استقبال خیره‌کننده از شی؛ شراکتی واقعی یا نمایش فریبنده؟

به گزارش اکوایران، استقبال بزرگ از شی در عربستان سعودی، نوید «دوران جدید» در روابط چین با کشورهای عربی را می‌دهد.

بنا بر گزارش سی ان ان، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، روز پنجشنبه به گرمی از شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین استقبال کرد. تلویزیون دولتی عربستان مراسم باشکوهی را به میمنت حضور رهبر چین به اجرا گذاشت و بن سلمان، حاکم واقعی پادشاهی از او در کاخ الیمامه پذیرایی کرد. پرچم‌های چین و عربستان سعودی در حالی که اعضای گارد سلطنتی عربستان با شمشیر در صف ایستاده بودند و موسیقی پخش می‌کردند، در محل قرار داشت. این دو رهبر به گرمی به یکدیگر لبخند می زدند و به دنبال انعکاس شرایطی بودند که در تضاد با فضای سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان سعودی در اوایل سال جاری بود.

استقبال کم‌سابقه

اندکی پس از آن، چین و عربستان سعودی یک توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع امضا کردند که شامل تعدادی قراردادها و یادداشت های تفاهم از جمله در مورد انرژی هیدروژنی، چشم انداز 2030 پادشاهی، طرح کمربند و جاده چین و در رابطه با سرمایه گذاری مستقیم در دو کشور است.

شی روز چهارشنبه وارد ریاض پایتخت این کشور شد و در آنجا توسط شاهزاده سعودی فیصل بن بندر بن عبدالعزیز، فرماندار منطقه ریاض و شاهزاده فیصل بن فرحان بن عبدالله، وزیر امور خارجه این کشور مورد استقبال قرار گرفت. جت‌های نظامی سعودی هواپیمای رئیس‌جمهور چین را اسکورت می‌کردند و در بدو ورود او فرش قرمز پهن شد و توپ ها به شلیک درآمدند.

این در حالی است که استقبال از جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده به طور مشهودی کمتر جذاب بوده است. رئیس جمهور آمریکا در ماه ژوئیه توسط استاندار مکه و سفیر عربستان در آمریکا در شهر بندری جده در دریای سرخ مورد استقبال قرار گرفت. بایدن با بن سلمان در جده ملاقات کرد، جایی که آنها با مشت به هم سلام کردند -که به تیتر اخبار جهانی تبدیل شد و در نهایت به یک دیدار سرد تعبیر شد.

آغاز عصری جدید

رسانه‌های دولتی عربستان و چین در این هفته علاقه زیادی به ترویج روابط نزدیک بین دولت‌هایشان داشتند. تلویزیون دولتی عربستان کلیپ هایی از دیدارهای گذشته بین مقامات چین و عربستان را پخش کرد و روابط گرم دو کشور را روایت کرد که به گفته آنها بیش از هشت دهه طول می کشد.

شی جین پینگ در مقاله ای که روز پنجشنبه در روزنامه سعودی الریاض منتشر شد، نوشت سفر او به پادشاهی در این هفته «عصر جدیدی را در روابط چین با جهان عرب، با کشورهای حوزه خلیج فارس و با عربستان سعودی آغاز خواهد کرد». شی نوشت: «جهان عرب یکی از اعضای مهم جهان در حال توسعه و یک نیروی کلیدی برای حمایت از انصاف و عدالت بین‌المللی است. و همیشه به دنبال پیشرفت باشید.»

شی جین پینگ در این مقاله با عنوان «پیشبرد دوستی هزاران ساله و ایجاد مشترک آینده ای بهتر» گفت که چین و کشورهای عربی «همچنان پرچم عدم مداخله در امور داخلی را بالا نگه می دارند و قاطعانه از یکدیگر در حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی دفاع کرده و مشترکاً از انصاف و عدالت بین المللی حمایت می کنند.

وزیر انرژی عربستان سعودی هم تاکید کرده که روابط عربستان و چین «شاهد یک جهش کیفی» است و این پادشاهی «شریک قابل اعتماد و قابل اعتماد چین» در رابطه با نفت باقی خواهد ماند.

وزارت خارجه چین هم روز چهارشنبه اعلام کرد اجلاس سران کشورهای عربی و چین «یک نقطه عطف در تاریخ روابط چین و اعراب خواهد بود» و «سفر دولتی رئیس جمهور شی به عربستان سعودی، راهبرد جامع چین و عربستان سعودی را ارتقا خواهد داد».

شریک بلندپروازی های ریاض

الجزیره هم در گزارشی سفر سه روزه شی جین پینگ به ریاض را مورد بررسی قرار داده و آن را پیامی روشن از سوی عربستان سعودی تلقی کرده مبنی بر اینکه از ایالات متحده فرمانبردار مطلق نیست. بنا بر این گزارش این سفر به محمد بن سلمان فرصت بیشتری می دهد تا به عنوان یک چهره مهم فزاینده در امور جهانی، تأثیر خود را در صحنه بین المللی نشان دهد.

دیدارهای این هفته بیشتر بر ابعاد اقتصادی مشارکت چین و عربستان متمرکز خواهد شد، جایی که پادشاهی و چین قراردادهایی به ارزش 29.6 میلیارد دلار امضا خواهند کرد. چنین توافقاتی بر روابط تجاری و سرمایه گذاری دو کشور که در سال های اخیر بسیار عمیق تر شده است، می افزاید. به گفته جان کالابرس، مدیر پروژه خاورمیانه-آسیا در موسسه خاورمیانه، چین بزرگترین بازار نفت خام عربستان سعودی است و بیش از 25 درصد از کل صادرات نفت خام عربستان را در سال 2021 به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، این درآمدها برای چشم انداز 2030  عربستان سعودی بسیار مهم هستند - برنامه بزرگ تنوع اقتصادی عربستان سعودی، از جمله در رابطه با شهر آینده نئوم، که در حال حاضر در حال ساخت است. در صورت موفقیت این شهر هوشمند، عربستان سعودی می تواند انتظار داشته باشد که همکاری خود با چینی ها از بسیاری جهات بیشتر گسترش دهد، به ویژه با توجه به پتانسیل بسیاری از گردشگران چینی برای بازدید از استراحتگاه های عربستان در دریای سرخ.

به گفته کالابرس، عربستان سعودی با چین برای سرعت بخشیدن به دیجیتالی شدن بخش انرژی پادشاهی و تحول دیجیتالی اقتصاد به طور گسترده‌تر همکاری می‌کند. چین همچنین یک مقصد سرمایه گذاری مهم برای [شرکت نفت و گاز طبیعی] عربستان سعودی آرامکو است، زیرا این کشور به دنبال گسترش فعالیت های پایین دستی خود در آسیا است. همچنین همکاری در توسعه هیدروژن و انرژی‌های تجدیدپذیر در مرحله اولیه است اما می‌تواند شکوفا شود.

دیو دزروچز، استادیار دانشگاه دفاع ملی در واشنگتن دی سی، به الجزیره گفت: «چینی ها می دانند که ریاض می تواند یک تولیدکننده قابل اعتماد باقی بماند. به خصوص اکنون که به نظر می رسد ایران، که پکن برای مقدار زیادی نفت خود به آن متکی بوده است... ممکن است توانایی خود را برای صادرات از دست بدهد».

توسعه همکاری ها

اما نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد مشارکت دوجانبه در حال گسترش است و ابعاد امنیتی بیشتری به خود می گیرد. روابط مسلط بین چین و عربستان سعودی مبتنی بر فعالیت تجاری است. جاناتان پانیکوف، مدیر ابتکار امنیت خاورمیانه اسکوکرافت در برنامه خاورمیانه شورای آتلانتیک، به الجزیره گفت: «با این حال، بسیاری از روابط و اتحادهای جهانی، دوجانبه و چندجانبه، از این طریق آغاز شد و سپس به قلمروهای دیگر، از جمله در مناطق دفاعی سنتی گسترش یافت».

یک سال پیش، سی‌ان‌ان گزارش داد که پکن از تلاش‌های تولید موشک‌های بالستیک بومی عربستان سعودی حمایت می‌کند، که نمونه‌ای از این موضوع است. همچنین، در برخی برنامه های خاص، مانند پهپادهای مسلح، چینی‌ها برای توسعه تسلیحاتی عربستان سعودی، تجهیزات فروخته‌اند و شکاف‌هایی را که ایالات متحده عامدانه برای ریاض پر نکند، پر کرده است.

نگرانی های واشنگتن

واشنگتن نگرانی شدیدی در مورد جنبه های دفاعی و امنیتی روابط چین و عربستان دارد. پانیکوف گفت: «چالش ایالات متحده، در مقابل روابط چین و عربستان، این است که کار با پکن از دیدگاه ریاض ساده تر است. این کشور چین را از نظر سیاسی منسجم می‌داند، از انتقاد در مورد مسائلی مانند حقوق بشر به ریاض خودداری می‌کند و محدودیت‌های دست و پا گیر کاربر نهایی برای سخت‌افزار نظامی ندارد.»

با این وجود، چین به اندازه آمریکا به عنوان ضامن دفاعی عربستان سعودی نمی تواند باشد. هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که پکن بتواند یا بخواهد این کار را در آینده قابل پیش‌بینی انجام دهد. گوردون گری، سفیر سابق ایالات متحده در تونس توضیح داد: «از آنجایی که ارتش عربستان به شدت به کمک، آموزش و قطعات یدکی ایالات متحده متکی است، برای سعودی‌ها نگاه به چین برای جایگزینی ایالات متحده در این زمینه مایه شکست خواهد بود».

یک شراکت واقعی؟

دزروچز گفت: «چین واقعا شریک امنیتی خاورمیانه نیست. علیرغم اینکه چینی‌ها نیروهای مسلح خود را گسترش می‌دهند و پایگاهی در جیبوتی ایجاد می‌کنند - و من می‌گویم پایگاه‌های مخفی در جبل علی[امارات متحده عربی]، پاکستان و سریلانکا دارند- آنها واقعاً توانایی اعمال نیرو به‌موقع و قاطع برای دفاع از یکپارچگی کشور سعودی را ندارند، همانطور که آمریکا قبلاً در عملیات طوفان صحرا انجام داده است.»

همانطور که گری بیان کرد، «اگر سناریوی کابوس‌آور عربستان -حمله از سوی دشمنان منطقه ای- محقق شود، دارایی‌های نظامی آمریکا در خلیج فارس به دفاع از عربستان سعودی کمک می‌کند و اولین تماس تلفنی عربستان با سنتکام خواهد بود، نه با پکن». پانیکوف  معتقدست: «در این مقطع، هیچ دلیلی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم چینی ها به زودی پایگاه نظامی در خاک عربستان ایجاد کنند، اما نباید آنقدر که به نظر می رسد در دهه های آینده این احتمال را نادیده بگیریم، ممکن است سال ها در آینده ماجرا تغییر کند».

در حال حاضر، حداقل، نباید از عمق مشارکت امنیتی چین و عربستان غافل شد. با این حال، به نظر می رسد که ریاض بیشتر قصد دارد همکاری دفاعی خود با پکن را بسیار گسترده تر از آنچه در واقعیت است، ارائه دهد. این عمدتاً به‌عنوان تلاشی از جانب ریاض برای به دست آوردن اهرم‌های نفوذ بیشتر با مقامات واشنگتن و یادآوری به آمریکایی‌ها است که پادشاهی دوستان قدرتمند دیگری دارد که می‌تواند در دنیای چندقطبی فزاینده به آنها مراجعه کند.

واکنش تیم بایدن

نهاد سیاست خارجی در واشنگتن از دیدن استقبال سعودی ها از رهبر چین در ریاض راضی نیست. با توجه به استقبال نسبتاً ضعیفی که بایدن پنج ماه پیش در جده از آن برخوردار شد، تفاوت بین دیدارهای روسای جمهور آمریکا و چین برای مقامات آمریکایی مشهود است. با این وجود، واکنش بیش از حد منفی یا علنی دولت بایدن به تصمیم عربستان سعودی برای میزبانی از شی می‌تواند نتیجه معکوس علیه منافع ایالات متحده داشته باشد.

کاخ سفید گفت: «عاقلانه خواهد بود که از جلب توجه عمومی بیشتر از آنچه که هست، به این دیدار خودداری کند. «هیجان زدن «تهدید چین» و/یا فشار علنی بر عربستان سعودی یا هر کشور دیگر خلیج فارس تنها می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. اگر نتایج ملموسی برای این دیدار وجود داشته باشد ... رویکرد انتخابی تر از طریق دیپلماسی آرام احتمالاً مؤثرتر از یک توصیه عمومی صریح خواهد بود».

سفر شی به عربستان سعودی در بحبوحه روابط متزلزل بین دو کشور و واشنگتن انجام می شود که نارضایتی های زیادی را نسبت به دو کشور در مورد تولید نفت، حقوق بشر و سایر مسائل در بر دارد. در حالی که دوستی چین و عربستان سعودی تنها چند دهه‌ است که شکوفا شده، به نظر می‌رسد در سال های اخیر آنها نزدیک‌تر شده‌اند زیرا هر دو در موقعیت‌های متزلزلی نسبت به آمریکا قرار دارند. کاخ سفید گفت: «تعجبی نیست» که شی در حال سفر به سراسر جهان و خاورمیانه است. جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی در شورای امنیت ملی ایالات متحده گفت: «ما به تأثیری که چین در تلاش است در سراسر جهان رشد دهد، توجه داریم».