نخبه‌کشی به سبک روسی؛ سندروم مرگ‌های مشکوک سریالی

به گزارش اکوایران، این لیستی از افرادی است که در حال حاضر نباید بخواهید جای آن‌ها باشید: کارخانه‌دار سوسیس و کالباس روسی، مدیر صنایع گاز روسیه، سردبیر روزنامه روسی، مدیر کشتی‌سازی روسی، رئیس پیست اسکی در روسیه، یک مقام هوانوردی روسی یا مالک خط آهن در روسیه. در هر کشوری و در هر قاره‌ای، هر کسی که با این توصیفات همخوانی دارد، احتمالاً نباید نزدیک پنجره‌های باز بایستد!

به گزارش آتلانتیک، آخر هفته گذشته، پاول آنتوف، مالک یک کارخانه تولید سوسیس -مردی که طبق گزارش‌ها عدم اشتیاق خطرناکی به جنگ ولادیمیر پوتین علیه اوکراین ابراز کرده بود - جسدش در هتلی در هند پیدا شد. تنها دو روز پیش از آن، مرگ یکی از همراهان روسی‌اش در همان هتل گزارش شد. گفته شده که آنتوف از پنجره اتاق هتلش سقوط کرده و جان باخته است. میلیاردر پروتئینی و دوستش جدیدترین افراد در لیست کسانی هستند که به سندروم مرگ ناگهانی روسی مبتلا شده‌اند؛ پدیده‌ای که جان تعداد بسیار زیادی از بازرگانان، بوروکرات‌ها، الیگارش‌ها و روزنامه‌نگاران را در روسیه گرفته است. فهرست این مرگ‌ها - که شامل افتادن از پنجره، مسمومیت‌های مشکوک، حملات قلبی مشکوک و خودکشی‌های ادعایی می‌شود – حتی برای روسیه، با سابقه طولانی مرگ‌های غیرطبیعی، قابل توجه است.

در سال 2022 ده‌ها فرد روس سرشناس به شیوه‌های مرموز و برخی به طرز وحشتناکی جان باختند. اجساد مدیران صنعت گاز، لئونید شولمان و الکساندر تیولاکوف با یادداشت‌های خودکشی در کنارشان در ابتدای سال پیدا شد. سپس، در مدت یک ماه، جسد سه تن از مدیران روسی دیگر - واسیلی ملنیکوف، ولادیسلاو آوایف و سرگئی پروتوسنیا – در کنار اجساد همسر و فرزندانشان پیدا شد. در ماه مه، مقامات روسی جنازه مالک مجتمع تفریحی سوچی، آندری کروکوفسکی، را پایین یک صخره پیدا کردند. یک هفته بعد، الکساندر ساببوتین، مدیر یک شرکت گاز روسی، پس از اینکه گفته شد با سم وزغ مسموم شده، در خانه‌‌اش در مسکو جان باخت.

این لیست ادامه دارد. در ماه ژوئیه، یوری ورونوف، مدیر بخش انرژی، شناور در یک استخر در حومه شهر سنت‌پترزبورگ با یک گلوله در سرش پیدا شد. در ماه اوت، دن راپوپورت، منتقد پوتین متولد لتونی، ظاهراً از پنجره آپارتمانش در واشنگتن دی‌سی، در یک کیلومتری کاخ سفید، افتاده بود و درست در همان زمان، راویل ماگانوف، رئیس یک شرکت نفتی روسی، در حال سقوط از یک ساختمان شش طبقه در مسکو بود. در اوایل این ماه، گریگوری کوچنوف، مدیر شرکت فناوری اطلاعات، از بالکن پایین افتاد و ۱۰ روز پیش، در فرانسه، یک سرمایه‌دار املاک و مستغلات روسی از پله سقوط کرد.

و همه این مرگ‌ها در سال [میلادی] که گذشت اتفاق افتاده است.

می‌توان استدلال کرد که با توجه به امید به زندگی بسیار پایین و نرخ بالای اعتیاد به الکل در روسیه، حداقل برخی از این مرگ‌و‌میرها طبیعی یا تصادفی بوده‌اند. فقط به این خاطر که کسی روسی است، به این معنی نیست که نمی‌تواند تصادفاً از پنجره یک ساختمان پایین بیفتد. گاهی اوقات، مردم خود را می‌کشند و البته نرخ خودکشی در میان مردان روسی یکی از بالاترین‌ها در جهان است. برای ادوارد لوتواک، مورخ و کارشناس استراتژی نظامی، حداقل بخشی از واقعیت این است: شیوع ناامیدی گسترده در میان نخبگان ممتاز و وابسته به حکومت روسیه. او گفته: «تصور کنید با شروع تحریم‌ها چه اتفاقی برای یک کشور جهانی‌شده می‌افتد. برخی از مدیران صنایع، زیر فشار خودکشی خواهند کرد.» اما تعداد چشمگیر این مرگ‌های نابهنگام مستلزم یک بررسی دقیق‌تر است.

به هر حال، این کاری است که کرملین انجام می‌دهد و پدیده‌ای سابقه‌دار است. در سال 2020، ماموران روسی الکسی ناوالنی منتقد پوتین را با یک عامل اعصاب مسموم کردند اما نتوانستند او را بکشند. یک دهه پیش از آن، آنها در تلاش مشابهی علیه الکساندر لیتویننکو، مامور امنیتی پناهنده‌شده روسی، موفق شدند. در سال 2004، زمانی که ویکتور یوشچنکو در انتخابات ریاست‌جمهوری اوکراین در مقابل رقیب مورد حمایت کرملین شرکت کرد، با دیوکسین مسموم شد. ۳۰ سال قبل از آن، KGB متعلق به شوروی با کمک سرویس مخفی بلغارستان، گئورگی مارکوف، مخالف حکومت را بر روی پل واترلو در لندن با نوک چتر آغشته به سم ریسین به قتل رساند. به گفته لوتواک، ماموران روسی اغلب «از عجیب‌ترین روش‌ها استفاده می‌کنند. کسانی که به عنوان شغل، افراد را ترور می‌کنند به روش‌های روس‌ها نگاه می‌کنند و می‌خندند.»

رمزگشایی از خودکشی‌های ادعایی دشوارتر است. برای الیگارش‌هایی که نتوانسته‌اند وفاداری کافی به پوتین نشان دهند، خودکشی ساختگی سناریوی غیرمحتملی نیست. آیا آنتوف واقعاً در هند از پنجره‌اش بیرون افتاد یا کسی او را انداخت یا تماسی دریافت کرد و خانواده‌اش را تهدید کردند و او احساس کرد چاره‌ای جز پریدن ندارد؟ همه این فرضیات ممکن است. در دنیای قتل‌های کرملین، تخیل یک عنصر کلیدی است.

از همان روزهای اولی که ساختمان‌های چند طبقه ساخته‌ شدند، سقوط از ارتفاع یکی از روش‌های مورد علاقه کرملین برای حذف مخالفان سیاسی بوده است. گاهی هدف اصلی از ترور، فرستادن پیام به دیگران است: اگر وفادار نباشید شما و خانواده‌تان را می‌کشیم. گاهی اوقات نیز هدف حذف یک فرد دردسرساز است.

چند سال پس از مرگ الکساندر پرپیلیچنی، افشاگر روسی، حین ورزش در خارج از لندن در سال 2012، درکالبد شکافی نشانه‌های میکروسکوپی ریشه بسیار سمی و کمیاب یاس زرد را در معده او پیدا کرد. مایکل وایس، روزنامه‌نگار، گفت: «اینها نمونه‌هایی از روش‌هایی است که روس‌ها علاقه‌مند به استفاده از آنها هستند. آن‌ها می‌خواهند ما بدانیم که این قتل بوده، اما نمی‌خواهند که بتوانیم به طور قطع ثابت کنیم که قتل بوده است.»

مسمومیت این ابهام را دارد؛ پنهان و پوشیده است و گاهی اوقات تشخیص آن بسیار سخت است. ابهام در افتادن از پنجره کمی کمتر است. بله، ممکن است تصادفی بوده باشد؛ اما نتیجه‌گیری اینکه قتل بوده به مراتب ساده‌تر است.

وایس گفت: «روس‌ها در روش‌هایی که شبیه‌ساز علل طبیعی مرگ هستند، مانند حمله قلبی یا سکته مغزی، نسبتاً خوب عمل کنند. مرگ و میرها از نظر ظاهری متفاوت است، اما همه آنها بخشی از یک طرح کلی هستند: تقویت این ایده که دولت روسیه یک اختاپوس مرگبار و قدرتمند است که بازوهایش می‌توانند مخالفان را در هر جای دنیا پیدا و ساکت کنند.

جنگ در اوکراین به طور کلی در میان نخبگان حاکم روسیه محبوبیت ندارد. از زمان شروع مناقشه، تحریم‌ها عیاشی و گشت‌وگذار الیگارش‌ها و بازرگانان روس را محدود کرده‌اند. وایس می‌گوید نخبگان سطح بالای روسیه احساس می‌کنند که پوتین عملاً زمان را به عقب برگردانده است، یعنی به روزهای بدِ انزوای جنگ سرد.

موج مرگ و میرهای امسال از نظر تعداد و روش گستاخانه‌ انجام آن‌ها - که نشان از عدم نگرانی از عواقب آن دارد - احتمالاً روش پوتین برای هشدار دادن به نخبگان روسیه است که او همان اختاپوس مرگبار است. هدف حذف منتقدان، لزوماً حذف انتقاد نیست؛ بلکه این است که به منتقدان یادآوری کنیم که بهای ابراز این انتقاد چقدر می‌تواند زیاد باشد.