به گزارش اکوایران، کمتر از یک سال پیش، کاخ سفید درباره روابط نظامی بی‌سابقه بین روسیه و ایران هشدار داد، اما امروز، نشانه‌هایی از افزایش اصطکاک بین دو کشور وجود دارد و مسکو نشان داده که شریک قابل اعتمادی نیست. ادعا می‌شود که از اواخر سال گذشته و از آنجایی که روسیه پس از ماه‌ها نبرد در اوکراین با خطر خالی‌شدن ذخایر موشکی خود روبرو شده بود، به تهران روی آورده است، هر چند از جزییات پاسخ تهران مستنداتی وجود ندارد.

یک همکاری دفاعی تمام‌عیار

به نوشته بیزینس اینسایدر، در ماه دسامبر، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید گفت ایران و روسیه در حال ایجاد «یک همکاری دفاعی تمام‌عیار» هستند که به ادعای او خاورمیانه و جهان را تهدید می‌کند. کربی گفت: «حمایت‌های دوجانبه آن‌ها در جریان است و مسکو مقدار بی‌سابقه‌ای از پشتیبانی نظامی و فنی را به تهران ارائه می‌دهد».

در بخشی از این مشارکت فزاینده، ایران انتظار داشت که تعداد نامشخصی از جت‌های سوخو۳۵ روسی به همراه هلیکوپترهای پیشرفته و حتی سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته اس۴۰۰ را نیز دریافت کند. با این حال، هیچ نشانه‌ای از دریافت این تجهیزات توسط ایران دیده نمی‌شود.

سوخوهایی که به آشیانه نرسیدند

تحلیل‌گران انتظار داشتند که ایران در آینده نزدیک حداقل ۲۴ فروند سوخو۳۵ ساخت روسیه -که در ابتدا قرار بود به مصر فروخته شوند- را دریافت کند؛ اما مقامات ایرانی در اظهارات اخیر خود نشان دادند که تحویل این جت‌ها حتی در سال‌های آینده نیز قطعی نیست. پیش از این ادعا  شده بود که مسکو قول داده بود که تا سال ۲۰۲۳ جنگنده‌های سوخو۳۵ را تحویل دهد. 

با این حال، در ماه ژوئن، مسکو از بیانیه مشترک شورای همکاری خلیج‌فارس در دفاع از ادعای امارات متحده عربی بر جزایر سه‌گانه ایرانی حمایت کرد. در واکنش به این ماجرا، تهران سفیر روسیه را احضار کرد و از مسکو خواست که «موضع خود را اصلاح کند» چرا که آن را مداخله‌ای غیرقابل‌قبول در امور داخلی خود می‌داند.

روسیه با حمایت از بیانیه شورای همکاری خلیج‌فارس نشان می‌دهد که علی‌رغم مشارکت استراتژیک ظاهری خود با ایران، هم‌چنان قصد دارد روابط خود را با ایران و کشورهای عربی خلیج‌فارس متعادل کند. مسکو روابط اقتصادی مهمی با کشورهای عربی دارد که از زمان حمله این کشور به اوکراین در سال گذشته افزایش یافته است. جالب اینجاست که رسانه‌های دولتی ایران در واکنش به این اقدام روسیه، همکاری تهران و مسکو را کم‌اهمیت جلوه داده و گفتند که این همکاری صرفاً تاکتیکی است و روسیه یک متحد استراتژیک نیست.

سابقه بدعهدی روس‌ها

این هفته، ریچارد مور، رئیس سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا ادعا کرد که ایران با فروش تسلیحات به روسیه به دنبال پول نقد است. همچنین نشان می‌دهد که ایرانی‌ها به‌جای مشارکت دفاعی استراتژیک به دنبال یک رابطه تجاری با روس‌ها هستند.

در حالی که همکاری نظامی ایران و روسیه در ماه‌های اخیر بی‌سابقه است، مسکو در گذشته تجهیزات نظامی قابل توجهی را به تهران فروخته است. پس از پایان جنگ ایران و عراق در آکوست ۱۹۸۸، اتحاد جماهیر شوروی به تهران «چک سفید امضا» داد تا هرگونه تسلیحات متعارفی را که می‌خواست بخرد.

در آن زمان، شوروی ۷۲ جنگنده میگ۲۹ و ۲۴ میگ۳۱ و ۳۶ بمب‌افکن تاکتیکی سوخو۲۴اِم‌کِی را برای فروش گذاشته بود. با این حال، تهران پس از جنگ هشت‌ساله با همسایه خود در تنگنای مالی قرار داشت و تنها می‌توانست تعداد کمی میگ۲۹ و سوخو۲۴ام‌کی و همچنین سامانه‌های پدافند هوایی اس۲۰۰ را بخرد. مسکو این هواپیماها را در سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ تحویل داد. خرید آن‌ها اخیراً به عنوان «مهم‌ترین دستیابی جمهوری اسلامی به فناوری نظامی» توصیف شده است.

فروش تسلیحات روسیه به ایران ادامه داشته، اما به اندازه آن دوران نمی‌رسد؛ زمانی که مسکو و تهران حتی متحد هم نبودند و هیچ ائتلاف یا همکاری رسمی مانند آنچه امروز دارند، نداشتند. روسیه در دهه ۲۰۰۰ تنها ۶ فروند هواپیمای تهاجمی سوخو۲۵ با فناوری نسبتاً پایین را به ایران فروخت. در سال ۲۰۰۷، ایران قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار برای سامانه‌های پدافند هوایی اس۳۰۰ روسیه امضا کرد، اما مسکو تقریباً یک دهه از تحویل آنها خودداری کرد و نهایتا در سال ۲۰۱۶ آنها را ارسال کرد.

تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران رسماً در اکتبر ۲۰۲۰ منقضی شد و هیچ محدودیت بین‌المللی باقی نگذاشت که روسیه بتواند از آن به عنوان بهانه‌ای برای عدم تحویل تسلیحاتی استفاده کند که بنا بر گزارش‌ها ایران قبلاً هزینه آن را پرداخت کرده بود.

با توجه به اینکه همکاری ایران و روسیه به طور فزاینده‌ای یک‌طرفه به نظر می‌رسد، ممکن است ایرانیان از خود بپرسند چه چیزی از لحاظ نظامی یا سیاسی از کمک به روسیه حاصل می‌شود. مور و همتای آمریکایی او، ویلیام برنز، رئیس سی‌آی‌اِی می‌گویند که نشانه‌هایی از بروز اختلاف بین مقامات تهران دیده می‌شود. روز چهارشنبه، مور ادعا کرد: «تصمیم تهران برای کمک نظامی به مسکو، اختلافات داخلی بین مقامات برانگیخته است». روز پنجشنبه نیز برنز ادعا کرد که ایالات متحده همچنین دریافته که «رایران در مورد ارسال موشک‌های بالستیک به روس‌ها تردید دارد که تا حدی به این دلیل است که تهران نه تنها درباره واکنش ما، بلکه درباره واکنش اروپا نیز نگران است».