ها به چند برابر پول بیشتر تبدیل و در مبادلات به جریان می‌آید، بر سایر متغیرهای اقتصادی از جمله تورم اثری اساسی دارد.

 بررسی‌ رشد نقطه به نقطه یعنی تغییرات نسبت به موقعیت مشابه سال قبل نشان می‌دهد در اولین ماه از تابستان 1402 پایه پولی، ضریب فزاینده پول و نقدینگی رو به کاهش داشته است. همچنین سهم پول از نقدینگی کاهش و سهم شبه‌پول افزایش یافته است. با این حال در اجزای پایه پولی سهم بدهی بانک‌ها رشد زیادی داشته است. تحول مهم دیگر نیز در این ماه منفی شدن رشد دارایی‌های خارجی برای اولین بار در از تیر 1398 است.

افت سرعت رشد پایه پولی، نقدینگی و ضریب فزاینده

 پایه پولی پول پر قدرتی است که بانک مرکزی در ازای دارایی‌هایش منتشر می‌کند. این پول در جریان چرخه پول در بانک‌ها با یک سرعت مشخص پول بیشتری خلق می‌کند که همان نقدینگی است. به سرعت تبدیل پول پر قدرت به نقدینگی ضریب فزاینده پولی گفته می‌شود.

 در تیر 1402 حجم پایه پولی به 921 هزار میلیارد تومان و رشد نقطه به نقطه این متغیر یعنی تغییرات آن نسبت به تیر ماه سال گذشته به 41.1 درصد رسید. با وجود افزایش قابل توجه رشد پایه پولی نسبت به تیر 1401 که برابر با 26.2 درصد بود، این رشد نسبت به ماه قبل مقداری کاهش یافت. 

 همچنین حجم نقدینگی نیز در این ماه برابر با 6 هزار و 694 هزار میلیارد تومان شد. همچنین ارقام رشد نقطه به نقطه در ماه‌های گذشته حاکی از این بود که نقدینگی همچنان به سرعت کاهشی رشد خود ادامه می‌داد. به طوری که از 37.4 درصد رشد در تیر 1401 به 27.5 درصد رشد در تیر 1402 رسید و 9.9 واحد درصد افت کرد.

 همچنین بانک مرکزی با اقدامات کنترلی خود از جمله تغییر نرخ سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی سبب شد ضریب فزاینده پول نیز از 8.04 در تیر 1401 به 7.27 در تیر 1402 برسد.  

 تحول دیگر در این ماه افزایش سهم پول و کاهش سهم شبه‌پول بود.

021226

افزایش سهم پول در نقدینگی

 کاهش رشد نقدینگی همچنین با افزایش سهم پول و کاهش سهم شبه‌پول همراه بود. پول درجه نقدینگی بالاتری نسبت به شبه‌پول دارد، زیرا شبه‌پول در سپرده‌های بلندمدت نگهداری می‌شود در حالیکه پول بیشتر جریان مبادلات قرار می‌گیرد.

 در تیر ماه 1402 پول 25.3 درصد از نقدینگی را تشکیل می‌داد در حالیکه سهم آن در تیر 1401 برابر با 22.5 درصد بود. بنابراین سهم پول در این مدت 2.8 واحد درصد افزایش یافت. کارشناسان افزایش سهم پول را نشانه‌ای از افزایش نااطمینانی اقتصادی در جامعه می‌دانند.

 همچنین بررسی اجزای پایه پولی نشان می‌دهد در این ماه بدهی بانک‌ها همچنان رو به افزایش بوده است. 

بدهی بانک‌ها همچنان در حال رشد

 پایه پولی درحقیقت ترازنامه بانک مرکزی را نشان می‌دهد که سمت منابع آن چهار جزء دارد. یکی از این اجزا بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی است. اگر تقاضای بخش دولتی یا خصوصی برای پول زیاد داشته باشد و بانک‌ها با کمبود منابع مواجه شوند، اقدام به دریافت وام از بانک مرکزی می‌کنند. بنابراین پایه پولی در اختیار بانک‌ها قرار گرفته و از طریق خلق اعتبار به چندین برابر تبدیل می‌شود که یکی از راه‌هایی است که می‌تواند اثر شدیدی بر تورم داشته باشد.

 مطابق آمار بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در تیر 1402 به 445 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به تیر 1401 152.4 درصد رشد کرد. این رشد در ادامه روند رشد این بدهی‌ها از ابتدای سال بود. کنترل شدید بانک مرکزی بر خلق اعتبار توسط بانک‌ها به منظور مهار رشد نقدینگی بانک‌ها را با کمبود منابع مواجه کرده و منجر به استقراض آن‌ها از بانک مرکزی شد که پایه پولی را افزایش داد. 

 منفی شدن رشد نقطه به نقطه دارایی‌های خارجی پس از چهار سال اتفاق مهم دیگر پولی در تیر ماه بود.

رشد نقطه به نقطه دارایی خارجی منفی شد

 دارایی‌های خارجی که همان ذخایر ارز و طلای بانک مرکزی هستند و در سمت منابع پایه پولی در نظر گرفته می‌شوند، از ابتدای امسال رو به کاهش گذاشت. اما رشد نقطه به نقطه این دارایی‌ها برای اولین بار پس از تیر 1398 یعنی پس از چهار سال منفی شد. حجم این دارایی‌ها در این ماه به 548 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به موقعیت مشابه سال گذشته آن 2.8 درصد افت کرده بود.

 اهمیت این موضوع از اینجاست که افت این ذخایر در کشور می‌تواند کاهش عرضه آن‌ها از سوی بانک مرکزی و در نتیجه افزایش قیمت ارز را در پی داشته باشد.