مسابقه صمت و جهادکشاورزی برای صدور مجوزهای بلااستفاده

۷ آذر ۱۴۰۱

۲۴۲۵۰

اکوایران، براساس داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، میزان صنایع فرآوری خرما در استان‌های خرماخیز کشور با کمبود چشمگیری مواجه است. در مقابل وزارتخانه‌های صمت و جهادکشاورزی در استان‌هایی تهران، البرز، مازندران، آذربایجان شرقی و برخی دیگر از استان‌هایی که اصلا خرمایی در آنجا تولید نمی‌شود؛ مجوز احداث این صنایع را صادر کردند.

به گزارش اکوایران، بازار محصولات کشاورزی ایران و به تبع آن بازار خرمای ایران سال‌هاست با ناکارامدی‌هایی متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. ناکارآمدی که عملا نارضایتی را در بین اغلب ذینفعانش به ویژه مصر ف کنندگان و تولیدکنندگان ایجاد کرده است. این اتفاق از نگاه تحلیلگران مرکز پژوهش‌های مجلس شاید ناشی از عدم شکل‌گیری مناسب زنجیره‌های ارزش و نبود رویکرد یکپارچه در سیاستگذاری است. سیاستگذاری که می‌توانست با هم‌افزایی بین حلقه‌ها و بازیگران زنجیره ارزش محصولات کشاورزی باعث شود، عرضه نامتعادل محصول به بازار، حضور پررنگ دلالان و احتکار محصولات، نوسانات قیمتی، ضایعات فراوان و مهمتر از همه ناپایداری در صادرات محصولات کشاورزی از جمله خرما شکل نگیرد. اما راهکار اولیه برای حل این معضلات شناسایی زنجیره‌های کشاورزی اولویت‌دار برای ایجاد ارزش افزوده و خلق آن در محصولات نهایی است.

در جریان بررسی وضعیت زنجیره ارزش خرما نگاهی به صنایع فرآوری و بسته بندی خرما نشان می‌دهد، برمبنای قانون «تمرکز وظایف و اختیارات مربوط به بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی» مصوب 24 بهمن 1391 و اصلاحات بعدی آن متولی اصلی صدور مجوز احداث صنایع تبدیلی خرما، وزارت جهاد کشاورزی است. اما وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) کماکان به این موضوع ورود می‌کند. این وزارتخانه هرساله همگام با وزارت جهاد کشاورزی، مجوزهایی در زمینه صنایع خرما بدون بررسی اثرات آن صادر می‌کند.

طبق گزار ش جدید مرکز پژوهش‌های مجلس، آمار اعلامی از طرف این دو وزارتخانه نشان می‌دهد؛ ظرفیت فرآوری ایجاد شده در کل کشور تا سال 1399، معادل 88۴ هزار تن است که سهم مجوزهای صادر شده از طرف وزارت جهاد کشاورزی 579 هزار تن و سهم وزارت صمت 265 هزار تن است. در این بین تعداد و حجم واحدهای فرآوری خرما شامل شیره، قند مایع، شکلات خرما و غیره بسیار کمتر از ظرفیت واحدهای بسته‌بندی است. واحدهای فرآوری که وزارت جهادکشاورزی مجوز داده است 31 تن و وداحدهایی که صمت مجوز داده است 39 تن است. در مقابل واحدهای بسته بندی فعالی که جهادکشاورزی و صمت به ترتیب مجوز دادن 548 تن و 237 تن است.

در این بین بررسی آمار مربوط به واحدهای نیمه‌تمام نشان می‌دهد که در صورت به بهره‌برداری رسیدن همه آنها 153 هزار تن به ظرفیت فرآوری و بسته‌بندی کشور اضافه می‌شود. بدین ترتیب فاصله بین صنایع فرآوری خرما و ظرفیت تولید خرما در کشور فاصله زیادی است. براساس آمار تجمیعی این دو وزارتخانه حدود 508 واحد فرآوری خرما شامل واحدهای بسته بندی، شیره گیری، خمیر خرما، قند مایع و شکلات خرما در کشور درحال فعالیت هستند. ظرفیت فرآوری و جذب خرما در این صنایع به ترتیب 844 هزار و یک میلیون تن است. با احتساب میزان تولید خرما و میزان جذب ماده خام، ضریب فرآوری خرما در کشور 78.7 درصد است.

درضمن برش استانی جذب ماده خام در صنایع تبدیلی خرما و همچنین مقایسه آن با میزان تولید خرما در هر یک از این استان‌ها به خوبی نشان می‌دهد که میزان ظرفیت صنایع تبدیلی ایجاد شده در استان‌های عمده خرماخیز همچون سیستان و بلوجستان، کرمان، هرمزگان، فارس، بوشهر و خوزستان کمتر از میزان تولید خرمای این استان‌هاست. کمبود این صنایع در استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان بسیار چشمگیرتر است.

در مقابل طبق بررسی کارشناسان، بخشی از صنایع خرما، در استان‌هایی همچون تهران، البرز، مازندران، همدان، آذربایجان شرقی، زنجان و سایر استان‌هایی ایجاد شده است که اصلا خرمایی در آنجا تولید نمی‌شود. درحال حاضر متولیان مجوز دهی برای ارتقاء آمار خود مجوز احداث صنایع شیره‌گیری و قند خرما در استان آذربایجان شرقی به ظرفیت 136.5هزار تن داده‌اند. این واقعیت نشان از عدم‌برنامه‌ریزی اصولی و منسجم برای احداث صنایع و مکان‌یابی مناسب آنها در قطب‌های تولید است.