بررسی روابط تجاری ایران و ویتنام، نیم قرن روابط سیاسی قوی و تجاری ضعیف + نمودار

به گزارش اکوایران؛ روابط دیپلماتیک ایران و ویتنام مرداد سال جاری 50 سال شد، اما روابط تجاری این دو کشور در تمام این سال‌ها از 450 میلیون دلار فراتر نرفت. این در حالی که در این مدت موافقت‌نامه‌های متعددی در زمینه تجارت، سرمایه‌گذاری و حمل‌ونقل میان دو کشور منعقد شده و با وجود اراده سیاسی برای گسترش روابط تجاری دو جانبه این توافق‌نامه‌ها تاکنون راه به‌جایی نبرده و همچنان از هدفگــذاری 2 میلیــارد دلاری مقامــات دو کشــور فاصلــە چشــمگیری دارد . در گزارشی که پژوهشکده اتاق بازرگانی ایران منتشر کرده،  محدودیت‌های بانکی و موضوع حمل‌ونقل از جمله مهمترین موانع روابط تجاری ایران و ویتنام محسوب معرفی شده‌اند و اقداماتی نظیر راه‌اندازی صندوق ویژه تجارت میان دو کشور، توافق در خصوص تهاتر کالا، ایجاد خط مستقیم کشتیرانی تجاری و پرواز مستقیم میان دو کشور از جمله مواردی است که می‌تواند تا حدودی موانع فعلی را مرتفع کند.

از سوی دیگر فعالان اقتصادی معتقدند بـا توجـه بـه توافـق تجـارت آزاد میـان ویتنـام و اتحادیـه اقتصـادی اوراسـیا، تـلاش بـرای نهایـی شـدن توافـق تجـارت آزاد میـان ایـران و ایـن اتحادیـه، زمینه‌سـاز گسـترش روابـط اقتصـادی ایـران بـا ویتنـام اسـت.

تجارت ایران و ویتنام

در حـال حاضـر، از مجمـوع 53.16 میلیـارد دلار صـادرات ایـران در سـال 1401، ویتنـام تنهـا 0.17 درصـد را بـه خـود اختصـاص داده اسـت و از ایـن نظـر در جایـگاه سـی و ششـم در میـان ۱۵۰ شـریک تجـاری ایـران در حـوزه صـادرات قـرار گرفتـه اسـت.

در حـوزه واردات نیـز ایـن کشـور از مجمـوع 59.65 میلیـارد دلار واردات ایـران بـا اختصـاص 0.15 درصـد بـه خـود، در جایـگاه ۱۱۶ در میـان ۱۲۱ شـریک تجـاری ایـران در حـوزه واردات قـرار گرفتـه اسـت.

همچنیـن در سـه ماهـه نخسـت سـال 1402 مجمـوع صـادرات ایـران بـه ویتنـام برابـر بـا ۱۴۴.۶ تـن بـه ارزش بیـش از ۴۸.۷ میلیــون دلار و مجمــوع واردات ایــران از ویتنــام معــادل ۴.۳ تــن بــه ارزش ۱۳.۱ میلیــون دلار بــوده اسـت.

واردات ایران از ویتنام

واردات ایـران از ویتنـام بـه لحـاظ وزنـی، در دوره ۱۳۹۶-۹۹ کاهـش یافتـه اسـت و در دو سـال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ بـا افزایـش همـراه بـوده اسـت، هرچند تنهـا بـه ۵۷ درصـد ایـن شـاخص در سـال ۱۳۹۶ رسـیده اسـت. بـه لحـاظ ارزش نیـز واردات ایـران از ویتنـام رونـد مشـابهی را نشـان میدهـد؛ بــه طــوری کــه علیرغــم افزایــش ارزش واردات ایــران در ســالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، نســبت بــه ســال ۱۳۹۵ بــا ۴۳ درصـد کاهـش همـراه بـوده اسـت.

صادرات ایران به ویتنام

صــادرات ایــران بــه ویتنــام بــه لحــاظ وزنــی بــا فــراز و فــرود بیشــتری نســبت بــه واردات ایــران همــراه بــوده اســت؛ بــه طــوری کــه بــا اغمــاض یــک منحنــی سینوســی را تشــکیل می دهــد. بــر ایــن اســاس، بــا مبنــا قــرار دادن ســال ۱۳۹۷ (کمتریــن وزن) مشــاهده می شــود کــه در ایــن سـال وزن کالاهای صادراتـی ایـران بـه ویتنـام نسـبت بـه سـال ۱۳۹۵ حـدود ۶۳ درصـد کاهـش داشـته اسـت و در مقابـل ایـن شـاخص در سـال ۱۴۰۱ بـا افزایـش ۴۵ درصـدی نسـبت بـه سـال مبنـا همـراه بـوده اسـت. از نظـر ارزش صـادرات ایـران نیـز، شـاهد کاهـش ۸۵ درصـدی در دوره ۱۳۹۵-۱۳۹۹ بـوده و هـر چنـد ایـن شـاخص در دو سـال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ افزایشـی بـوده اسـت، همچنـان ۷۷ درصـد کمتـر از سـال ۱۳۹۵ (بیشـترین ارزش) اسـت.

با این شرایط می‌توان گفت کاهــش ارزش تجــارت ایــران و ویتنــام چنــدان تابــع رفــع تحریم هــا در دوره برجــام (1397-۱۳۹۵)، خــروج آمریــکا از توافــق هســته ای  و همه گیــری کرونــا نبـوده اسـت؛ هـر چنـد ایـن متغیرهـا امکانـات و محدودیت هایـی را در ایـن رابطـه ایجـاد کـرده اسـت. در نهایـت در سـال ۱۴۰۱، ارزش تجـارت ایـران و ویتنـام برابـر بـا ۳۱.۴ درصـد ایـن ارزش در سـال ۱۳۹۶ اسـت.

ارزیابی سیاست تجاری ویتنام

ویتنـام طـی 30 سـال اخیـر یـک رشـد اقتصـادی چشـمگیر را تجربـه کـرده اسـت، بـه گونـه ای کـه ایـن کشـور را بـه یـک اقتصـاد رو بـه رشـد بـا درآمـد متوسـط تبدیـل کـرده و نـرخ فقـر را از 70 درصـد در اوایـل 1990 بـه زیـر 6 درصـد در 2019 رسـانده اسـت. بیـن سـال های 2014 تـا 2018، متوسـط نـرخ رشـد سـالیانه تولیدناخالـص داخلـی 6.6 درصـد بـود و در سـال پایانـی، بـه رکـورد 10 ساله 7.1 درصـد رسـید. در 2019، نـرخ رشـد واقعـی تولیـد ناخالـص داخلـی بـه 7 درصـد رسـید، ولـی در سـال 2020 کنـد شـد و بـه 2.5 درصـد کاهـش پیـدا کـرد کـه متأثـر از پیامدهـای همـه گیـری کوویـد 19 بـوده اسـت.

مبنـای سیاسـت تجـاری ویتنـام، مبتنـی بـر صـادرات اسـت و ایـن کشـور، همگرایـی اقتصـادی بیـن المللـی را کلیـد تحولات نهـادی، رشـد اقتصـادی و توسـعه خـود می دانـد. در سـند چشـم انـداز 2030 و اسـتراتژی وارداتـی و صادراتـی 2011-2020 اهدافـی عمدتـا تجـاری از قبیـل رشـد سالیانه دورقمـی صـادرات، رشـد کمتـر واردات نسـبت بـه صـادرات و کاهـش تدریجـی کسـری تجـاری تـا رسـیدن بـه مـازاد تجـاری در دهه بعدی (2021-2030) پیـش بینـی شـده اسـت. گسـترش اقتصـادی ویتنـام در سـال های گذشـته عمدتـا متکـی بـه تقاضـای داخلـی چشـمگیر و صـادرات محصولات صنعتـی بـوده اسـت. از زمـان گـزارش ارزیابـی قبلـی ایـن کشـور در 2013، ویتنـام هرچـه بیشـتر در اقتصـاد جهانـی ادغـام شـده اسـت و نـرخ تجـارت بـه تولیـد ناخالـص داخلـی آن از 165 درصـد در 2013 بـه 210 درصـد در 2019 افزایـش پیـدا کـرده اسـت کـه بازتـاب آن در افزایـش میانگیـن سـالیانه 4 درصـد در نـرخ تبدیـل واقعـی واحـد پـول ایـن کشـور مشـخص اسـت. طـی بازه مـورد بررسـی، تجـارت کالا سـالیانه بـا نـرخ رشـد دو رقمـی افزایـش پیـدا کـرده اسـت. ایـن امـر بیانگـر مشـارکت موثر ویتنـام در زنجیره ارزش جهانـی و ظهـور آن بـه عنـوان یـک مرکـز تولیـد صنعتـی پوشـاک و کالاهای الکترونیکـی مصرفـی بـه ویـژه تلفن هـای همـراه اسـت. در سـال 2019 تقریبـا 85 درصـد از محصولات الکترونیکـی وارداتـی بـه ایـن کشـور کالاهای واسـطه ای بودنـد که تقریبـا نیمـی از آنهـا توسـط کـره جنوبـی و چیـن تأمیـن شـده بودنـد. در مقابـل، 44 درصـد از محصولات الکترونیکـی صادراتـی کالاهای مصرفـی و نهایـی بودنـد کـه از ایـن میـزان، نیمـی بـه ایالات متحـده امریـکا، امـارات متحـده عربـی و اسـترالیا صـادر شـدند. در مجمـوع، ویتنـام در تجـارت کالا و خدمـات مـازاد تجـاری داشـته اسـت.