انتخاب مجدد اردوغان چه معنایی برای خاورمیانه دارد؟

به گزارش اکوایران، پیروزی رجب طیب اردوغان در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری بی‌سابقه ترکیه در 28 مه مورد استقبال مقامات شورای همکاری خلیج‌فارس (GCC) قرار گرفت، چرا که باعث ایجاد حس تداوم و تقویت روابط بین آنکارا و این بلوک و شش عضو آن می‌شود.

به گفته الجزیره، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، اولین رئیس دولت خارجی بود که به اردوغان برای سومین دوره ریاست جمهوری‌اش تبریک گفت و سایر رهبران خلیج فارس نیز به سرعت از او پیروی کردند و تمایل خود را برای تقویت روابط با ترکیه ابراز کردند.

انتظار می‌رود اردوغان 69 ساله که حکومت دو دهه‌ای خود را برای پنج سال دیگر تمدید کرده است، به زودی از خلیج‌فارس بازدید کند تا نشان دهد اعضای شورای همکاری خلیج فارس چقدر در دستور کار سیاست خارجی ترکیه اهمیت دارند.

از هم اکنون تا سال 2028، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس می‌توانند در تعاملات خود با آنکارا انتظار روال معمول را داشته باشند.

اتحاد قوی ترکیه با قطر احتمالاً به تعمیق ادامه خواهد داد، در حالی که با بهبود روابط اردوغان با ریاض و ابوظبی، ترکیه همچنین به دنبال گسترش روابط با عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهد بود.

سینم چنگیز، محقق در دانشگاه قطر و ستون‌نویس عرب نیوز، به الجزیره گفت: «احتمالاً روابط ترکیه و کشورهای خلیج‌فارس مانند دو دهه گذشته ماهیت شخصی‌شده‌ای خواهد داشت».

او افزود: «بنابراین، پنج سال آینده دوره تصدی اردوغان، احتمالاً ادامه همکاری شخصیت‌ها در زمینه‌های مختلف را به همراه خواهد داشت.»

انتخاب مجدد اردوغان خیال بسیاری از مقامات خلیج فارس را راحت کرد زیرا رقیب وی، کمال قلیچداراوغلو احتمالاً سیاست خارجی ترکیه در قبال شورای همکاری خلیج فارس را به گونه‌ای تغییر می‌داد که می‌توانست منافع آنها را تضعیف کند. قطر، به ویژه، دلایلی برای ترس از کاهش سطح روابط خود با آنکارا در صورت پیروزی قیلیچداراوغلو داشت.

باتو کوسکون از مؤسسه صادق به الجزیره گفت: «نامزد مخالفان متقاعد شده بود که اردوغان با پایتخت‌های خلیج‌فارس قراردادهای مخفیانه منعقد کرده است - و بنابراین مرتباً دیدگاه‌های بدبینانه نسبت به خلیج فارس را مطرح می‌کرد.»

ثبات اقتصادی

آنکارا به اهمیت بالایی که برای روابط اقتصادی، سیاسی و امنیتی خود با کشورهای ثروتمند شورای همکاری خلیج فارس -که برای بازارهای تجاری و دفاعی ترکیه مهم هستند- قائل می‌شود، ادامه خواهد داد.

پیوندهای اقتصادی نزدیکتر امارات و ترکیه همچنین به این دو کشور که دارای دو تا از اقتصادهای بزرگ خاورمیانه هستند، فرصت‌هایی برای حجم عظیمی از سرمایه گذاری فراهم می‌کند، که می‌تواند به رشد هر دو اقتصاد کمک کند.

چند روز پس از اینکه اردوغان یک دوره دیگر را کسب کرد، ترکیه و امارات توافقنامه همکاری را تصویب کردند که هدف آن افزایش تجارت دوجانبه به 40 میلیارد دلار طی پنج سال آینده است. ثانی احمد الزیودی، وزیر تجارت خارجی امارات در توییتی نوشت: «این توافق دوران جدیدی از همکاری در دوستی دیرینه ما را نشان می‌دهد.»

مذاکرات برای این توافق در سال 2021 آغاز شده بود، زمانی که ولیعهد وقت امارات، شیخ محمد بن زاید آل نهیان از آنکارا بازدید کرد، و راه را برای گرم شدن روابط پس از سال‌ها تنش هموار کرد.

کوسکون گفت: «چشم انداز ورود پول نقد از خلیج فارس به عنوان مشوّق اصلی برای آنکارا، که با بحران ارزی دنباله‌دار مواجه است، ادامه خواهد یافت.»

چنگیز توضیح داد: «ترکیه خود را به عنوان یک ترمینال مالی و تجاری برای سرمایه گذاران خلیج فارس در بخش‌های مختلف معرفی می‌کند. من فرض می‌کنم سرمایه‌گذاری در ترکیه می‌تواند یکی از حوزه‌هایی باشد که در آن شاهد رقابت بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی و امارات باشیم.»

برای کشورهای عرب خلیج فارس، روابط عمیق‌تر با ترکیه برای برنامه‌های تنوع اقتصادی آنها مهم است. در بسیاری از بخش‌ها، از سرگرمی گرفته تا گردشگری و تولید غذا، شرکت‌های ترکیه‌ای می‌توانند نقش مهمی در کمک به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای دور شدن از وابستگی خود به هیدروکربن‌ها ایفا کنند.

شرکت‌های ترکیه‌ای، به‌ویژه در بخش ساخت‌وساز، مدت‌هاست که به بازارهای خلیج‌فارس نفوذ کرده‌اند و به رشد پروژه‌های بزرگ، از فرودگاه‌ها تا بزرگراه‌ها و استادیوم‌ها تا برج‌های بلندمرتبه‌ها کمک کرده‌اند. اخیراً، گروهی از مدیران به نمایندگی از حدود 80 شرکت ساختمانی ترکیه با آرامکو سعودی برای بحث در مورد پروژه‌های بالقوه 50 میلیارد دلاری در عربستان سعودی، در آنکارا دیدار کردند.

روابط ترکیه با سوریه

یک موضوع مهم در روابط ترکیه و شورای همکاری خلیج فارس، سوریه است. با بازگشت دمشق به عضویت کامل در اتحادیه عرب در ماه گذشته پس از بیش از 11 سال انزوای دیپلماتیک، آنکارا نیز به دنبال آشتی با دولت بشار اسد است.

اما یکی از عواملی که توافق عادی سازی آنکارا و دمشق را دشوار می‌کند، وضعیت یگان‌های مدافع خلق (YPG) در شمال سوریه است. ترکیه خواهان برخی تضمین‌های امنیتی در مورد YPG است که آن را شاخه سوری پ‌ک‌ک می‌داند. ترکیه، آمریکا و اتحادیه اروپا پ‌ک‌ک را به عنوان یک سازمان تروریستی می‌شناسند.

ریاض و ابوظبی دولت اسد را تشویق می‌کنند که نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که بیشتر آن‌ها از YPG هستند را به عنوان بخشی از ادغام این گروه در نیروهای ملی سوریه بپذیرد. کوسکون گفت، از این نظر، پایتخت‌های خلیج فارس، به ویژه ابوظبی، می‌توانند «یک مسیر خلیج فارس را به مسیر فعلی مسکو اضافه کنند که برای تسهیل مذاکرات ترکیه-سوریه استفاده می‌شود».

سؤالات مهمی در مورد اینکه چگونه روابط احتمالی بین آنکارا و دمشق می‌تواند بر اتحاد ترکیه و ایالات متحده تأثیر بگذارد، وجود دارد. با توجه به اینکه واشنگتن نمی‌خواهد ببیند که متحدان و شرکای آن در خاورمیانه و شمال آفریقا، اسد را به عنوان یک رئیس جمهور قانونی به رسمیت می‌شناسند، احتمالا واشنگتن از بازگشایی روابط رسمی آنکارا با دولت سوریه استقبال نخواهد کرد.

در این چارچوب، ترکیه ممکن است از برقراری روابط برخی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که ابتدا وجهه اسد را بازسازی می‌کنند، بهره ببرد تا آشتی آنکارا با سوریه از دیدگاه غرب کمتر بحث‌برانگیز باشد.

کوسکون به الجزیره گفت که آنکارا «به دنبال کاهش فشار از سوی ایالات متحده بر سر عادی سازی با اسد است، با این استدلال که بر سر بازگشت اسد به صحنه جهانی، اجماع منطقه‌ای وجود دارد.»

نزدیک شدن و بازسازی روابط

روابط بین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا از سال 2020 بسیار تغییر کرده است. چندی پیش بود که عربستان سعودی و حتی بیشتر از آن، امارات متحده عربی با ترکیه روابط منفی داشتند. تضاد منافع در رابطه با انبوهی از بحران‌ها در دوره پس از بهار عربی مانند مصر، لیبی و تونس و همچنین محاصره قطر در سال‌های 2017-2021 باعث ایجاد اصطکاک بین آنکارا در یک سو و محور عربستان و امارات در سوی دیگر شد.

با این حال، از حدود سال 2020، روابط ترکیه با ریاض و ابوظبی به طور قابل توجهی بهبود یافته است.

دانیا ثافر، مدیر اجرایی مجمع بین المللی خلیج فارس گفت: «اردوغان اکنون فصل جدیدی را آغاز می کند، برخلاف آنچه که تقریباً 10 سال پیش در آغاز بهار عربی با آن روبرو بود.»

ثافر گفت: «اکنون، مانند کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، استراتژی آنکارا عملگراتر است و به جای سیاستی که به واسطه ایدئولوژی رهبری می‌شود، با توسعه اقتصادی به عنوان ضرورت اصلی رفتار می‌کند.»

او افزود: «اردوغان در دوره پیشین ریاست جمهوری خود روابط با عربستان سعودی و امارات را بازسازی کرد و به این مسیر ادامه خواهد داد. ترکیه احتمالاً چندین قرارداد تجاری، دفاعی و امنیتی با امارات و عربستان سعودی و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس امضا خواهد کرد.»

با گفته ثافر: «از منظر سیاسی، بازسازی روابط با ترکیه رویکردی جایگزین برای تعدیل نفوذ ایران در منطقه است.»