مشکلات حل نشد؛ روزهای سخت دارویی ادامه دارد

به گزارش اکوایران؛ حالا در روزهای نخست سال جدید، پیش‌بینی‌ها از وضعیت بازار دارویی کشور، شرایطی بهتر از سال قبل نیست و حتی وضعیتی نگران کننده از بازار دارو، پیش‌بینی کمبود اقلام دارویی از سوی تولیدکنندگان و برخی نمایندگان مجلس شنیده می‌شود و حتی نسبت به ماه‌های آینده هشدارهای جدی داده می‌شود.

در باره اینکه چرا طرح دارویار با تمامی اعتمادی که دولتی‌ها به آن داشتند چنین سرنوشتی داشت و بازار دارو را به هم ریخت با مهدی پیرصالحی نایب رئیس سندیکای صنایع داروسازی به گفت‌وگو نشستیم.

زمانی که ارز ترجیحی یا همان دلار 4200 تومانی حذف شد و اجرای طرح دارویار در دستور کار قرار گرفت، دولتی‌ها با اطمینان زیادی از محاسن اجرای این طرح اعم از کاهش پرداخت هزینه‌های درمان توسط مردم تا جلوگیری از قاچاق دارو، صحبت می‌کردند، زمانی نگذشت که مشکلات یکی پس از دیگری بروز کرد و گرانی و کمبود دارو را رقم زد. چه اتفاقاتی رخ داد که اکنون بازار داروی کشور در شرایط کبود حتی داروهای عادی است که گفته می‌شود برخی از آنها 60 سال در کشور تولید شده‌اند؟ 

سال گذشته بعد از حذف ارز 4200 تومانی، مشکلاتی برای صنعت دارو ایجاد شد. دلیل این مشکلات هم این بود که ارز به موقع تخصیص داده نمی‌شد، ارز کافی نبود و در عین حال تنها، مواد اولیه دارویی شامل ارز 4200 تومانی می‌شدند. مواد بسته بندی، مواد جانبی و هزینه‌های دیگر همه با ارز آزاد محاسبه می‌شد که در قیمت‌گذاری شرایطی را ایجاد کرد که قیمت نامناسب درمی‌آمد. زمانی که ارز تامین نشد، کمبودها شروع شد. صنایع از شرایطی که به وجود آمده بود، راضی نبودند و عملا کار در حال قفل شدن بود. دولت دیگر چاره ای نداشت جز اینکه طرح دارویار را اجرایی کند. دولت از سر ناچاری به سراغ اجرای طرح دارویار فت.

این طرح روی کاغذ و مباحث اولیه، طرح خوبی بود اما به شرط اینکه همه موارد و برنامه‌هایی که در طرح دیده شده، بود، با هم به اجرا در می‌آمد. در طرح دارویار، تقریبا 42 یا 43 بند دیده شده بود و 14 نهاد و سازمان دولتی زیر طرح را امضا کرده بودند.

بسته کاملی که اگر کامل به اجرا می‌رسید، هیچ کدام از این مشکلاتی که اکنون با آنها مواجه هستیم، ایجاد نمی‌شد.

طبق این طرح، قرار شد ارز دارو از 4200 تومان به ارز نیمایی تغییر کند و قیمت دارو هم متناسب با این تغییر اصلاح شود. همچنین تامین ارز تامین صورت بگیرد و نقدینگی مورد نیاز صنعت به دلیل افزایش هفت برابری نرخ ارز، تامین شود، قرار بود تمام این برنامه‌ها با هم انجام شود. حتی قرار شد بیمه‌ها پول را مستقیم از خزانه بگیرند و به داروخانه‌ها و سیستم‌های درمانی همچون بیمارستان‌های دولتی پرداخت کنند تا زمان طولانی وقفه رسیدن بخش‌های مختلف به نقدینگی کوتاه شود اما از 23 تیرماه که این طرح اجرا شد، عملا فقط بخش قیمت ارز تغییر کرد و هیچ کدام از بندهایی که در طرح دارویار نوشته شده بود درست اجرا نشد. قیمت داروها که قرار بود متناسب با افزایش قیمت‌ها اصلاح شود، به همان تناسب اصلاح نشد.

از طرفی قرار بود ارز نیمایی باشد و به راحتی هم تامین شود، اما ارز تامین نشد و بعد از یک مدتی، نرخ ارز 28 هزار و 500 تومانی ایجاد شد که عملا برگشت به دوره قبل بود.

سازمان برنامه به تعهداتش عمل نکرد و پول به بیمه‌ها و به مراکز درمانی پرداخت نشد. به همین دلیل بیمه‌ها به تعهداتشان عمل نکردند. دارویار یک پکیج کاملی بود که فقط یک قسمتی از آن به اجرا درآمد. 

اجرای ناقص این طرح باعث شد که اکنون صنعت داروی کشور از وضعیت راضی نباشد، مردم هم ناراضی هستند چرا که اضافه پرداخت دارند، در بسیاری مواقع با کمبود دارویی روبه‌رو شده‌اند. حتی سیستم دولتی از وضعیت بازار دارو، رضایت ندارد.

به نظرم شرایط رو به بدتر شدن است و روند بهبودی دیده نمی‌شود. امسال قطعا صادرات دارویی ما ممنوع خواهد شد. قیمت‌گذاری متناسب با افزایش هزینه‌ها انجام نمی‌شود. صنعت دارو هنوز ارز نگرفته و دوباره مشکل کمبود ارز و صفی که برای ارز ایجاد شده، کمبود دارو را رقم خواهد زد و متعاقب آن سازمان غذا و دارو مجبور خواهد بود واردات فوریتی انجام دهد. واردات فوریتی افزایش قیمت را به دنبال دارد که بیمه‌ها آن را تقبل نمی‌کنند و این هزینه‌ها به مردم تحمیل می‌شود و از سوی دیگر مشکلات کیفیتی هم داریم. 

اشاره کردید که قیمت ارز 7 برابر افزایش یافت و به این ترتیب نیاز به نقدینگی هم به همین میزان رشد کرد اما قیمت‌ها به میزانی که باید اصلاح می‌شد، نشد، چنین افزایش هزینه‌ای چگونه تامین شد؟

عملا تامین نشد. دلیل کمبوهایی که اتفاق افتاد و متعاقب آن واردات انجام شد، این بود که بسیاری از شرکت‌ها دیگر نقدینگی نداشتند که بتوانند ارز خریداری کنند. بسیاری از داروها هم به دلیل اینکه قیمت متناسب نبود، تولید نشد. این اتفاقات باعث شده که امروز کمبودها در بازار دارو زیاد باشد.

همچنین عدم پرداخت پول به بیمه‌ها باعث شد، بیمه‌ها هم پرداختی به مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و ... نداشته باشند و در چنین شرایطی مردم مجبور هستند، هزینه‌های درمان را با نرخ آزاد پرداخت کنند. این افزایش قیمت‌ها به مردم فشار آورد.

البته نقدینگی یک دوره گردش دارد و چنانچه  شرکت‌ها یک دوره تاب‌آوری داشته باشند، یعنی اگر 6 ماه تحمل کنند، گردش نقدینگی درست می‌شود.

اگر کل ارزی که در صنعت دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد را رقمی حدود 2 میلیارد دلار در نظر بگیریم، اختلافی که باید برای اجرای طرح دارویار پرداخت می‌شد، حدود 50 هزار میلیارد تومان بود که با توجه به اینکه طرح دارویار از نیمه سال اجرایی شد، صنعت دارو، حداقل به 25 هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز داشت اما علی رغم همه محاسباتی که انجام شده بود و جلساتی که با معاون اول رئیس‌جمهور و بانک مرکزی برگزار شد، بالاخره در برج 8 یعنی آبان‌ماه معاون اول به شبکه بانکی دستور داد که 15 هزار میلیارد تومان برای اجرای این طرح تامین کنند که شاید تا پایان سال کمتر از یک سوم این رقم تامین شده باشد.

نقدینگی که قرار بود بخشی از آن تامین شود اما نشد و مشکلات تولید و کمبود محصولات را رقم زد. بعضی از مشکلات همچون مشکل نقدینگی به سرعت اثرات خود را نشان نمی‌دهد. به طور مثال اگر امروز نقدینگی دچار مشکل شود، همین امروز خودش را نشان نخواهد داد و کمبود نقدینگی در اردیبهشت یا حتی خرداد ماه اثراتش شروع می‌شود. با کمبود نقدینگی، مواد اولیه تهیه نشد که اثرات این عدم تامین مواد اولیه را در آینده بیشتر دیده خواهد شد.

به بحث پرداخت تسهیلات اشاره کردید که تنها یک سوم تکلیفی که روی دوش بانک‌ها بود عملی شد، یعنی به این ترتیب بانک‌ها هم در اجرای طرح دارویار همراه نبودند، وضعیت دریافت تسهیلات در دوره اجرای طرح دارویار چطور بود؟  

همیشه صنایع، از سیستم وام استفاده می‌کنند اما بسیاری از بانک‌ها در جریان اجرای این طرح وام‌ها و خط‌های اعتباری قبلی را هم پرداخت نکردند، یعنی نه تنها تسهیلات جدید را نپرداختند بلکه آن رقم‌ها و خط‌های اعتباری قبلی را هم انجام ندادند.

از برج 8 که دستور پرداخت 15 هزار میلیارد تومانی آمد، شاید دو یا سه بانک همکاری کردند. در مجموع حدود یک سوم رقمی که مقرر شده بود یعنی حتی کمتر از 5 هزار میلیارد پرداخت شد.

معمولا از اسفند هم بانک‌‌ها بحث وام را تعطیل می‌کنند و الان هم که فروردین ماه است هنوز پرداخت وام‌ها آغاز نشده و این وقفه نقدینگی را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند.

در هفته‌های اخیر پیش‌بینی‌های نگران‌کننده‌ای از وضعیت تامین دارو وکمبود آن شنیده می‌شود، با شرایطی که بر صنعت داروی کشور وجود دارد، این پیش‌بینی‌ها را محتمل می‌بینید؟

اگر اقدام فوری اتفاق نیفتد، پیش‌بینی‌ها حتما اتفاق خواهد افتاد. ما نگران هستیم چون دارو به طور مستقیم با سلامت و جان مردم در ارتباط است. هر گونه کمبود دارو، مشکلات کیفی دارو یا قیمت‌هایی که برای مردم قابل پرداخت نباشد، یعنی بیمه‌ها حمایت نکنند یا مردم نتوانند هزینه‌ها را پرداخت کنند برای مردم خطرناک است و دولت باید پیشگیری کند.

تمام بحث‌های ما در اواخر سال گذشته هم این بود که بودجه‌ای که برای امسال تصویب می‌شود، بودجه‌ای متناسب باشد تا مردم اضافه پرداختی نداشته باشند. اما متاسفانه در بودجه هم توجه لازم به بحث دارو انجام نشد و بودجه‌ای که تعیین شده، برای دارو کفایت نمی‌کند. به این ترتیب به نظر من، امسال مشکلات ما بیشتر از سال گذشته است، مگر اینکه مجلس و دولت سریعتر کاری کنند و شرایط را تغییر دهند. چنانچه همین شرایط ادامه داشته باشد، اوضاع خوبی را برای دارو پیش‌بینی نمی‌کنیم.

اشاره کردید که بودجه لازم و کافی برای بحث دارو در نظر گرفته نشده، برآوردها از بودجه مورد نیاز چقدر است؟

میزان ارزی که در بازار دارو مصرف می‌شود، مشخص است. میزان محاسبات سازمان غذا و دارو، محاسبات در قسمت دارویی دولت و محاسبات ما نشان می‌دهد که 100 تا 110 هزار میلیارد تومان باید بودجه در نظر گرفته شود تا مردم در طرح دارویار اضافه پرداختی نداشته باشند و در کنار آن داروها هم به اندازه مورد نیاز تامین شود. اما در سازمان برنامه متاسفانه 69 هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده و باز متاسفانه موضوعی که در سازمان برنامه دیده نشد، بحث تجهیزات پزشکی است. گفته می‌شود 69 هزار میلیارد تومانی که برای بخش دارو در نظر گرفته شده، مجموع دارو و تجهیزات است که اگر اینچنین باشد، بودجه تخصیصی برای سه ماه هم جوابگو نخواهد بود. البته این در شرایطی است که بخواهیم مردم پرداختی بیشتر نداشته باشند، اما ممکن است، دولت در نظر داشته باشد که همین رقم را تامین کند و پرداختی مردم بالاتر برود که در این صورت دولت باید بحث نقدینگی را تامین کند که در این شرایط، دارو تامین می‌شود و قیمت‌ها افزایش می‌یابد و پرداختی مردم هم بالا می‌رود. اما اگر دولت بخواد مردم اضافه پرداختی نداشته باشند، حتما باید بودجه 69 هزار همتی تخصیص پیدا کرده را اصلاح کند.   

 بعد از افزایش نرخ ارز که رشدی 7 برابری داشت، چقدر اجازه افزایش قیمت داده شد؟ ‌

در صنعت دارو، به شرکت‌ها اعلام نمی‌شود که می‌توانند به چه میزان افزایش قیمت دهند. قیمت‌گذاری دارو در کمیسیون قیمت گذاری در سازمان غذا و دارو انجام می‌شود که سازمان حمایت هم در آن کمیسیون حضور دارد. تک تک داروها در این کمیسیون قیمت‌گذاری می‌شوند. پس از حذف ارز 4200 تومانی، از افزایش 5 درصدی تا 70 و حتی 100 درصدی هم انجام شد. با وجود افزایش 7 برابری نرخ ارز و طبق محاسبات باید افزایش قیمت حداقل 200 تا 220 درصد در قیمت داروها لحاظ می‌شد تا رشد 7 برابری نرخ ارز را پوشش دهد، اما متوسط افزایشی که در کل مجموعه داده شده حدود 70 درصد بود که آن هم به دلیل اینکه در نیمه سال اتفاق افتاد، اثرش در کل بازار حدود 40 درصد شد. با این حال حتی اگر 70 درصد افزایش قیمت را هم در نظر بگیریم با برآوردها اختلافی 150 درصدی دارد که کمتر از برآوردها پرداخت شده و شرکت‌ها عملا از لحاظ سودآوری دچار مشکل شده‌اند.

 گفته می‌شود در سال‌های اخیر ظرفیت صنعت داروسازی ما به میزانی که جمعیت افزایش پیدا کرده، توسعه نیافته و پیش‌بینی می‌شد که مشکل تامین دارو برای این جمعیت وجود داشته باشد. این موضوع درست است؟  

ظرفیت صنعت داروسازی در اکثر خطوط،‌ جامدات، مایعات،‌ تزریق و.. ظرفیتی بیش از نیاز کشور است. شاید در یکی دو خط دارویی عقب هستیم. اما شرایط تولید که متاثر از شرایط اقتصادی است اجازه تولید نمی‌دهد. مشکل بزرگ در خطوط تولیدی که افزایش ظرفیت یا اضافه ظرفیت داریم، این است که در چند سال اخیر در مجموع سرمایه‌گذاری که برای نوسازی و بازسازی واحدهای دارویی شده، تقریبا صفر بوده. یعنی 15 میلیون دلار یا 20 میلیون دلار انجام شده که این رقم در بازار 5 میلیارد دلاری، عملا سرمایه گذاری مناسبی نیست و ما را در آینده دچار مشکل می‌کند. در این صنعت ظرفیت داریم اما شرایط تولید باید اصلاح شود که تولید افزایش پیدا کند و بازار دچار کمبود نشود.