بالاخره قانون «حفاظت از خاک» آماده اجرا شد

به گزارش اکوایران، کمتر از یک ماه قبل یعنی در  ۲۴ دی ۱۴۰۲، دولت سیزدهم آیین نامه اجرای قانون «حفاظت از خاک»  را در 31 ماده تصویب کرد.  البته حدود 4 ماه پیش پیش‌نویس این آیین‌نامه از سوی وزارت جهادکشاورزی تقدیم دولت شد و به دلیل ایرادات حقوقی با یک رفت و برگشت روبرو شد. در نهایت هم 30 دی ماه این آیین‌نامه اجرای ابلاغ شد.

به باور تحلیلگران در جهادکشاورزی یکی از موارد مهم این آیین‌نامه اجرایی، موضوع ارزش اقتصادی خاک است که مقرر شده وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط ‌زیست ارزش اقتصادی خاک را برای مبنا قرار گرفتن در اقدامات بعدی محاسبه کنند.

ماده 12 هم یکی دیگر از بندهای چالش برانگیز است. این ماده می گوید: دستگاه‌ها موظف خواهند بود هزینه‌ پیشگیری و جبران خسارت وارده به خاک، اعم از آلودگی و یا تخریب خاک ناشی از اقدامات عملیات طرح پروژه‌های عمومی، عمرانی، خدماتی، توسعه‌ای و معدنی خود را برآورد و در موافقت‌نامه‌های خود پیش‌بینی و پرداخت کنند.

جزئیات قانون حفاظت از خاک

بر اساس ماده ۲ این مصوبه، به منظور هماهنگی و هم افزایی میان دستگاههای اجرایی برای انجام اقدامات لازم در سطح ملی و منطقه‌ای و نظارت بر تحقق خط مشیهای مدیریت حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور موضوع تصویب نامه شماره ۱۲۳۲۷۴ات ۵۸۳۳۴ه مورخ ۰۱۴۰۰٫۱۰٫۱۱ ستاد ملی هماهنگی حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور به ریاست وزیر جهاد کشاورزی و با عضویت معاونین مرتبط وزیر جهاد کشاورزی سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان برنامه و بودجه کشور معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان رییس جمهور سازمان ملی استاندارد ایران وزارتخانه های کشور بهداشت درمان و آموزش پزشکی صنعت معدن و تجارت نفت نیرو دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح آموزش و پرورش ارتباطات و فناوری اطلاعات علوم، تحقیقات و فناوری راه و شهرسازی و دادگستری و دو نفر متخصص در رشته های علوم خاک آبخیزداری و محیط زیست با ابلاغ رییس سازمان حفاظت محیط زیست و وزیر جهاد کشاورزی تشکیل می‌شود.

در ماده ۳ این مصوبه آمده: دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶ در تدوین پیش نویس برنامه های توسعه و اسناد و طرح پروژه های ملی منطقه ای و محلی خط مشی های مدیریت حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک موضوع تصویب نامه شماره ۱۲۳۲۷۴ ت ۵۸۳۳۴ هـ مورخ ۱۴۰۰٫۱۰٫۱۱ را مدنظر قرار می‌دهند.

بر اساس ماده ۴، وزارت جهاد کشاورزی مکلف است با همکاری سازمان و سایر دستگاههای اجرایی ذی ربط و در حدود اعتبارات مصوب مربوط نقشه پراکندگی خاک کشور با اولویت اراضی زراعی و باغی را حداقل در عمق صفر تا سی سانتی متری و مقیاس یک پنجاه هزارم ظرف پنج سال تهیه و برنامه مدیریت و حفاظت از آن را تدوین و ارائه کند.

طبق ماده ۵ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان و سایر دستگاههای اجرایی ذی ربط، ظرف دو سال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه نسبت به شناسایی کانون‌های تخریب و فرسایش در منابع خاک کشور اقدام و برای هر یک برنامه عملیاتی جهت رفع یا کاهش اثرات آنها و یا اصلاح و بازسازی منابع خاک تخریب و فرسایش یافته را تهیه و اجرایی کند.

بر اساس ماده ۶، وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان و سایر دستگاه‌های اجرایی ذی ربط شیوه نامه تعیین مصادیق تخریب خاک را ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه تدوین و برای تصویب به هیئت وزیران ارائه کند.

در ماده ماده ۷ این مصوبه آمده:  آلوده کننده خاک باید بلافاصله ضمن ارائه گزارش آلودگی نسبت به توقف ورود آلودگی به خاک اقدام و ظرف (۳۰) روز نسبت به ارائه طرح بازسازی خاکهای آلوده شده و اجرای آن پس از تأیید و تصویب نزدیکترین اداره حفاظت محیط زیست در مهلت مقرر از سوی آن اداره اقدام نماید تأیید حسن اجرای طرح‌های مذکور به عهده آن اداره میباشد و آلوده کننده موظف به همکاری در موضوع این ماده خواهد بود.

بر اساس ماده ۸، وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان و وزارت کشور ستاد پیشگیری هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران نسبت به شناسایی و بازسازی خاکهای تخریب یافته ناشی از حوادث طبیعی و غیر مترقبه با اولویت کاربریهای کشاورزی و منابع طبیعی اقدام کند.

بر اساس ماده ۹، سازمان حفاظت محیط زیست موظف است با همکاری وزارت نیرو در چهارچوب آیین نامه جلوگیری از آلودگی آب موضوع تصویب نامه شماره ۱۸۲۴۱ ت ۷۱ هـ مورخ ۱۳۷۳٫۳٫۱۶ و اصلاحات بعدی آن نسبت به شناسایی منابع آب آلوده زیر زمینی و سطحی که منجر به آلودگی خاک می‌شود. اقدام کند.

طبق ماده ۱۰، دستور العمل فنی و اجرایی مطالعه پیشگیری اصلاح و بازسازی خاکهای شور قلیا و یا شور و قلیا در کارگروهی متشکل از سازمان برنامه و بودجه کشور وزارت سازمان و وزارتخانه های نیرو صنعت معدن و تجارت و نفت ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه تهیه و توسط وزارت ابلاغ می شود.

در ماده ۱۱  این مصوبه آمده: در اجرای ماده (۴) قانون وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست  مکلفند مطالعات لازم برای تعیین ارزش اقتصادی خاک و هزینه های ناشی از آلودگی و تخریب خاک با اولویت کاربری های کشاورزی منابع طبیعی و خاکهای موضوع ماده (۱۶) قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب ۱۳۵۳ را در زیست بوم اکوسیستم های مختلف مشتمل بر ارزش بازاری (تجاری)، غیر بازاری نظیر خدمات محیط زیستی و تنوع زیستی را انجام و نتایج آن را در اختیار سازمان برنامه و بودجه کشور مرکز آمار ایران برای طی فرآیندهای لازم و درج در حساب های ملی قرار دهند.

بر اساس ماده ۱۲: دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶ موظفند هزینه های پیشگیری و جبران خسارت وارده به خاک اعم از آلودگی و یا تخریب خاک ناشی از اقدامات عملیات طرح پروژه های عمومی عمرانی خدماتی توسعه ای و معدنی خود را برآورد و در اعتبارات طرح تملک داراییهای سرمایه ای مرتبط با حوزه وظایف خود در بودجه سنواتی پیش بینی و در موافقتنامه های ذی ربط برای مبادله با سازمان برنامه و بودجه کشور نیز درج و با رعایت ماده (۳۰) قانون برنامه و بودجه کشور مصوب ۱۳۵۱ در سقف تخصیص هزینه و پرداخت کنند

همچنین طبق ماده ۱۳  این مصوبه، وزارت جهاد کشاورزی موظف است در اجرای بند (ب) ماده (۷) قانون ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه بانک اطلاعات ملی خاک کشور مشتمل بر گزارشها نقشه ها و داده های مکان دار مطالعات خاک شناسی و تناسب اراضی و آزمایشگاههای خاک شناسی و همچنین بانک نمونه منابع خاک کشور را ایجاد و دستورالعمل نحوه دسترسی به آن را تدوین و ابلاغ کند.

در ماده ۱۶ این مصوبه آمده:  در اجرای مواد ۹ و ۱۰ قانون، تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و واردکنندگان موظفند تمامی انواع کود و .. را پیش از عرضه در وزارت جهاد کشاورزی ثبت کنند.

بر اساس ماده ۱۷: خرید فروش واردات و صادرات انواع کودها بهسازهای خاک و بهبود دهنده های رشد شیمیایی - آلی و زیستی و سموم فاقد شماره ثبت در کشور ممنوع بوده و مشمول قوانین و مقررات مربوط است.

در ماده ۱۸ این مصوبه آمده:  در اجرای ماده (۱۲) قانون سازمان مدیریت بحران کشور مکلف است اعتبارات لازم برای تهیه و اجرای طرح بازسازی خاکهای تخریب یافته و یا آلوده شده ناشی از حوادث طبیعی غیر مترقبه را به سازمان برنامه و بودجه کشور برای پیش بینی در لوایح بودجه سنواتی اعلام کند.

بر اساس ماده ۱۹و  به منظور جلوگیری از آلودگی و تخریب خاک در اراضی کشاورزی و سلامت محصولات تولیدی استفاده از فاضلاب در اراضی کشاورزی ممنوع است.

طبق ماده ۲۰، وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان وزارت نیرو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وزارت کشور و سازمان ملی استاندارد ایران ضوابط فنی استفاده از لجن فاضلاب و یا مواد حاصل از فراوری آن در خاک به عنوان کود را ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه تدوین و ابلاغ کند.

بر اساس ماده ۲۱ مدیریت اجرایی پسماندهای عادی و کشاورزی موضوع بند (ج) ماده (۲) قانون مدیریت پسماندها مصوب ۱۳۸۳ مکلف است اقدامات و تمهیدات لازم جهت جمع آوری بازیافت پردازش دفع و یا فرآوری پسماندهای آلی و استفاده از آنها به عنوان کود آلی قابل استفاده در اراضی کشاورزی بر اساس استانداردهای موضوع ماده (۱۶) آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها موضوع تصویب نامه شماره ت ۳۲۵۶۱ هـ مورخ ۱۳۸۴٫۵٫۱ را فراهم کند.

طبق ماده ۲۲، رهاسازی و دپوی تخلیه و انباشت هر گونه مواد پلاستیکی در خاک که منجر به آلودگی و یا تخریب خاک شود ممنوع است.

همچنین بر اساس ماده ۲۳ وزارت  جهاد کشاورزی موظف است دستورالعملهای فنی مدیریت بقایای گیاهی را تهیه و روشهای صحیح مدیریت بقایا را در قالب برنامه های آموزشی و ترویجی در جامعه بهره برداران  توسعه دهد.

طبق ماده ۲۴ وزارت جهاد کشاورزی، موظف است با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط و با استفاده از ظرفیتها و ابزار قانونی از صادرات کودهای آلی و منابع آلی قابل برگشت به خاک جلوگیری کرده و با بهره گیری از مشوقهای مختلف تمهیدات مصرف حداکثری این مواد در اراضی کشاورزی کشور را فراهم کند.

ماده ۲۵ وزارت  جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان و دستگاههای ذی ربط، ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه دستور العمل برداشت جابه جایی و حمل خاک و ظرف یک سال نقشه مناطق و میزان مجاز برداشت سالانه خاک جهت مصارف مختلف را با رعایت ماده (۲۱) قانون تدوین و ابلاغ کند.

طبق ماده ۲۶ این مصوبه، انتخاب ضابط دادگستری موضوع ماده (۲۳) قانون با رعایت قوانین و مقررات مربوط و از میان افراد واجد شرایط دارای حداقل مدرک کارشناسی کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست با اولویت رشته های حفاظت از خاک آبخیزداری و علوم خاک انجام می شود.

ماده ۲۷ وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست  موظفند با همکاری دستگاههای اجرایی ذی ربط نسبت به تهیه محتوای آموزشی و ترویجی در رابطه با مدیریت بهینه و حفاظت خاک اقدام و با بهره گیری از ظرفیت سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران سایر رسانه های دولتی و دستگاه های اجرایی برای تحقق اهداف موضوع قانون و این آیین نامه موارد زیر را برنامه ریزی و اجرا کنند:

۱.ارتقای سطح فرهنگ عمومی مردم به منظور حفاظت و صیانت از منابع خاک کشور

۲. ارتقای سطح دانش عمومی و تخصصی مردم در سطوح مختلف از طریق آموزشهای رسمی  و غیر رسمی در مدیریت حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع خاک کشور

۳. بهره گیری از مشارکت مردم و سازمانهای مردم نهاد در فرهنگ سازی عمومی در حفظ  احیا، توسعه و بهره برداری پایدار از منابع خاک کشور

۴. تمهید و اقدامات تشویقی سرمایه گذاری بخش خصوصی و شرکتهای دانش بنیان در امر آموزش تحقیق و ترویج مدیریت حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور

۵. بهره گیری از ظرفیت نهادها و سازمانهای ذی ربط ملی منطقه ای و بین المللی

طبق ماده  نیز۲۸ وزارتخانه های آموزش و پرورش و علوم تحقیقات و فناوری موظفند محتوای علمی  و آموزشی تهیه شده توسط وزارت و سازمان در رابطه با جایگاه و اهمیت منابع خاک و مدیریت حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور را در دروس مقاطع تحصیلی مختلف پیش بینی کنند.

در ماده ۲۹ و ۳۰ این مصوبه آمده:  سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است درآمد موضوع ماده (۲۵) قانون را  در قالب ردیف درآمد - هزینه بر اساس پیشنهاد سازمان و وزارت در لوایح بودجه سنواتی پیش بینی کند.  همچنین سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است اعتبارات لازم جهت اجرایی شدن قانون این آیین نامه و خط مشی های مدیریت حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور را بر اساس پیشنهاد سازمان و وزارت در لوایح بودجه سنواتی پیش بینی کند.

طبق ماده ۳۱ این مصوبه در اجرای ماده (۱۱) قانون، سازمان حفاظت از محیط زیست مکلف است با همکاری دستگاه های اجرایی نسبت به بازنگری حدود مجاز آلودگی خاک ظرف دو سال از تاریخ ابلاغ این آیین نامه اقدام کند.