فلزات ایران در بازارهای جهانی کم‌رونق شد

به گزارش اکوایران، طبق آمارهای منتشرشده از شاخص قیمت دلاری کالاهای صادراتی و وارداتی کشور در سال 1401، وضعیت این شاخص در سال 1401 نسبت به سال 1400 بهبود یافته است. این در حالی است که سرعت رشد شاخص مربوط به صادرات از سرعت رشد شاخص وارداتی کمتر است. به عبارت دیگر، کالاهایی که ایران از خارج کشور خریداری و وارد می‌کند، با سرعت بیشتری نسبت به کالاهایی که به خارج کشور صادر می‌کند، گران می‌شود.

همچنین، در بررسی زیربخش‌های تشکیل‌دهنده شاخص قیمت دلاری کالاهای تجاری مشخص شده که از سال 1400 تا سال 1401 شاخص قیمت دلاری صادرات بخش «فلزات» کاهش یافته است. به عبارت دیگر، بخش فلزات از روند افزایش ارزش کالاهای صادراتی در این بازه زمانی جا مانده است. بعلاوه، با وجود آنکه روند شاخص قیمت کالاهای وارداتی در یک بازه 10 ساله برای زیربخش‌های «محصولات نباتی»،‌ «محصولات شیمیایی» و «فلزات» صعودی بوده، این روند در زیربخش «حیوانات و محصولات حیوانی» تقریبا ثابت بوده است. به عبارت دیگر، ارزش دلاری واردات محصولات حیوانی نسبت به سایر گروه‌های مذکور در 10 سال گذشته تغییر چندانی نداشته است.

تغییر چهار بخش مهم در صادرات ایران

یکی از آمارهای مهم اقتصادی، تغییرات قیمت دلاری کالاهای صادراتی و وارداتی است. این تغییرات به عنوان «شاخص قیمت دلاری کالاهای صادراتی و وارداتی» معرفی می‌شود. شاخص مهم تجارت ایران از تقسیم قیمت دلاری کالاهای صادراتی و وارداتی هر سال به قیمت دلاری همان کالاها در یک سال مشخص که به آن «سال پایه» می‌گویند، به دست می‌آید.

به عبارت دیگر، این نسبت نشان می‌دهد قیمت دلاری کالاهای تجاری در هر سال چقدر نسبت به قیمت همان کالاها در سال پایه تغییر کرده است. در حالی که شاخص قیمت تغییرات نسبی قیمت را نشان می‌دهد، نرخ تورم نمایانگر تغییرات شاخص قیمت است. شاخص قیمت دلاری کالاهای وارداتی و صادراتی تغییرات قیمتی 20 زیربخش را بررسی می‌کند که چهار مورد از مهم‌ترین آن ها شامل «محصولات نباتی»،‌ «محصولات شیمیایی» ،«فلزات» و «حیوانات زنده و محصولات حیوانی» است. روندهای آماری این چهار بخش تغییرات مهمی را ثبت کرده است.

کاهش ارزش محصولات فلزی ایران در بازار بین‌المللی

بررسی آمارهای منتشرشده از آخرین گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که در یک بازه زمانی 10 ساله نرخ تورم کالاهای صادراتی در زمستان 1400 با ثبت رقم 23 درصد به اوج خود رسیده است. در حالی که روند کاهشی آن با سرعتی شدید از بهار 1401 شروع شده و تا انتهای سال ادامه یافته است. این افت نرخ تورم تا حدی ادامه یافته که رقم آن در پاییز 1401 منفی شده است. به بیان دقیق‌تر، تورم سالانه دلاری صادرات فلزات در دو فصل آخر سال ۱۴۰۱ به ترتیب به ارقام منفی ۴.۴ درصد در پاییز و منفی ۸.۷ درصد در زمستان، رسیده است.

این مساله نشان می‌دهد که کالاهای فلزی مانند آهن و مس و ابزارآلات آهنی تولید داخل در بازارهای بین‌المللی در سال پاییز سال گذشته 4.4 درصد و در زمستان آن سال 8.7 درصد نسبت به سال 1400 ارزان‌تر شده‌اند. به عبارت دیگر، ایران این کالاها را به صورت ارزان‌تری به کشورهای دیگر می‌فروشد.

سایه جنگ روسیه و اوکراین بر تورم صادراتی و وارداتی نباتات

طبق بررسی‌ها، در 10 سال گذشته ارزش دلاری محصولات نباتی وارداتی و صادراتی افزایش داشته است. به عبارت دیگر محصولات نباتی صادراتی و وارداتی در 10 سال گذشته به جز دوره لغو تحریم ها با افزایش قیمت مواجه بوده است. این افزایش قیمت از ابتدای اسفند سال ۱۴۰۰ به دلیل آغاز جنگ اوکراین و روسیه، شتاب بیشتری گرفته است، زیرا اوکراین تولیدکننده عمده محصولات نباتی در بازار بین‌المللی بوده و جنگ این کشور با روسیه باعث شده عرضه محصولات نباتی در بازار بین‌المللی با چالش جدی مواجه شود.

علاوه بر روند افزایشی شاخص قیمت محصولات نباتی وارداتی، نرخ تورم آن نیز در دوران جنگ اوکراین و روسیه روند صعودی داشته است؛ به طوری که تورم سالانه دلاری محصولات نباتی وارداتی از ۸.۷ درصد در زمستان ۱۴۰۰ به ۱۱.۱ درصد در بهار ۱۴۰۱ رسیده و تا اسفند ۱۴۰۱ ادامه پیدا کرده و به ۱۶.۳ درصد رسیده است. به عبارت دیگر، قیمت دلاری آن دسته از محصولات نباتی که به کشور وارد می‌شوند، از زمستان سال 1400 تا سال بعد از آن به طور پیوسته افزایش یافته است. جنگ اوکراین و روسیه علاوه بر قیمت دلاری کالاهای وارداتی گروه نباتات بر قیمت دلاری کالاهای صادراتی این گروه نیز تاثیر گذاشته است. به صورتی که تورم سالانه دلاری صادراتی این محصولات در یک سال اخیر به 5.6 درصد در زمستان 1400 و 6.6 درصد در زمستان سال گذشته افزایش یافته است.

محصولات حیوانی؛ هم به نفع واردات و هم به نفع صادرات

براساس آمارهای منتشر شده، در زیربخش حیوانات زنده و محصولات آن مانند گوشت و لبنیات، ارزش دلاری صادراتی این محصولات در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش داشته است. در حالیکه ارزش دلاری واردات این گروه به صورت جزئی کاهش یافته است. بررسی ها نشان می دهد که از زمستان ۱۴۰۰ تا زمستان ۱۴۰۱، نرخ تورم صادراتی حیوانات زنده و محصولات آن به شکل قابل توجهی تا ۱۵ درصد افزایش داشته است. این مساله، نشان می دهد که ارزش این محصولات در سال 1401 در بازارهای بین المللی نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته است. 

همچنین، نرخ تورم صادراتی حیوانات و محصولات آن در زمستان 1401 رکورد 16.6 درصد را به خود اختصاص داده که در ده سال گذشته بی سابقه است. به بیان دقیق تر، نرخ تورم صادراتی این کالا از پاییز سال 1400 روند افزایشی به خود گرفته و در زمستان سال بعد به اوج خود رسیده است. در حالی که تورم وارداتی این کالا از پاییز سال 1400 روند کاهشی به خود گرفته است. به طوری که در تابستان 1401 منفی شده و به 1.2- درصد رسیده است. این روند منفی تا پایان سال گذشته ادامه داشته است. به عبارت دیگر، از تابستان سال 1401 تا پایان همان سال قیمت دلاری حیوانات و محصولات آن به طور مداوم کاهش یافته است.

در واقع در سال 1401 هم صرفه واردات و هم صرفه صادرات حیوانات و محصولات آن برای بازرگانان داخلی نسبت به سال 1400 افزایش یافته است. در بحث صادرات، چون قیمت دلاری این کالا در بازار بین المللی افزایش داشته، صادرکنندگان از فروش این کالا در بازارهای خارجی در سال 1401 نسبت به سال قبل آن سود بیشتری کسب می کنند. از طرف دیگر به دلیل کاهش قیمت دلاری وارداتی این محصولات، وارد کنندگان در سال گذشته با قیمت کمتری نسبت به سال 1400 این محصولات را خریداری کرده‌اند. بنابراین صرفه وارداتی و صادراتی حیوانات و محصولات آن برای بازرگانان داخلی در سال 1401 نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته است.

کرونا و رونق بازار مواد شیمیایی

بررسی شاخص قیمت دلاری صادرات و واردات محصولات شیمیایی نشان می دهد که قیمت این شاخص وارداتی این محصولات طی ده سال گذشته با نرخ تقریبا ثابتی افزایش یافته است. از طرفی، قیمت دلاری محصولات شیمیایی وارداتی طی پنج سال گذشته هر سال به میزان تقریبا 15 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر نرخ تورم این محصولات در پنج سال گذشته برابر با 15 درصد بوده است.

شاخص قیمت دلاری صادرات محصولات شیمیایی از سال 90 تا سال 95 تقریبا ثابت بوده است، اما از سال 96 روند افزایشی به خود می‌گیرد. این افزایش قیمت دلاری در سال 99 و همزمان با اوج شیوع کرونا و افزایش تقاضای جهانی برای مواد شوینده و دارویی سرعت می‌گیرد. همچنین، تورم دلاری صادرات محصولات شیمیایی طی 10 سال گذشته در بهار 1401 به اوج خود رسیده است، به طوری که نرخ تورم دلاری صادرات این محصولات از 2.9 درصد در پاییز سال 1399 به 51.3 درصد در بهار سال گذشته رسیده است.