انتقال بی‌سابقه اورانیوم روسی به چین؛ مسابقه تسلیحاتی جدید در راه است؟

به گزارش اکوایران، در ماه دسامبر، دقیقاً در همان روزی که دیپلمات‌های چینی و آمریکایی اعلام کردند که مذاکرات سازنده‌ای را برای کاهش تنش‌های نظامی انجام داده‌اند، مهندسان روسی در حال تحویل محموله عظیمی از سوخت هسته‌ای به جزیره‌ای دورافتاده متعلق به چین در 220 کیلومتری شمال تایوان بودند.

بنابر گزارشی از بلومبرگ، رآکتور موسوم به "تولیدکننده‌ سریع" چین در جزیره چانگبیائو یکی از تحت‌نظرترین تاسیسات هسته‌ای جهان است. مقامات اطلاعاتی آمریکا پیش‌بینی می‌کنند زمانی که CFR-600 کار خود را در سال جاری آغاز کند، پلوتونیوم با درجه تسلیحاتی تولید خواهد کرد که به پکن کمک می‌کند ظرف 12 سال ذخایر کلاهک‌های خود را چهار برابر کند. این به چین این امکان را می‌دهد که زرادخانه‌های هسته‌ای خود را هم‌رده با آمریکا و روسیه گسترش دهد.

پاول پودویگ، تحلیلگر هسته‌ای مستقر در ژنو در موسسه تحقیقات خلع سلاح سازمان ملل، گفت: «این امکان وجود دارد که این برنامه تولیدی صرفاً غیرنظامی باشد، امّا یک چیز که من را نگران می‌کند این است که چین ارائه گزارش از ذخایر پلوتونیوم غیرنظامی و ذخایر دیگر خود را متوقف کرده است. این لزوماً به معنی شروع تولید کلاهک نیست، اما قطعاً نشانه خوبی نیست.»

ظرفیت چین برای گسترش زرادخانه‌های تسلیحات اتمی خود در حالی رو به افزایش است که آخرین معاهده باقی‌مانده برای محدود کردن کلاهک‌های استراتژیک آمریکا و روسیه در بحبوحه رویارویی بر سر جنگ در اوکراین در آستانه فروپاشی است. ولادیمیر پوتین در 21 فوریه اعلام کرد که روسیه مشارکت خود در توافقنامه "نیو استارت" را تعلیق می کند، تصمیمی که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا آن را "اشتباهی بزرگ" خواند.

پوتین در یک کنفرانس ویدئویی در 30 دسامبر به رئیس جمهور چین، شی جین پینگ گفت که همکاری‌های دفاعی و فناوری نظامی "جایگاه ویژه‌ای" در روابط آنها دارد.

هانا نوت، کارشناس آلمانی کنترل تسلیحات، گفت: «در مورد این مسئله، چین به وضوح از حمایت روسیه برخوردار است. خطر برای پکن این است که در واکنش به گسترش چین و همچنین لغو معاهده‌های کنترل تسلیحات توسط کرملین ، آمریکا نیز ممکن است شروع به افزایش ذخایر خود کند و اختلاف دوباره افزایش خواهد یافت.»

مقامات وزارت دفاع آمریکا از زمان ارائه گزارش سال 2021 به کنگره، بارها نسبت به جاه طلبی‌های چین در زمینه تسلیحات هسته‌ای هشدار داده‌اند. مقامات نظامی ارزیابی می‌کنند که CFR-600 نقش مهمی در افزایش ذخایر کلاهک‌های چین از 400 عدد تخمین زده شده امروزی به 1500 کلاهک تا سال 2035 دارد.

ذخایر تسلیحات هسته‌ای

پنتاگون می‌گوید چین ممکن است تا پایان این دهه از 1000 کلاهک عبور کند

مقامات پنتاگون می‌گویند که عرضه 6477 کیلوگرم اورانیوم توسط شرکت دولتی روساتوم روسیه در 12 دسامبر به یک برنامه اتمی دامن می‌زند که می‌تواند تعادل نظامی آسیا را بی‌ثبات کند، جایی که تنش‌های فزاینده‌ای بر سر تایوان و کنترل دریای جنوبی چین وجود دارد.. کارشناسان می‌گویند که چین پس از تعطیل شدن برنامه تولید اولیه‌اش در دهه 1990، ابزارهای کمی برای افزایش ذخایر پلوتونیوم خود برای سلاح‌های هسته‌ای دارد.

چین نگرانی‌های آمریکا را رد می‌کند. وزارت امور خارجه در پکن گفت که چین «به شدت به تعهدات منع اشاعه هسته ای خود عمل کرده» و به طور داوطلبانه «بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای غیر نظامی» خود را به آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش کرده است. تان کفی، سخنگوی وزارت دفاع چین، در یک جلسه توجیهی در 23 فوریه گفت که ایالات متحده به طور مکرر "تهدید هسته‌ای چین" را به عنوان بهانه‌ای برای گسترش زرادخانه استراتژیک خود مطرح می‌کند، در حالی که چین سیاست دفاعی خود را حفظ کرده است که "اولین استفاده از سلاح های هسته‌ای" را منع می‌کند.

اعتراضات آمریکا، شرکت ملی هسته‌ای چین را از خرید سوخت از روساتوم برای راکتور CFR-600 منصرف نکرد، راکتوری که بر اساس یک طراحی روسی از فلز مایع به جای آب برای تنظیم عملکرد استفاده می‌کند.

افزایش مشارکت هسته‌ای بین روسیه و چین تأثیر مخرب زیادی بر تلاش‌ها برای منع اشاعه گذاشته است. داده‌های RUSI نشان می‌دهد که در فاصله سپتامبر تا دسامبر، روسیه تقریباً هفت برابر میزان اورانیوم غنی‌شده‌ای که طی سه دهه گذشته تحت فشارهای آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سراسر جهان نابود شده است، اورانیوم بسیار غنی‌شده برای CFR-600 به چین صادر کرده است.

اورانیوم با غنای بالا –که با وجود ایزوتوپ اورانیوم-235 با خلوص بیش از 20 درصد تعریف می‌شود- فلزی کاملاً کنترل شده است که تنها چند کشور آن را تولید می‌کنند یا در اختیار دارند. هرچه سطح غنی‌سازی بالاتر باشد، اورانیوم به سطح قابل استفاده در تسلیحات نزدیک‌تر می‌شود و ممنوعیت تجارت بین‌المللی اورانیوم با غنای بالا، ستون اصلی سیاست منع اشاعه هسته‌ای از دهه 1990 بوده است.

راکتور CFR-600 بخشی از برنامه جاه طلبانه 440 میلیارد دلاری چین برای پیشی گرفتن از آمریکا به عنوان بزرگترین تولید‌کننده انرژی هسته‌ای جهان تا اواسط دهه آینده است. برخلاف راکتورهای آب سبک سنتی، این راکتور با ترکیبی از اورانیوم بسیار غنی شده و سوخت اکسید مخلوط کار می‌کند، که به عنوان محصول جانبی پلوتونیوم قابل استفاده تسلیحاتی تولید می‌کند.

چین همچنین در حال ساخت یک کارخانه بیابانی در استان گانسو است که از سوخت مصرف شده CFR-600 پلوتونیوم استخراج می‌کند. پکن از سال 2017 گزارش‌های‌ داوطلبانه ذخایر پلوتونیوم خود به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را متوقف کرد.

تانگ ژائو، محقق مدعو در برنامه علم و امنیت جهانی دانشگاه پرینستون، گفت: «محرمانه‌سازی و تلاش‌های دیپلماتیک قوی علیه ارائه شفافیت بیشتر، شک بین‌المللی را برانگیخته است. من فکر نمی کنم کسی بتواند استفاده احتمالی نظامی را رد کند.»

نشست دیپلماتیک در سطح عالی بین مقامات ارشد آمریکا و چین در ماه دسامبر در شهر لانگ فانگ ، شهری در همسایگی پایتخت چین، به منظور هموار کردن راه برای اولین سفر رسمی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، به عنوان بخشی از تلاش‌ها برای کاهش تنش بین دو اقتصاد بزرگ جهان بود.

اما پس از لغو سفر بلینکن در فوریه در واکنش به بالون نظارتی چین بر فراز حریم هوایی آمریکا -که بایدن دستور سرنگونی آن را داد- تنش‌ها دوباره افزایش یافت. در یک کنفرانس امنیتی در مونیخ، وانگ یی، دیپلمات ارشد چین، واکنش آمریکا را "هیستریک" خواند، در حالی که بلینکن به پکن هشدار داد که برای جنگ در اوکراین به روسیه سلاح ندهد.

خطر فعلی این است که اتهامات متقابل بین پکن و واشنگتن به محض شروع به کار CFR-600 به چرخش هسته ای می رسد و امکان تولید بالقوه پلوتونیوم برای تسلیحات در سال های آینده را فراهم می کند.

پس از تهاجم پوتین به اوکراین که موجب تحریم‌های بین المللی بی‌سابقه‌ای علیه مسکو شد، روسیه به طور فزاینده‌ای به چین وابسته شده است. چین نشان داده است که قصد چندانی برای کنار گذاشتن شریک دیپلماتیک سرسخت خود در برابر رقیب مشترکشان، آمریکا ندارد، حتی در شرایطی که پکن خود را به عنوان یک بازیگر بی طرف در جنگ معرفی می‌کند.

چین و روسیه بخشی از باشگاه پنج عضوی کشورهای رسمی مجهز به سلاح هسته‌ای بر اساس معاهده منع گسترش سال 1970 هستند و موظف نیستند که افزایش ذخایر تسلیحاتی خود را گزارش کنند. سایت CFR-600 تحت نظارت اجباری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیست و پنتاگون و تحلیلگران کنترل تسلیحات تنها می‌توانند در مورد هدف آن فرضیاتی داشته باشند.

فرانک فون هیپل، فیزیکدان و مشاور سابق کاخ سفید، معتقد است CFR-600 پس از راه اندازی و شروع به کار می تواند سالانه 50 کلاهک تولید کند.

الکساندر گابویف، کارشناس ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی، گفت: «برای چین، دستیابی به فناوری و سوخت مهم است، چرا که جاهای زیادی وجود ندارد که بتوانید از آن‌ها پلوتونیوم بخرید و اگر این فلز سنگین برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای استفاده شود، روسیه مخالفت نخواهد کرد.»

وی گفت: «هر چیزی که برای آمریکا بد است و هر زمان که بتوانید رقبای آمریکایی را تقویت کنید، حالا به عنوان یک چیز خوب برای روسیه تلقی می شود.»