سیگنال پوتین به دمشق؛ سوریه جبهه جدید رویارویی مسکو و پریگوژین می‌شود؟

به گزارش اکوایران، زمانی که یوگنی پریگوژین نیروهایش را به سمت مسکو حرکت می‌داد، کرملین علاوه بر مسائل دیگر، نگران جلوگیری از گسترش شورش به سراسر امپراتوری خارجی وسیعی بود که شرکت نظامی خصوصی آن، گروه واگنر، ساخته است. این تلاش‌ها بر سوریه، جای پای مسکو در منطقه مدیترانه و سکوی پرتاب اولیه واگنر متمرکز بود. این گروه عملیات خود در سوریه را در سال 2015 آغاز کرد و تا به امروز در آنجا حضور دارد. واگنر می‌گوید هدفش در سوریه محافظت از میادین نفتی و معادن فسفات برای رژیم سوریه است.

به گفته فارن پالیسی، هدف از تلاش‌های کرملین ظاهراً تحکیم فعالیت‌های اقتصادی واگنر تحت رهبری جدید و انتقال پیامی به خارج از کشور بوده است مبنی بر اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هنوز در قدرت است، هنوز کنترل را در دست دارد و می‌توان به عنوان یک تامین‌کننده امنیت به آن تکیه کرد. در طول شورش، حداقل چهار جنگجوی عالی رتبه واگنر توسط پلیس نظامی روسیه و سرویس‌های اطلاعاتی سوریه در پایگاه هوایی حمیمیم دستگیر شدند. با پیش‌بینی احتمال ادامه شورش، تدابیر امنیتی در پایگاه‌های کلیدی روسیه همچنان شدید است.

وائل اولوان، محقق مرکز مطالعات جوسور مستقر در استانبول، به فارین پالیسی گفت که در 23 ژوئن ساعت 10 شب. به وقت محلی، ساعاتی پس از آغاز شورش، چهار عامل روسی واگنر بازداشت و به حمیمیم آورده شدند. اولوان افزود: «روز بعد، تعدادی از اعضای این گروه شبه نظامی در دیرالزور، دمشق و سویدا نیز بازداشت شدند.»

یک مقام ارشد نیروهای دموکراتیک سوریه که به شرط ناشناس ماندن با فارین پالیسی صحبت کرد، گفت نیروهای روسی امنیت پایگاه‌های خود را در دیرالزور، نفت خیزترین منطقه سوریه افزایش داده‌اند. وی گفت: «واگنر و نیروهای روسی در اینجا زیاد از هم قابل تشخیص نیستند، اما ما متوجه شدیم که پایگاه آنها در حالت آماده باش قرار گرفته است.»

پیام پوتین به دمشق

در 26 ژوئن، سرگئی ورشینین، معاون وزیر امور خارجه روسیه در یک سفر برنامه ریزی نشده وارد دمشق شد. گفته می‌شود که او از دولت سوریه خواسته است که نگذارد جنگجویان واگنر این کشور را ترک کنند. بیانیه دفتر بشار اسد نیز بیان می‌کرد که «با توجه به رویدادهای اخیر»، حضور واگنر در سوریه مورد بحث قرار گرفته است.

با این حال، به نظر می‌رسید ورشینین سعی دارد به دولت سوریه درباره دو چیز اطمینان دهد؛ که پوتین همچنان در راس است و این که او هنوز برای برنامه‌های اسد برای تصرف ادلب - آخرین منطقه تحت کنترل شورشیان در مرز ترکیه- مفید است. یک روز پس از آن که الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس توافقی را بین رئیس‌جمهور روسیه و پریگوژین میانجی‌گری کرد و به بحران روسیه پایان داد، جنگنده‌های روسی برای اثبات این موضوع، شهری در استان ادلب را بمباران کردند و حداقل 9 نفر را کشتند.

با این حال، بر اساس منابع متعدد در سوریه، هیچ نشانه آشکاری از قیام در پایگاه‌های روسیه یا در نزدیکی آن‌ها وجود نداشت، و این نشان می‌دهد که یا پریگوژین به پیامدهای بین‌المللی حرکت متهورانه‌اش فکر نکرده بود، یا اینکه همه این‌ها برنامه‌ریزی شده بود. در هر صورت، کارشناسان روسیه که سیاست‌های مسکو در خاورمیانه را دنبال می‌کنند، معتقدند که گروه واگنر، شاید با نامی دیگر و رهبری متفاوت، به فعالیت‌های خود در منطقه ادامه خواهد داد.

دنیس میرگورود، کارشناس شورای امور بین‌الملل روسیه، می‌گوید که اگرچه برای نتیجه‌گیری روشن در مورد آینده واگنر خیلی زود است، اما «بدیهی است که چنین ساختاری، که ثروت و تجربه زیادی را در ارائه خدمات امنیتی در کشورها و مناطق مختلف جهان انباشته است، نمی‌توان از نقاط پرتنشی از جمله سوریه، لیبی، سودان، [جمهوری آفریقای مرکزی] و مالی حذف کرد». او افزود: «بحران نظامی-سیاسی کوتاه مدت در روسیه بر فعالیت‌های گروه واگنر، که می‌تواند تحت پوشش دیگری به حیات خود ادامه دهد، تأثیر نمی‌گذارد.»

میرگورود گفت که در میان مردم روسیه حمایت گسترده‌ای از گروه واگنر وجود دارد، که احساس می‌کنند برای امنیت کشور فعالیت می‌کند.

وی گفت: «جامعه روسیه امیدوار است که مشکل قراردادهای کارکنان گروه واگنر حل شود و سازوکاری برای تعامل بین ارتش عادی روسیه و این شرکت نظامی خصوصی ایجاد شود. اما این به جنگجویان واگنر بستگی دارد. پوتین به آنها تضمین‌های امنیتی داده است. آنها می‌توانند تصمیم بگیرند.»

رئیس‌جمهور روسیه پریگوژین را به تبعید فرستاده است، اما به جنگجویانش این امکان را داده است که یا به خانه نزد خانواده‌هایشان برگردند یا در نیروهای نظامی عادی ثبت نام کنند. پوتین در 26 ژوئن گفت: «امروز، شما این فرصت را دارید که به خدمت به روسیه ادامه دهید. اگر بخواهید، می توانید به بلاروس بروید.»

واگنر بدون پریگوژین

انس ال گوماتی، بنیانگذار و مدیرکل فعلی موسسه صادق مستقر در طرابلس، گفت واگنر می‌تواند بدون پریگوژین بقا پیدا کند. «واگنر مانند یک هرم با تکیه از پایین به رهبری در بالا ساخته نشده است. واگنر یک شبکه مسطح و خودمختار از بازیگران دولتی و غیردولتی است که به طور مشترک در لیبی فعالیت می‌کنند و می‌تواند بدون پریگوژین زنده بماند.»

واگنر برای پیشبرد برنامه سیاست خارجی روسیه در لیبی مستقر شد، اما یک پای آن هم در کشورهای آفریقایی دچار درگیری و غیر دموکراتیک، اما غنی از منابع بود. در سال 2020، این گروه از حمله نظامی خلیفه حفتر به طرابلس برای سرنگونی دولت وفاق ملی، که در سطح بین المللی به رسمیت شناخته شده است، حمایت کرد. با وجود اینکه این تلاش شکست خورد، واگنر به انجام عملیات در چند پایگاه هوایی در این کشور، نه تنها برای تقویت خلیفه بلکه به عنوان سکوی پرشی برای عملیات در سایر نقاط آفریقا، مانند سودان، ادامه داده است.

واگنر در سودان اعتراضات دموکراسی خواهانه را سرکوب و از کمپین‌های اطلاعات دروغین استفاده کرد. این گروه همچنین از یک جناح نظامی در سودان حمایت کرد که به آن‌ها اجازه می‌داد از طریق یک شرکت صوری، در این کشور طلا استخراج کنند. گوماتی افزود: «آنها میلیاردها دلار طلا را از سودان، از طریق لیبی به امارات قاچاق می‌کنند.»

امارات نیز در درگیری لیبی، از ژنرال حفتر حمایت کرد و به عنوان یکی از نزدیک‌ترین متحدان روسیه در خاورمیانه ظاهر شد. به گفته وزارت دفاع آمریکا، امارات هزینه حمایت گروه واگنر از حفتر را تامین کرده است.

در 27 ژوئن، وزارت خزانه داری آمریکا یک شرکت مستقر در دبی را که از طریق معاملات تجاری خود با یکی از شرکت‌های صوری پریگوژین، به واگنر کمک مالی ارائه می‌داد و از جمهوری آفریقای مرکزی طلا و الماس وارد می‌کرد، تحریم کرد.

واگنر یک شبکه ارتباطی در خاورمیانه و شمال آفریقا ایجاد کرد و از شرکت‌های صوری استفاده کرد تا منابع کشورها را نه تنها برای خود، بلکه برای حکومت تحریم شده روسیه نیز غارت کند. این سازمان به عنوان یک سندیکای جنایی فراملی و همزمان به عنوان نماینده یک دولت فعالیت می‌کند. کارشناسان معتقدند کرملین مشتاق است تا این فعالیت‌ها را تحت یک رهبری متفاوت ادامه دهد.

میرگورود گفت: «در تئوری، اگر رهبران ارشد فعلی واگنر وفاداری نشان ندهند و برای همکاری طولانی مدت آماده نباشند، دیگران جایگزین آنها خواهند شد.»