به گزارش اکوایران، تحولات اخیر در عرصه بین‌الملل این زمزمه را در میان بسیاری به راه انداخته که با آغاز تحول در نظم بین‌المللی پسا جنگ سرد، ناقوص پایان سلطنت دلار نیز به صدا درآمده و باید در انتظار جایگزینی و یا عرض اندام ارزهای رقیب در معاملات بین‌المللی باشیم.

به همین مناسبت، نیل فرگوسن، مورخ مشهور، عضو ارشد مؤسسه هوور، دانشگاه استنفورد و استاد پیشین تاریخ اقتصادی دانشگاه هاروارد، با انتشار یادداشتی در وبگاه بلومبرگ با عنوان «سقوط دلار ممکن است به تدریج و نه ناگهانی رخ دهد» این موضوع را مورد بررسی خود قرار داده است. اکوایران این یادداشت را در سه بخش ترجمه کرده که بخش اول آن پیش از این با عنوان «مرگ دلار حقیقت دارد؟ قدمت ایده ضد دلار» منتشر شده و در ادامه بخش دوم آن ارائه می‌شود:

ارزش «کنترل سرمایه»

فهمیدن اینکه چرا رنمینبی (نام دیگر یوآن) چین همچنان سهم کمی از ذخایر بین‌المللی دارد، دشوار نیست. «کنترل سرمایه» تنها چیزی است که باید در این مورد بدانیم. همان‌طور که مایکل نیکولتوس اخیراً استدلال کرد، بدون کنترل سرمایه، مقدار بسیار زیادی از سرمایه چینی، در جستجوی تنوع و امنیت حقوق مالکیت، این کشور را ترک می‌کند. بانک انگلستان این نکته را در مقاله‌ای در یک دهه پیش بیان کرد.

لری سامرز، وزیر خزانه‌داری سابق آمریکا در سال ۲۰۱۹ گفت: نمی‌توان چیزی را با «هیچ» جایگزین کنید. چه جایگزینی برای دلار وجود دارد؟ یوروی اروپا عتیقه است. یِن متعلق به یک کشور سالمند است. رنمینبی چین نیز مثل غل‌وزنجیر می‌ماند. بیت‌کوین هم که صرفاً یک چیز جدید و آزمایشی است.

راهی که دلار رفت

اگر از نظر اصولی به نفع دلار شرط ببندید، و از این نوع چیزها خوشتان بیاید، خواندن نظرات اطمینان‌بخش تایلر کوون و جان آثرز را نیز توصیه کنم. کوون می‌گوید: خارجی‌ها عاشق این اسکناس‌های سبزرنگی هستند که عکس بنیان‌گذاران آمریکا روی آن‌ها حک شده است. آثرز نیز استدلال می‌کند که دلارزدایی اتفاق نخواهد افتاد؛ زیرا دلار تمیزترین چرک کف دست است.

گفتن اینکه دنیا همیشه در حال تغییر است. یک سخن کلیشه‌ای است. وقتی چیزی برای نیم‌قرن تغییر نکند، یعنی سلطنت دلار و خشم رهبران خارجی از آن، چرا هر شش یا هفت سال یکبار، اقتصاددان‌ها و روزنامه‌نگاران مالی، سقوط دلار را پیش‌بینی می‌کنند.

البته چیزهای زیادی در تاریخ وجود دارد که برای ۵۰ سال ثابت ماند و بعد ناگهان تغییر کرد. این دقیقاً همان چیزی است که پیش‌بینی تاریخ را سخت می‌کند.

اما علت‌هایی که آن‌ها برای سقوط دلار به عنوان راز جهانی به آن‌ها استناد هیچ پایه و اساسی ندارد. گذار از تسلط استرلینگ به سلطه دلار تدریجی بود، حتی اگر بحران‌های گاه‌به‌گاه استرلینگ همراه بود. این جور اتفاقات از سال ۱۹۳۱ تا همین پارسال، تقریباً هر ۱۰ سال اتفاق می‌افتاد و با وجود تمام بحران‌ها، استرلینگ هنوز حدود ۵ درصد ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد. این دقیقاً داستان لاک‌پشت و خرگوش است.

بنابراین، آنچه باید به دنبال آن هستیم، نشانه‌هایی برای این تغییری تدریجی است. درست همان‌طور که پیدایش یورو در دهه ۱۹۹۰ راه را برای یک مدعی رتبه دوم جدید در رقابت ارزهای ذخیره‌ای هموار کرد، بنابراین نشانه‌هایی مبنی بر اینکه رنمینبی به‌اندازه کافی توانمند خواهد شد که بتواند با عبور از یِن و پوند انگلیس، مدعی بزرگی برای جایگاه سوم باشد.

در یک مقاله جدید بری آیچنگرین، مورخ اقتصادی دانشگاه برکلی که «مسیر غیرمتعارف رنمینبی به‌سوی ارز ذخیره جهانی» نام دارد، استدلال می‌کند که چین جهت افزایش استفاده بین‌المللی از پول خود نیازی به آزادسازی کامل مالی ندارد.

اولاً رشد سریع خطوط سوآپ بانک مرکزی چین امکان دریافت رنمینبی از این بانک را مطمئن می‌کند. ثانیاً، گسترش بازارهای رنمینبی فراساحلی به مدیران ذخایر بانک مرکزی و سایر سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که می‌توانند این ارز را با نرخ‌های ثابت و قابل پیش‌بینی به دلار تبدیل کنند.

کپی چینی

مقیاس هر دوی این تحولات شگفت‌انگیز است. از حدود سال ۲۰۰۹، بانک مرکزی چین قراردادهای مبادله ارز دوجانبه‌ای به ارزش ۳.۷ تریلیون رنمینبی (۵۵۰ میلیارد دلار) را با حداقل ۳۹ بانک مرکزی مذاکره کرده است. از سال ۲۰۱۰، زمانی که تجارت رنمینبی در هنگ‌کنگ برای اولین‌بار مجاز شد، بازارهای فراساحلی در ۲۴ شهر دیگر جهان ظهور کردند. تا جولای ۲۰۲۱، ۱.۲۵ تریلیون رنمینبی (۲۰۰ میلیارد دلار) در حساب‌های خارج از کشور سپرده‌گذاری شد که کمتر از سپرده‌های دلاری خارج از کشور است. اما درعین‌حال، «هیچ» نیست.

در همان زمان، مقاله جدید توسط هورن نشان می‌دهد که چین جایگاه خود را به مرجع وام‌های ضروری بین‌المللی تثبیت کرده است و یک سیستم جهانی جدید برای اعطای وام‌های نجات فرامرزی به کشورهایی که دچار مشکل بدهی هستند، راه‌اندازی کرده است.

در سال‌های اخیر، بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار حمایت نقدینگی به بیش از ۲۰ کشور رسیده است؛ از جمله مبادلات وقت سررسید سوآپ. بانک‌ها و شرکت‌های دولتی چین ۷۰ میلیارد دلار وام اضافی برای حمایت از تراز پرداخت‌ها اختصاص دادند. در مجموع، کمک‌های مالی چین بیش از ۲۰ درصد کل وام‌های صندوق بین‌المللی پول در دهه گذشته است.

کار وام‌دهندگان در ابتکار «کمربند و جاده» خلاصه می‌شود. اکثر وام‌گیرندگان عضوی از طرح کمربند و جاده چین بوده و نرخ بهره‌ای که پرداخت می‌کنند در مقایسه با وام‌های غربی به کشورهایی در شرایط مشابه، نسبتاً بالا است.

اصل تحقیق تاریخی، تشخیص الگوها است. هر دو گروه زیر الگوی یکسانی را مشاهده می‌کنند. به نوشته آیشنگرین: رنمینبی امروز بی‌شباهت به دلار دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ نیست. امروزه تبدیل رنمینبی به دلار به دلیل محدودیت‌های حساب سرمایه‌ای محدود شده است. همچنین قابلیت تبدیل دلار به طلا توسط قانون پولی ایالات متحده محدود شده بود. دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، سال‌های سیستم برتون وودز بود؛ زمانی که پشتوانه دلار طلابود؛ اما در  آمریکا امکان قابل تبدیل پول به این فلز وجود نداشت.

در آن زمان بازار طلای فراساحلی در لندن و بازار فراساحلی رنمینبی امروز، محصول یک پدیده مشابه هستند؛ یعنی تبدیل ناقص یک ارز بین‌المللی (دلار در آن زمان، رنمینبی اکنون) به دارایی ذخیره نهایی (طلا در آن زمان، دلار اکنون).

همچنین به گفته هورن: تشابه‌های تاریخی با دوران ظهور ایالات متحده ظهور به عنوان یک قدرت مالی جهانی وجود دارد؛ به‌ویژه در دهه ۱۹۳۰ و پس از جنگ جهانی دوم، زمانی که صندوق تثبیت مبادلات ایالات متحده و فدرال رزرو برای تأمین مالی استفاده کرد تا وام‌های اضطراری و بسته‌های کمکی به کشورهایی اعطا کند که بدهی‌های بالایی به بانک‌های آمریکایی و صادرکنندگان داشتند. با گذشت زمان، این فعالیت‌های موقت توسط ایالات متحده به یک سیستم آزمایش‌شده مدیریت بحران جهانی تبدیل شد. مسیری که احتمالاً چین نیز در آن قرار دارد.

تا زمانی که این مقالات را خواندم کاملاً متوجه اهمیت اینکه که دلار آمریکا قبل از آزادسازی مالی که در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ اتفاق افتاد به سلطه جهانی رسیده بود، نشده بودم. ظهور آمریکا به‌عنوان وام‌دهنده بین‌المللی نیز آخرین آجر این ساختمان بود.