فرصت‌طلبی اردوغان در میانه فرصت‌سوزی تهران

به گزارش اکوایران، به ادعای گروهی از تحلیل‌گران، تعاملات اخیر ترکیه با رقبا و غلبه این کشور بر تنش‌های گذشته جهت دستیابی به منافع اقتصادی، شاید با رویکرد کم‌تر منعطف ایران در حوزه سیاست خارجی در تضاد باشد.

یک دهه پیش، اردوغان به دلیل حمایت از بهار عربی، رویاروی کشورهای ثروتمند عرب خلیج فارس قرار گرفت. اما اخیرا «سلطان» سفری پرحاشیه به ریاض و ابوظبی داشت، سفری که ماحصلش توافق های دفاعی و پهپادی امضا شده میان ریاض و ابوظبی با آنکارا بود.در این سفرها اردوغان را هیئتی متشکل از 200 بازرگان همراهی می‌کرد، از همین رو اقتصاد در این سفرها در اولویت قرار داشت. 

تانگوی اردوغان با رقبا

به نوشته اقتصادنیوز، به نقل از مرکز استیمسون، تنش ها میان ترکیه و عربستان به بهانه بهار عربی تشدید شد، بالاخص زمانی که ترکیه از اخوان‌المسلمین حمایت کرد. سال 2017، زمانی که ریاض و ابوظبی، قطر را محاصره کردند، وضعیت بدتر شد. ترکیه با سرپیچی از تحریم‌های عربستان و امارات، از قطر حمایت کرد. سال 2018،پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول روابط دو کور تنش های بیشتری را تجربه کرد.در باب روابط ترکیه و مصر نیز باید گفت که بعد از سقوط اخوان السملین توسط ارتش و به قدرت رسیدن عبدالفتاح السیسی، روابط آنکارا و قاهره تیره تر شد.اما به واسطه سفر سال 2023 مولود چاووش‌اوغلو به مصر پس از یک دهه، تنش ها خوابید.

فراتر از خاورمیانه، ترکیه روابط دوستانه خود را با روسیه و اوکراین حفظ کرده و میانجی‌گر توافقی شد که برای ماه‌ها به صادرات غلات اوکراین کمک کرد. در واقع، ترکیه تنها عضو ناتو است که روابط قابل توجهی با روسیه دارد. این کشور به همراه هند و چین خرید گاز روسیه را کلید زده و حتی موافقت کرده اند که هزینه گاز را به روبل بپردازند و اینگونه تحریم های اعمالی آمریکا و اروپا را دور زدند.همزمان، ترکیه از اوکراین حمایت کرده و پهپادهای ساخت خود را در اختیار نیروهای این کشور قرار داده است. ترکیه به طور استراتژیک از جنگ اوکراین برای تقویت موقعیت دیپلماتیک خود و کسب منافع اقتصادی‌اش استفاده کرده است.

مسکو؛ متحدی قابل اعتمادی است؟

اردوغان ثابت کرده که هنگام رویارویی با مشکلات اقتصادی، قادر به چرخش سیاسی است. رئیس‌جمهوری که پیش از انتخابات ماه می 2023 به دلیل امتناعش از افزایش نرخ بهره، با تورم سالانه نزدیک به 40 درصد روبرو شد، حالا به دنبال تثبیت وضعیت اقتصاد و تقویت روابط منطقه ای و فرا آتلانتیک این کشور است.اندیشکده استیمسون، ضمن اشاره به این گزاره، مدعی است، ایران که در همسایگی ترکیه قرار دارد و به واسطه تحریم ها از منظر اقتصادی درگیر چالش است، در قیاس با آنکارا در حوزه سیاست خارجی انعطاف کم تری نشان داده است.

این موسسه در ادامه مدعی شد، علیرغم روابط نزدیک تهران و مسکو و فارغ از این که ایران، روسیه را شریک استراتژیک خود می‌داند، حمایت اخیر مسکو از ادعای ابوظبی در باب جزایر سه گانه که در مالکیت ایران قرار دارد، خشم تهران را برانگیخت. در این میان، بسیاری از تحلیلگران تردید دارند که مسکو تحت فشار تحریم ها بتواند از منظر اقتصادی به ایران کمک کند. بالاخص آن که روس ها در بخش انرژی با ایران رقابت می کنند و پیشنهادات وسوسه انگیزی را به خریداران سنتی ایران بازیگرانی چون هند و چین ارائه می دهند.

تکیه بر باد؟

چین نیز از موضع مشابهی در مورد جزایر سه گانه پیروی کرد و  با کشورهای عربی هم صدا شد. به ادعای اندیشکده استیمسون،  پیروی از چنین رویکردی نشان می دهد که ایران نمی تواند بیش از حد به حمایت چین تکیه کند. ایران و چین قرارداد همکاری استراتژیک 25 ساله منعقد کرده اند، اما جزئیات کمی در این باب منتشر شده و واکنش ها نسبت به این توافق متفاوت بوده است.

ایران برخلاف ترکیه، از زمان وقوع انقلاب، رابطه ای پرتنش با آمریکا داشته و دارد. پس از پایان توافق هسته ای 2015 به واسطه خروج ایالات متحده و تنش های فزاینده دو بازیگر در باب مقوله های حقوق بشری و جنگ در اوکراین، تهران بیش از هر زمان دیگر از غرب فاصله گرفته است.موضع گیری تهران، به ترکیه فرصت داده تا با انعطاف بیشتر برای خود فرصت سازی کرده وعلیرغم تنش های گذشته، روابط آنکارا با رقبا را تقویت کند. البته ترکیه از عضویت خود در ناتو سود می برد در حالی که ایران در محیطی بسیار کمتر امن قرار دارد. با این حال، ایران نیز از طریق متحدان منطقه‌ای‌اش به معضلات امنیتی خود کمک کرده است.

ایران همچنین با تهدیدات همسایگان و بازیگران جهانی مواجه بوده و این احساس ناامنی در طول جنگ ایران و عراق 1980-1988 تشدید شد. بسیاری از سیاست های ایران با تجربه قربانی تجاوز شکل گرفته است. با وجود این تفاوت ها، تصمیمات رهبران همچنان حیاتی است. رهبران زیرک این ظرفیت را دارند که سیاست ها را بر اساس اثربخشی آنها بازتعریف کنند و اشتباهات را اصلاح کنند.