تغییر بزرگ بازی منطقه‌ای؛ چرا سعودی به تهران نزدیک شد؟

به گزارش اکوایران، ایران و عربستان، دو قدرت منطقه روز جمعه توافق کردند تا روابط خود را احیا و دفاتر دیپلماتیک خود را بازگشایی کنند، تحولی که با میانجیگری چین رخ  داد و می تواند پیامدهای گسترده ای در سراسر خاورمیانه به دنبال داشته باشد. در بیانیه روز جمعه، ایران و عربستان اعلام کردند که سقارتخانه های خود را ظرف دو ماه بازگشایی خواهند کرد و قراردادهای امنیتی و اقتصادی که بیش از 20 سال پیش امضا شده را اجرایی خواهند کرد.

نخستین گام برای تنش زدایی

اعلامیه روز جمعه بعد از پنج روز مذاکره اعلام نشده در پکن و چندین دور گفتگو در عراق و عمان رسانه ای شد؛ سندی که بیانگر احیای تلاش ها برای کاهش تنش ها در منطقه است.به نوشته المانیتور، تنش زدایی میان عربستان، بزرگ ترین صادرکننده نفت جهان و ایران که غرب از برنامه هسته ای اش هراس دارد، این پتانسیل را دارد که روابط و تعامل های منطقه ای را تغییر دهد، بالاخص در شرایطی که ایران و عربستان در چندین حوزه چون یمن درگیر رقابت هستند.دو بازیگر همچنین برای نفوذ بیشتر در سوریه، لبنان و عراق با یکدیگر رقابت دارند.

دینا اسفندیاری، فعال در گروه بین‌الملل بحران در این باب به المانیتور گفته که توافق حاصل شده بستری است که دو ابرقدرت منطقه قادرند در بستر آن اختلاف های خود را حل کنند. با این همه به ادعای او نقطه ضعف احتمالی چنین توافقی، بازیگرانی هستند که منطقه و منافع آن را میان خود تقسیم کرده اند.در شرایط کنونی حسین امیر عبداللهیان و فیصل بن فرحان، وزرای خارجه ایران و عربستان هر دو از توافق حاصله و بیانیه مشترکی که صادر شده، استقبال کرده و تاکید دارند که تکیه بر راه‌حل‌های سیاسی برای خروج از بحران‌های حاکم می‌تواند به یک هنجار در منطقه تبدیل شود.

هم صدایی ریاض با متحدان

تعهد ریاض برای احیای روابطش با تهران دو سال و نیم پس از آن انجام شد که امارات متحده عربی که در میانه کشمکش های ایران و عربستان قرار داشت، رابطه اش را با اسرائیل عادی سازی کرد؛ رخدادی که به میزان احیای روابط دیپلماتیک تهران و ریاض و شاید هم بیشتر غافلگیرکننده بود.ناظران می گویند متحدان عربستان در منطقه خلیج فارس پیشتر و با الگوبرداری از ماجرای بایکوت قطر، از سد قطع رابطه دیپلماتیک با ایران گذشته بودند. ماه سپتامبر، ایران پس از شش سال از سفیر امارات استقبال کرد، یک ماه پیش هم تهران گفته بود که کویت اولین سفیر خود را از سال 2016 راهی تهران کرده است.

 ناظران می گویند توافق حاصل شده می تواند رقابت های ژئوپلتیکی ایران و عربستان در منطقه خلیج فارس را کاهش داده و زمینه را برای افزایش نفوذ چین در منطقه هموارتر کند. ایران و عربستان حداقل دو سال گذشته، ابتدا مخفیانه و بعد به تدریج با یکدیگر ارتباط برقرار کرده اند.به نوشته بلومبرگ  این میزان همسویی گسترده منطقه ای به دلیل عقب نشینی ایالات متحده از خاورمیانه است؛ رخدادی که به یکی از نگرانی های اصلی ریاض تبدیل شده است.

در حوزه اقتصادی بازارهای نفت به این توافق به سرعت واکنش نشان داد، هرچند تحلیلگران می گویند که این مقوله می تواند امتیاز ژئوپلتیکی را که به طور دوره ای در نتیجه تنش های میان دو رقیب وارد بازار شده بود، را کاهش دهد. تحلیلگران همچنین بر این باورند که بهبود روابط عربستان و ایران  یا زمینه را برای پایان جنگ در یمن فراهم خواهد کرد و یا تنش ها در منطقه را کاهش می دهد.

چرایی نزدیکی ریاض به تهران

صنم وکیل، معاون رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا فعال در چاتم هاوس در این باب به بلومبرگ گفت که احیای روابط ایران و عربستان زمینه را برای تغییری بزرگ در بازی ایجاد کرده و نشان از آن دارد که سیاست انزوا و مهار ایران به نفع ریاض نبوده است.به گفته این تحلیلگر، عربستان در شرایط کنونی به این نتیجه رسیده که دیپلماسی مستقیم می تواند به پادشاهی کمک کند تا تنش های خود با ایران بالاخص در جنگ یمن را مدیریت کرده و همچنین از تنش های آینده جلوگیری نماید.

او در ادامه افزود که دستیابی به اهداف فوق به این زودی محقق نخواهد شد و از همین رو می توان گفت انچه پیش بینی می شود، به گونه ای نقشه راه است. همزمان تربجن سلتوت، تحلیلگر ارشد خاورمیانه و شمال آفریقا نیز بر این باور است که نقش چین در این میانجیگری بیش از همه باید مورد توجه قرار بگیرد. به باور او چنین رخدادی نفوذ پکن در خلیج فارس را تقویت می کند، منطقه ای که مرکز صادرات نفت و گاز است و بیش از هر زمان دیگر به سوی شرق متمایل شده، از همین رو شاهد نشانه هایی هستیم دال بر این که چین از اهرم های خود برای تقویت حضور تجاری و دیپلماتیک خود در خاورمیانه استفاده می کند.