افشاگری جدید از نزدیکی اسرائیل و آذربایجان؛ محرمانه‌های یک اتحاد استراتژیک شوم

به گزارش اکوایران، یک هواپیمای باری آذربایجان پنج‌شنبه گذشته در پایگاه اوودا نیروی هوایی اسرائیل به زمین نشست و طبق معمول پس از دو ساعت حضور روی زمین، هواپیمای قدیمی ایلیوشین-76 از زمین بلند شد و به پایگاه اصلی خود در باکو، پایتخت آذربایجان بازگشت.

تحقیقات هاآرتص، بر اساس داده‌های هوانوردی در دسترس عموم، نشان می‌دهد که طی هفت سال گذشته، 92 پرواز باری توسط خطوط هوایی «سیلک وی» آذربایجان در پایگاه هوایی اوودا فرود آمده‌اند، تنها فرودگاه در اسرائیل که می‌تواند از طریق آن مواد منفجره به اسرائیل وارد یا خارج شود.

یک اتحاد استراتژیک شوم

بر اساس گزارش رسانه های خارجی، آذربایجان به موساد اجازه داده تا قرارگاهی برای نظارت بر خاک ایران ایجاد کند و حتی فرودگاهی را برای کمک به حمله اسرائیل آماده کرده است. بر اساس گزارش‌های رسمی از آذربایجان، در طول سال‌ها، اسرائیل پیشرفته‌ترین سیستم‌های تسلیحاتی از جمله موشک‌های بالستیک، سامانه‌های دفاع هوایی و جنگ الکترونیک، پهپادهای انفجاری و غیره را به این کشور فروخته است.

سیلک وی یکی از بزرگترین خطوط هوایی باربری در آسیا است و طبق اسناد رسمی به عنوان پیمانکار فرعی برای وزارتخانه‌های مختلف دفاع در سراسر جهان فعالیت می‌کند. این شرکت سه پرواز هفتگی بین باکو و فرودگاه بن‌گوریون اسرائیل با هواپیماهای باربری بوئینگ ۷۴۷ انجام می‌دهد و سال گذشته سومین شرکت حمل‌ونقل خارجی بزرگ از نظر حجم در بزرگترین فرودگاه اسرائیل بوده است.

اما ارقامی که برای اولین بار توسط هاآرتص منتشر شده نشان می‌دهد که از سال 2016، هواپیماهای IL-76 این شرکت حداقل 92 بار در فرودگاه اوودا، مقصدی غیرعادی برای هواپیماهای باری غیرنظامی، فرود آمده‌اند. سیلک وی یکی از معدود خطوط هوایی است که هواپیماهایش در پایگاه اوودا فرود می‌آیند. در طول سال‌ها، تنها تعداد انگشت شماری از خطوط هوایی اروپای شرقی که حامل مواد منفجره بوده اند، از آنجا فرود آمده و برخاسته‌اند.

قانون هوانوردی اسرائیل حمل‌ونقل هوایی مواد منفجره را ممنوع می‌کند. در اکتبر 2013 سازمان هوانوردی غیرنظامی اسرائیل معافیتی را برای هواپیماهای سیلک وی در نظر گرفت تا محموله‌های مواد منفجره را -«طبقه‌بندی شده به عنوان مواد خطرناک ممنوع برای پرواز» - از پایگاه هوایی اوودا به یک فرودگاه نظامی در حومه باکو منتقل کنند.

هواپیماهای سیلک وی از زمان صدور مجوز تقریباً 100 بار در اوودا فرود آمده اند. این داده‌ها سرعت رو به افزایش پروازها به باکو را به ویژه در اواسط سال 2016، در اواخر سال 2020 و در پایان سال 2021 نشان می‌دهند - که با دوره های جنگ در قره باغ کوهستانی همزمانی دارد. آذربایجان و ارمنستان از آغاز قرن بیستم بارها بر سر این منطقه مورد مناقشه با یکدیگر جنگیده اند.

مشت آهنین علی‌اف و فرصت‌طلبی علی‌اف

قره باغ کوهستانی مشهورترین منطقه در میان تعدادی از مناطق محصور است که منجر به روابط پرآشوب آذربایجان و ارمنستان در طول تاریخ آنها شده است. رژیم شوروی در کاهش تنش بین جمعیت مسیحی ارمنی و آذری‌های شیعه نسبتاً موفق بود، اما در سال 1988 پارلمان منطقه قره باغ کوهستانی همه پرسی را برای جدایی از آذربایجان و پیوستن به ارمنستان برگزار کرد. این اقدام منجر به خشونت و در عمل به قتل عام ارامنه در باکو و دیگر شهرهای آذربایجان - و اقدامات مشابه علیه جمعیت آذری- ختم شد.

هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید، درگیری به یک جنگ آشکار و خونین تبدیل شد که در سال 1994 با پیروزی آشکار ارمنستان به پایان رسید، که کنترل مناطق وسیعی را در اطراف این منطقه تحت کنترل خود درآورد. صدها هزار پناهنده از هر دو طرف اخراج یا مجبور به فرار برای جان خود شدند.

این درگیری شدید هر دو طرف را تحت تحریم و محدودیت های شدید صادرات توسط اروپا و آمریکا قرار داد. رئیس‌جمهور الهام علی‌اف، پس از به ارث بردن این منصب از پدرش حیدر علی‌اف، با مشت آهنین بر آذربایجان حکومت کرده است -رژیم او سابقه طولانی در سرکوب حقوق مدنی و دستگیری فعالان مخالف دارد. 

تحریم‌ها یک فرصت تجاری و استراتژیک برای یک شریک غیرمنتظره فراهم کردند: اسرائیل. این واقعیت که هر دو طرف ایران را به عنوان یک تهدید می‌پندارند، این روابط را تقویت کرد. آذربایجان در اکتبر 1991 استقلال خود را اعلام کرد و اسرائیل -به عنوان که یکی از اولین رژیم‌هایی بود که این کشور جدید را به رسمیت شناخت- در سال 1993 سفارت خود را در باکو افتتاح کرد.

همزمانی افزایش محموله‌های سلاح‌های اسرائیل برای باکو با درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان

راب گاروریک، رئیس بخش سیاسی و اقتصادی سفارت آمریکا در باکو، در سال 2009 در پیامی که به عنوان بخشی از اسناد ویکی لیکس منتشر شد، نوشت: «روابط آذربایجان با اسرائیل محتاطانه اما نزدیک است. هر کدام به راحتی مشکلات ژئوپلیتیک دیگری را درک می‌کنند و هر دو ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی وجودی خود می بینند. صنعت دفاعی سطح جهانی اسرائیل با نگرش کمتر سختگیرانه خود در مورد مشتریانش، مطابقت کاملی با نیازهای دفاعی اساسی آذربایجان دارد، نیازی که به دلایل مختلف مرتبط با ارمنستان و قره باغ کوهستانی عمدتاً توسط آمریکا، اروپا و روسیه برآورده نشده است. علی اف رئیس جمهور آذربایجان به درستی این روابط را به یک کوه یخ توصیف کرده است، که نود درصد آن در زیر سطح است. به علاوه رابطه این دو یک رابطه پراگماتیک است و طرف اسرائیلی از محدودیت‌های آذربایجان -به عنوان یک کشور مسلمان- برای روابط آشکارا با اسرائیل مطلع است و با آن همکاری می‌کند».

نفت در برابر اسلحه

اقتصاد آذربایجان اساساً بر نفت و گاز استوار است و به عنوان بخشی از اتحاد استراتژیک خود به بزرگترین تامین کننده نفت اسرائیل تبدیل شده است. بر اساس برآوردها، حدود نیمی از نفت وارداتی اسرائیل از آذربایجان تامین می شود.

در اولین سال‌های استقلال، ارمنستان و آذربایجان هر دو به زرادخانه تسلیحات شوروی متکی بودند، اما به گفته موسسه صلح بین‌المللی استکهلم، از سال 2016 وضعیت تغییر کرده است و اکنون تامین تقریباً 70 درصد تسلیحات آذربایجان بر عهده اسرائیل است.

گزارش‌ها، بیانیه‌ها و ویدئوهای رسمی متعددی از آذربایجان نشان می‌دهد که اسرائیل طیف وسیعی از سلاح‌ها را به این کشور صادر کرده است - از مسلسل‌های تاور گرفته تا پیشرفته‌ترین سیستم‌ها مانند رادار، پدافند هوایی، موشک‌های ضدتانک، موشک‌های بالستیک، کشتی‌ها. و طیف وسیعی از پهپادها، هم برای اهداف اطلاعاتی و هم برای اهداف تهاجمی. شرکت‌های اسرائیلی همچنین فناوری‌های جاسوسی پیشرفته‌ای مانند سیستم‌های نظارت بر ارتباطات از شرکت ورینت و جاسوس‌افزار پگاسوس از شرکت ان‌اس‌او به آذربایجان ارائه کرده‌اند، ابزارهایی که علیه روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر در آذربایجان نیز مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

پس از آغاز مجدد جنگ علیه ارمنستان، در جنگ چهار روزه بین دو کشور در آوریل 2016، جنگ دوم قره باغ کوهستانی در سال 2020 و همچنین در نبردهای سال 2022، سلاح‌های اسرائیلی نقش مهمی ایفا کردند. استفاده نیروهای مسلح آذربایجان از فناوری پیشرفته و تسلیحات با دقت بالا، به ویژه هواپیماهای بدون سرنشین و توپخانه‌های مدرن، نقش مهمی در دستیابی آذربایجان به پیروزی نظامی ایفا کرد.

یک بازدید رسمی و یک سفارت

در اکتبر 2022، بنی گانتز وزیر دفاع اسرائیل از آذربایجان بازدید و با علی اف دیدار کرد. گانتز در بیانیه‌ای رسمی گفت که سفرش به مسائل امنیتی و سیاسی و تعمیق همکاری‌های دو طرف مربوط می‌شود. چیزی که در آن زمان علنی نشد این بود که یک ماه قبل از سفر گانتز، یایر کولاس، رئیس اداره صادرات دفاعی اسرائیل (SIBAT) سفری به آذربایجان انجام داد و با وزیر مسئول صنایع دفاعی آذربایجان دیدار کرد.

این وزارتخانه آذربایجان بعدها گفت که دو طرف درباره گسترش تجارت با صنایع دفاعی اسرائیل گفتگو کردند. چندی بعد آذربایجان رسماً اعلام کرد که به زودی برای اولین بار سفارت خود را در اسرائیل افتتاح می‌کند و آن را «گامی تاریخی» خواند و افزود: «آسمان حد روابط بین دو کشور و مردم است.»

از زمان این سفر، تنش‌ها بین آذربایجان و همسایه‌اش ایران شعله‌ور شده است. و بر اساس اقدامات در قره باغ کوهستانی، روابط آذربایجان با ارمنستان نیز دوباره به نقطه جوش رسیده است و ممکن است درگیری شدید دیگری در راه باشد.

در همین حال، هفت پرواز دیگر آذری در پایگاه هوایی اوودا به زمین نشسته است. پس از دو ساعت روی زمین، با بارهای بارگیری شده، اسرائیل را ترک کرده‌ و به باکو بازگشته‌اند.