طرح نسخه الکترونیک از سال 95 به صورت آزمایشی آغاز شد و از اول دی 1400 با دستور سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور اجرای آن اجباری شد اما بهرام عین الهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نامه‌ای به رئیس جمهور خواستار تعویق 6 ماهه اجرای این طرح به دلیل آماده نبودن بیمارستان‌های دولتی شد. 

چالش طرح نسخه الکترونیک محدود به ناآمادگی بیمارستان دولتی ها نبود از همان ابتدا این طرح با چالش های متعددی در اجرا روبرو بود. چالش هایی مانند قطع برق، کندی و قطع اینترنت، مشکلات ثبت نام پزشکان در سامانه و اختلال در ارتباط بین سامانه‌ها از این دست بود. علاوه بر اینها، این طرح مشکلات دیگری مانند عدم برآورد هزینه برای هر نسخه الکترونیک داشت.

یکی از سازمان‌هایی که از آغاز مخالف اجرای دستوری و شتابزده طرح نسخه الکترونیک بود شورای عالی نظام پزشکی بود. این شورا در نامه‌‌ای که به رئیس جمهور ارسال کرد به ماده ۷۴ قانون ششم توسعه مبنی بر اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است ظرف دو سال نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان و سامانه‌های مراکز خدمات سلامت اقدام نموده و پس از استقرارکامل سامانه، با اولویت اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، بصورت یکپارچه، مبتنی بر فناوری اطلاعات و با حفظ حریم خصوصی افراد و امنیت داده‌ها، خدمات بیمه‌‌شدگان را در تعامل با پرونده الکترونیک سلامت ساماندهی کند، اشاره کرد.

در این نامه که 29 آذر سال گذشته به رئیس جمهور ارسال شده بود نیز بر مشکلات زیرساختی برای فضای مجازی مانند پهنای باند، سرعت اینترنت، قطعی برق و اینترنت، حملات سایبری و اختلالات فنی تاکید شده بود. با این حال طرح نسخه الکترونیک از اول دی سال 1400 آغاز شد و امضای الکترونیک پزشکان نیز از 12 ماه شهریور کمتر از دو هفته قبل از قطعی اینترنت توسط مسئولان سازمان نظام پزشکی رونمایی شد تا پس از آن اپلیکیشن موبایلی نسخه نویسی هم در آینده تایید شود.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در گفت‌وگویی با انتقاد از وضعیت طرح نسخه الکترونیک در شهر تهران گفته بود، شرایط اجرای طرح در تهران خوب نیست و فقط نزدیک به 68 درصد نسخه‌ها الکترونیک شده است، مشکلات البته نرم افزاری نیست و سخت افزاری است.

حال پس از 9 ماه از اجرای طرح نسخه الکترونیک، با قطع اینترنت در روزهای اخیر بسیاری از مردم بالاخص بازنشستگان با مشکلات عدیده ای برای دریافت داروهای خود از طریق نسخه الکترونیک مواجه شدند. اینترنت بین‌الملل از تاریخ 26 شهریور 1401 پس از مرگ مهسا امینی و تجمعات بعدی آن در کشور قطع شد و مشکلات بسیاری را برای بخش درمان و بیماران به خصوص بیماران خاص و افراد مسن که بسیاری از آنها بازنشسته هستند یا با مشکلات معیشتی بسیاری مواجه هستند، ایجاد کرده است.

هیچ اقدام دستوری قابلیت اجرای صحیح و مثبت ندارد

یاسر نژادی، مسئول اتاق فکر سلامت بین الملل سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ در گفت و گو با اکوایران گفت: در موضوع نسخه الکترونیک با شرایط فعلی اینترنت در بیمارستان‌های آموزشی دولتی که زیرساخت بهتری دارد مشکل زیادی وجود ندارد اما در بیمارستان‌های خصوصی و کلینیک‌ها به دلیل تعداد بالای بیمار و سرعت بسیار پایین اینترنت نسخه الکترونیک اجرا نمی‌‌شود.

او اظهار کرد: بسیاری از پزشکان نیز به دلیل مشکلات زیرساخت‌ها، اختلالات اینترنت و اجرا نشدن امضای الکترونیک، نسخه الکترونیک را اجرا نمی‌کردند که دچار مشکلات کمتری بودند در شرایط فعلی اکثر مطب‌ها با کدملی بیماران فعالیت می‌کنند حال اینکه چقدر از اینها را بیمه قبول می‌کند یا خیر مشخص نیست.

مسئول اتاق فکر سلامت بین الملل سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ با تاکید بر اینکه هیچ اقدام دستوری قابلیت اجرای صحیح و مثبت ندارد و همه زیرساخت‌ها باید فراهم شود، تصریح کرد: کشورهای زیادی طرح نسخه الکترونیک را انجام دادند ولی حاصل سال‌ها مطالعه و اجرای آزمایشی بود که به تدریج در برخی نقاط آنها اجرا و گسترش پیدا کرد.

او تاکید کرد: طرح‌های جدید در کشور باید باتوجه به زیرساخت و به تدریج با آموزش، با بسته های تشویقی، حفظ اصل محرمانه نگه داشتن اطلاعات بیماران در پلتفرم‌ها ایجاد شود که سازمان نظام پزشکی نیز در موضوع امضای الکترونیک فعال است تا تمام پزشکان دارای امضای الکترونیک شوند.

نژادی درباره مشکلات دیگر طرح نسخه الکترونیک گفت: در موارد بسیاری در مطب‌ها شاهد هستیم که بیماران داروهای اشتباه دریافت می کنند زیرا دستیار پزشک یا منشی مطب داروها را در سامانه نسخه الکترونیک ثبت ‌می‌کنند که امیدواریم با توسعه زیرساخت‌های مناسب و مشکلاتی که به دلیل دستوری بودن طرح با آزمون و خطا شناسایی می‌شود تمهیدات مناسب در نظر گرفته می‌شود.

او درباره نقش پلتفرم‌ها در نسخه الکترونیک گفت: این پلتفرم‌ها نقش تسهیل‌گر را دارند اما باید محرمانگی اطلاعات بیماران، سابقه دارویی و بیماری آنها حفظ شود و دسترسی افراد به ارگان‌های مسئول و متولی نظام سلامت محدود شود.

مسئول اتاق فکر سلامت بین الملل سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ درباره مشکلات طرح نسخه الکترونیک پس از گذشت 9 ماه از اجرای آن اظهار کرد: مشکلاتی که از قبل هشدار داده می‌شد اکنون درحال شناسایی است که بیشتر در زمینه آزمون و خطا و عیب یابی در محیط واقعی جامعه است اما هنوز به درجه‌ای نرسیده که طرح قابلیت اجرا داشته باشد.

او افزود: امضای الکترونیک باید فراگیر شود و تمام پزشکان باید امضای الکترونیک خود را ثبت کنند، این تمهیدات زمانبر است و باعث مشکلات عدیده‌‌ای شده و در آینده خواهد شد.

نژادی با حمایت از اجرای نسخه الکترونیک پس از ایجاد زیرساخت‌ها گفت: اجرای این طرح هم به نفع بیمار، جامعه، بیمه و حفظ سرمایه‌های سلامت است تا کنترل نظارتی و بودجه ریزی مناسبی داشته باشند ولی اجرای ناقص هر کار خوبی نتیجه عکس خواهد داشت.

او با بیان اینکه یکی از پیش‌شرط‌ها برای انجام هر کاری آموزش است، تاکید کرد: اجرای دستوری طرح‌ها، آموزش را با چالش مواجه می‌کند که برای اساتید و پیشکسوتان و سایر پزشکان که با تکنولوژی آشنا هستند این طرح با آزمون و خطا اجرا شد و تنها مقوله‌ای که نمی‌توان با آزمون و خطا پیش برد سلامت است چرا که جان و سلامتی بیماران را به خطر می‌اندازد.

کاهش چشمگیر استفاده از پلتفرم‌های سلامت در روزهای اخیر

در این باره و برای بررسی قطعی اینترنت بر نسخه الکترونیک به سراغ یکی از پلتفرم‌های سلامت رفتیم، رضا دفاعی، هم بنیانگذار و مدیر فنی پلتفرم بقراط در گفت‌‌‌و‌‌‌گو با اکوایران درباره روند ثبت نسخه‌‌‌های الکترونیک در روزهای اخیر گفت: در این گزارش آمارها در 17 روز ابتدای قطعی اینترنت یعنی از 26 ماه شهریور با 17 روز قبل از آن مقایسه شده است.

او افزود: باتوجه به اینکه جستجوی افراد براساس پزشک و تخصص در گوگل انجام می‌‌شود، قطعی اینترنت بین‌‌الملل باعث شد مردم نتوانند به راحتی پزشک مورد نظر خود را پیدا کنند، یا باید آدرس سایت‌های نوبت‌‌دهی را بلد باشند یا از قبل نوبت گرفته باشند و از طریق پزشک به استفاده از سایت‌‌های داخلی ترغیب شده باشند که این موضوع یکی از دلایل کاهش فرآیندهای اینترنتی است.

هم‌‌‌بنیانگذار و مدیر فنی پلتفرم بقراط اظهار کرد: علاوه بر قطعی اینترنت بین الملل، با کندی بیش از حد سرعت اینترنت داخلی نیز مواجه بودیم، در بارگذاری فایل‌ها به مشکلات زیادی برخورد کردیم و با وجود سرعت بسیار پایین اینترنت داخلی بارگذاری و استفاده از مدارک پزشکی 20 درصد کاهش پیدا کرد.

او درباره وضعیت دیگر بخش‌های این پلتفرم پس از قطعی اینترنت گفت: مشاوره آنلاین 15.46، مراجعه حضوری به پزشکان 9.78، مشاوره تلفنی 9.14، مشاوره تصویری 28.95 و مشاوره متنی نیز 34.96 درصد افت کرده است.

دفاعی ادامه داد: در چند روز گذشته تعداد سرورها را افزایش دادیم تا به پهنای باند برای بارگذاری مدارک پزشکان کمک کنیم با این حال با کاهش 20 درصدی مواجه بودیم، در بخش مشاوره تصویری مشکلات بسیاری داشتیم که تعداد زیادی از آنها به مشاوره تلفنی تغییر کرد.

او افزود: همچنین شاهد کاهش 10.07 درصدی نوبت دهی توسط منشی، 9.49 درصدی نوبت دهی اینترنتی، 4.84 درصدی نوبت دهی تلفنی و در مجموع 9.83 نوبت دهی بوده‌ایم.

همبنیانگذار و مدیر فنی پلتفرم بقراط تصریح کرد: در بخش نسخه نیز تامین اجتماعی 5.92 و بیمه سلامت 15.53 درصد کاهش یافته است.

پلتفرم سلامت بقراط

قطعی اینترنت و مشکلات پیش‌آمده برای داروخانه‌ها

در بررسی میدانی به سراغ چند داروخانه رفتیم، یکی از داروخانه‌داران در این باره گفت: با قطعی اینترنت در روزهای اخیر مشکلات زیادی داشتند و بسیاری از بیماران نسخه‌های خود را به صورت آزاد تهیه می‌کردند که هزینه‌های بسیاری برای آنها داشت، برخی نیز داروهای نسخه‌ خود را با تعداد کمتر و برای مدت زمان کوتاه‌تر خریداری می‌کردند.

مسئول فنی داروخانه دیگری نیز در این باره گفت: با قطعی اینترنت برای تایید برخی نسخه‌های الکترونیک با مشکلاتی روبرو بودیم که اختلال بیشتر در سامانه بیمه سلامت روی می‌داد.

با این حال، شرایط پیش آمده مشکلات بسیاری را برای تعداد کثیری از مردم به خصوص سالمندان و بیماران با مشکلات جسمی ایجاد کرد و هزینه‌های درمانی آنها را با وجود اینکه بابت بیمه تکمیلی هزینه مازاد می‌پردازند اما خدماتی از آنها دریافت نمی‎‌‌‌‌کنند را افزایش داد.