به گزارش اکوایران، به نقل از اقتصادنیوز، توافق ماه گذشتۀ میان ایران و عربستان اوج تلاش‌های چندین ساله‌ای بود که برای برقراری روابط حسنه جریان داشت و نشان داد که سیاست تحریم آمریکا علیه کشورهایی مانند ایران چگونه نتیجۀ معکوس می‌دهد.

بر اساس بیانیۀ مشترکی که ایران و عربستان به همراه چین منتشر کردند، در این توافق مقرر شده است که دو کشور سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های خود را در خاک همدیگر بازگشایی کنند. هم‌چنین دو کشور متعهد شدند که در امور داخلی یکدیگر مداخله ننمایند. پس از انتقاد تند ایران از عربستان بر سر اعدام یک روحانی شیعۀ عربستانی به نام باقر نمر النمر، روابط دیپلماتیک میان دو کشور قطع شد و اکنون این توافق به این عدم رابطه پس از حدود 10 سال پایان می‌دهد.

درس‌های ترامپ برای رسیدن به توافق

به گفتۀ کریستین اولریخسن، پژوهشگر خاورمیانه در موسسه سیاست عمومی بِیکر دانشگاه رایس در گفت‌وگو با میدل‌ایست آی، هرچندکه زمان این توافق غافلگیرکننده بود ولی ایران و عربستان سال‌هاست که برای برقراری مجدد روابط دوجانبه تلاش می‌کنند. انگیزۀ عربستان برای این توافق درسی بود که از دوران ریاست‌جمهوری ترامپ گرفته است.

ترامپ تحریم‌های حداکثری علیه ایران را برگرداند و از توافق اتمی میان ایران و قدرت‌های جهانی موسوم به برجام نیز خارج شد. در آن زمان، بن‌سلمان مدام به آمریکا اصرار می‌کرد که فشارها علیه ایران را افزایش دهد. در سال 2019 و در همین بحبوحه، تأسیسات نفتی عربستان مورد حملۀ یک پهپاد انتحاری قرار گرفت و باعث شد که تولید نفت عربستان موقتاً 50 درصد کاهش پیدا کند. واکنش ترامپ به این حمله این بود که گفت «این حمله علیه عربستان بوده است و نه ما». درواقع، ترامپ میان منافع آمریکا و منافع عربستان تمایز قائل شد و حمایت مورد انتظار بن‌سلمان را از عربستان انجام نداد. اینجا بود که عربستان ناگهان با این واقعیت مواجه شد که باید مجموعه‌ای از سیاست‌هایی را اتخاذ کند که صرفاً تأمین‌کنندۀ منافع خودش باشد.

به دوران پیش از برجام باز نمی‌گردیم!

از سوی دیگر، تحریم‌های فلج‌کنندۀ آمریکا بر اقتصاد ایران و افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی این کشور سبب شد که تهران به فکر راه‌های خروج از تحریم و مسیرهای خارج از قلمروی مالی آمریکا بیفتد. چند روز پس از توافق میان ایران و عربستان، وزیر دارایی عربستان اعلام کرد که ریاض می‌تواند سرمایه‌گذاری در ایران را خیلی سریع آغاز کند.

به گفتۀ دینا اسفندیاری، مشاور ارشد خاورمیانه و شمال آفریقای گروه بین‌المللی بحران، ایران با این توافق می‌تواند به آمریکا و متحدانش ثابت کند که شما هرگز نمی‌توانید مرا به زمان قبل از توافق اتمی برجام برگرانید و مثل آن ایام تحریم و منزوی کنید.

چالش چین و ناکارآمدی سیاست تحریمی

دلار آمریکا دهه‌هاست که بر بازار بین‌المللی تسلط دارد و امور مالی بین‌المللی را هم در عرصۀ سرمایه‌گذاری و هم در عرصۀ تأمین مالی، به خود وابسته کرده است. به دلیل همین تسلط هم هست که آمریکا همواره از سیاست تحریم علیه دشمنان خود استفاده کرده است، از کوبا در سال 1962 بگیر تا تحریم حکومت صدام و ایران و سوریه. آخرین کشوری که با تحریم‌های گستردۀ آمریکا موجه شده، روسیه است که سال گذشته و پس از حمله اوکراین، در لیست سیاه واشنگتن قرار گرفت.

کارشناسان می گویند که سیاست تحریمی آمریکا، خصوصاً در سال‌های اخیر که چین در حال تبدیل‌شدن به رقیب آمریکا در بازار مالی بین المللی است، به چالش کشیده شده و ناکارآمدی خود را نشان داده است. به عنوان مثال، طبق برخی گزارش‌ها، عربستان در حال بررسی این سناریو است که قسمتی از فروش نفت خود به چین را بر اساس یوآن، واحد پول چین، قیمت‌گذاری کند و بفروشد.

در همین رابطه، باربارا اسلاوین، عضو برجستۀ مرکز استیمسون، معتقد است که آمریکا باید در سیاست تحریمی خود که ناکارآمدی‌اش مشخص شده و نتیجۀ معکوس به بار می‌آورد، تجدیدنظر کند. به جای تحریم، ما باید روابط خود با چین و همچنین کشورهای منطقه خاورمیانه را حفظ کنیم تا در چنین موقعیتی قرار نگیریم که از فرآیند میانجی‌گری و توافق‌نامه‌های میان آنها کنار گذاشته شویم.