زلزله ترکیه تخت سلطان را در هم می‌شکند؟

به گزارش اکوایران، در سال 1999 زلزله‌ای قدرتمند شمال غرب ترکیه را لرزاند و بیش از 17000 کشته برجای گذاشت. وقایع پس از آن زلزله بی‌کفایتی دولت را آشکار کرد و به بحران اقتصادی دامن زد. در میان این آشفتگی، در سال 2003 یک سیاستمدار جوان و کاریزماتیک سوار بر موجی از خشم عمومی نخست وزیر شد؛ آن سیاستمدار رجب طیب اردوغان بود.

اکنون، به عنوان رئیس‌جمهور، آقای اردوغان با چالش‌هایی مشابه با چالش‌هایی مواجه است که اسلافش را از قدرت پایین کشید و شاید بزرگترین تهدید در دو دهه زمامداری او برای آینده سیاسی‌اش باشد.

بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز، مرگبارترین زمین‌لرزه ترکیه در حدود یک قرن اخیر باعث کشته شدن دست کم 21000 نفر در طول هفته گذشته شده است و اجساد بیشماری هنوز در زیر آوار مدفون هستند. این زلزله پس از یک سال تورم بالای مداوم رخ داد که خانواده‌های ترک را فقیر کرد و در حال حاضر بسیاری از مردم منابع کافی برای سرپا شدن پس از این فاجعه را در اختیار ندارند.

به گفته تحلیلگران، وقایع پس از این زمین لرزه نشان داد که اردوغان تا چه اندازه دولت ترکیه را تغییر داده است. منتقدان او را متهم می‌کنند که با تضعیف حقوق شهروندی و از بین بردن استقلال نهادهای دولتی، مانند وزارت خارجه و بانک مرکزی، کشور را به سمت خودکامگی سوق داده است. و در مجموعه‌ای از اقدامات با هدف تضعیف رقبای خود و متمرکز کردن کنترل، نهادهایی مانند ارتش را که می‌توانستند در واکنش به زلزله کمک کنند، محدود کرده است و سایر نهادها را با افراد وفادار به خود پر کرده است.

اردوغان روز جمعه اذعان کرد که واکنش اولیه دولتش به این فاجعه کند بوده است و اینکه خشم در میان برخی از بازماندگان در حال افزایش است، احساساتی که می‌تواند تلاش او را برای ماندن در قدرت در انتخابات 14 مه با مشکل مواجه کند. همچنین بسیاری این موضوع را مطرح کرده‌‌اند که ساخت و ساز نامرغوب عامل مقداری از مرگ و ویرانی بود.

میکائیل گل، 53 ساله که پنج عضو خانواده خود را در ریزش ساختمان از دست داد، گفت: «من 20 سال است که به این دولت رای می‌دهم. من هرگز آنها را نمی بخشم.»

رئیس‌جمهوری که در سال 2021 به دلیل شکست دولتش در کنترل آتش‌سوزی‌های فاجعه‌بار با انتقادات شدید مواجه شد، مدت‌هاست که خود را به عنوان یک رهبر نزدیک به مردم عادی معرفی می‌کند. اردوغان در روزهای اخیر از مناطقی که به شدت در اثر زلزله آسیب دیده بودند بازدید کرد. او با لباس مشکی و چهره‌ای محزون به دیدار مجروحان رفت و به مردمی که خانه‌های خود را از دست داده بودند دلداری داد و بر بزرگی بحران تاکید کرد.

وی روز جمعه در جریان بازدید از استان آدیامان گفت: «ما با یکی از بزرگترین بلایای تاریخ خود روبرو هستیم و این یک واقعیت است که ما نتوانستیم با سرعتی که باید، وارد عمل شویم.»

دولت ترکیه عملیات امدادرسانی گسترده ای را آغاز کرده است و 141000 نیروی امدادی و کمک‌رسان را برای جستجوی کشته‌ها و مجروحان، توزیع غذا، پتو و پوشک و برپایی چادر برای ده‌ها هزار بی خانمان اعزام کرده است، درحالی که بسیاری از آنها برای پرهیز از سرمای زمستانی زیر صفر در ماشین‌هایشان می‌خوابند.

با این وجود، بسیاری از بازماندگان از واکنش دولت ابراز ناامیدی کرده و می‌گویند که در اوایل حادثه دولت هیچ کاری نکرد و ساکنان برای یافتن سرپناه و نجات عزیزان گرفتار خود از ساختمان‌های فروریخته تنها بودند.

کمبود گروه‌های امداد و نجات آموزش دیده و ماشین آلات سنگین در روزهای حساس اولیه به احتمال زیاد عامل افزایش تعداد کشته شدگان بود زیرا کسی به کمک بسیاری از افرادی که می‌توانستند نجات یابند نیامد.

به گفته ساکنان، زمانی که سازمان‌های امداد دولتی از راه رسیدند، تجهیزات آنها کافی نبود و نتوانستند تلاش‌های داوطلبانی را که در حال کمک به بازماندگان بودند هماهنگ کنند.

اردوغان در طول دو دهه نخست‌وزیری و رئیس‌جمهوری خود از این استدلال استفاده کرده است که تغییرات در نحوه اداره ترکیه برای محافظت از این کشور در برابر طیف وسیعی از تهدیدات داخلی و خارجی، از جمله کودتای نظامی و گروه‌های تروریستی ضروری است. او همچنین ارتش را که در واکنش به زلزله سال 1999 نقش کلیدی ایفا کرد، به شدت محدود کرده است.

تورکر ارتورک، دریاسالار سابق نیروی دریایی که یکی از فرماندهان مرکز بحران ایجاد شده پس از آن زمین لرزه بود، در مصاحب‌ه‌ای گفت که ارتش در آن زمان به سرعت مداخله کرد، اما در سال‌های پس از آن، دولت آقای اردوغان اختیارات آن‌ها را در شرایط بحران محدود کرده بود و ارتش نیز برنامه ریزی و آموزش برای این موقعیت‌ها را متوقف کرده بود. به گفته آقای ارتورک، پس از زلزله روز دوشنبه، دولت تنها پس از انتقادات شدید عمومی، ارتش را فراخواند. او گفت: «این‌ها از عوارض حکومت تک نفره است. در حکومت‌های استبدادی، این تصمیم‌ها در بالاترین سطح اتخاذ می‌شوند و همه باید منتظر دستورات او بمانند.»

این زلزله همچنین باعث جلب شدن توجه‌ها به قوانین ساخت‌وساز دولت با هدف جلوگیری از ریزش ساختمان‌ها شده است و برخی از مردم با عصبانیت این سوال را مطرح کرده اند که آیا ساخت‌وساز نامرغوب و پیمانکاران ممکن است حداقل برای برخی از مرگ‌ها مقصر باشند.

پس از زلزله 1999، ترکیه قوانین ساخت و ساز خود را تقویت کرد تا ساختمان ها را در برابر زلزله مقاوم‌تر کند. اما منطقه ویران شده در زمین لرزه‌های اخیر، مملو از مناطقی است که در آن‌ها برخی از ساختمان‌ها سالم مانده‌اند در حالی که برخی از ساختمان‌های تازه‌ساز اطراف آن‌ها به طور کامل فرو ریخته‌اند و این سوال را مطرح می‌کند که آیا برخی از پیمانکاران استانداردهای ساخت‌و‌ساز را رعایت نکرده‌اند؟

در واکنش به این اعتراضات، وزارت دادگستری ترکیه روز شنبه به مقامات 10 استان آسیب دیده از زلزله دستور داد تا واحدهای «تحقیقات جرایم زلزله» راه اندازی کنند و دادستانی را برای طرح اتهامات جنایی علیه همه سازندگان و مسئولین فروریختن ساختمان‌هایی که قوانین موجود را رعایت نکردند، منصوب کنند.

در یک نمونه، یاشار کاسکن، سازنده یک ساختمان 12 طبقه که در استان شدیدا آسیب‌دیده هاتای به طور کامل ویران شده بود، روز جمعه در فرودگاه استانبول هنگام تلاش برای سوار شدن به پرواز به مونته نگرو بازداشت شد. گفته می شود که ده ها نفر در اثر فروریختن این ساختمان جان خود را از دست داده‌اند.

نزدیکی زمین لرزه به انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی که باید قبل از 18 ژوئن برگزار شود، می‌تواند چالش‌های دیگری را به همراه داشته باشد.

خبرگزاری رویترز روز پنجشنبه به نقل از یک مقام ترکیه‌ای که نامش فاش نشده است، گفت ویرانی زمین لرزه "مشکلات جدی" را برای رای گیری ایجاد کرده است. این اولین اشاره به این موضوع بود که دولت ممکن است به دنبال به تعویق انداختن آن باشد.

ائتلافی متشکل از شش حزب مخالف در تلاش اند که اردوغان را از قدرت خلع کنند و می‌خواهند اقتصاد را تقویت کنند و استقلال را به نهادهای دولتی بازگردانند. آنها از حالا تلاش خود را برای تبدیل واکنش دولت به زلزله به یک مسئله انتخاباتی آغاز کرده اند.

اما حتی برخی از مردم عصبانی نیز همچنان به آقای اردوغان اعتماد دارند. اسماعیل اوزاسلان، 58 ساله، راننده کامیون در غازیانتپ، جایی که خانواده‌اش همراه با عده‌ای دیگر در داخل یک چادر تنگ زندگی می‌کنند، گفت: «ما در این آزمایش شکست خوردیم. ما مانند بیمارانی هستیم که رها شده‌اند تا بمیرند. اینجا هیچ مدیریتی وجود ندارد.»

اما او در انتقاد از مقامات محلی و ملی که آنها را به فساد و بی توجهی متهم کرد، برای اردوغان استثناء قائل شد. او گفت: «این مانند ساختمانی است که سقف آن محکم است اما ستون‌های آن پوسیده است. ما شانس دیگری جز اردوغان نداریم. خدا به او عمر طولانی بدهد.»