به گزارش اکوایران، کار بر روی خط‌آهنی که ده‌ها سال قبل پیش‌بینی شده بود و دو کشور ایران و عراق را به هم متصل می‌سازد، رسماً آغاز شده است. پس از تکمیل، این خط‌آهن حرکت میلیون‌ها زائر ایرانی که به اماکن مقدس در عراق می‌روند را تسهیل می‌کند. محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور ایران و محمد شیعه السودانی، نخست‌وزیر عراق در روز شنبه آغاز ساخت راه‌آهن شلمچه-بصره در امتداد مرز خود را جشن گرفتند.

این پروژه ریلی چیست، چه چالش‌هایی دارد و چرا از نظر ژئوپلیتیکی برای هر دو کشور اهمیت دارد؟

راه‌آهن شلمچه-بصره چیست؟

به نوشته الجزیره، این خط‌آهن قرار است شهر مرزی شلمچه ایران را به شهر جنوب شرقی بصره عراق برای جابه‌جایی مسافران و بار متصل کند. مقامات ایرانی گفتند که این خط‌آهن ۳۲ کیلومتری طی ۱۸ تا ۲۴ ماه تکمیل خواهد شد.

ابتدا در سال ۲۰۱۴، تهران و بغداد برای توسعه این خط توافق کردند، اما مدت کوتاهی بعد مجبور شدند به خاطر حملات داعش در بسیاری از بخش‌های عراق، این پروژه را متوقف کنند. سال‌های زیادی پروژه بدون پیشرفت ماند. با بهبود وضعیت امنیتی و سیاسی در عراق، آن‌ها دوباره در اواخر سال ۲۰۲۱ به این پروژه متعهد شدند.

در ماه آوریل، رزاق السعداوی، وزیر حمل‌ونقل عراق از تهران بازدید و با مهرداد بذرپاش، همتای خود دیدار کرد. در مرکز مذاکرات آن‌ها برنامه‌هایی در مورد راه‌آهن قرار داشت. هفته گذشته، مخبر به خبرنگاران گفت که برای دهه‌ها، دو کشور طرح ساخت خط‌آهن که به مدت کوتاهی قبل از انقلاب اسلامی ایران در ۱۹۷۹ بازمی‌گردد، را در ذهن داشتند.

به عنوان بخشی از این پروژه، ایران قصد دارد یک روگذر بر روی رودخانه اروند که دو کشور را از هم جدا می‌کند، بسازد. مقامات گفتند که پل باید قابل حرکت باشد تا کشتی‌ها بتوانند از زیر آن عبور کنند.

چالش‌های فنی

برخی از چالش‌هایی که سال‌ها پروژه را مختل کرده بود، همچنان پابرجا هستند، اما به نظر می‌رسد که دو طرف اکنون در مورد نحوه برخورد با آن‌ها به توافق رسیده‌اند.

برای اولین‌بار، آبراه باید لایروبی شود تا پل متحرک و کشتی‌هایی که از زیر آن عبور می‌کنند را بهتر در خود قرار دهد. ده‌ها سال از آخرین لایروبی این آبراه می‌گذرد که بنا بر گزارش‌ها به قبل از انقلاب ۱۹۷۹ برمی‌گردد؛ بنابراین، تصور می‌شود که رسوبات زیادی در کف رودخانه انباشته شده است.

چالش دیگر این است که طبق گزارش‌ها، طرف عراقی ساخت مسیرها در سمت خود را آغاز نکرده است. ابتدا عراق مجبور است یک منطقه وسیع از مین‌ها را پاکسازی کند، کاری که ایران قبلاً در سمت خود انجام داده است. این مین‌ها در طول جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ کار گذاشته شده بود.

در طول سال‌ها، گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر اینکه بغداد از این پروژه منصرف شده، وجود داشته است و طبق گمانه‌زنی رسانه‌های ایرانی، ایالات متحده در دلسردکردن و پایین‌آوردن سرعت پروژه دست داشته است. در نهایت قرار است که این خط‌آهن ایران را به سواحل مدیترانه سوریه وصل کرده و کشورهای بزرگ «محور مقاومت» تحت حمایت تهران را به هم وصل کند.

رسانه‌های ایرانی همچنین احتمال داده‌اند که ممکن است عراق پروژه «راه توسعه» با ترکیه را بر پروژه شلمچه-بصره در اولویت قرار دهد. «راه توسعه» قرار است در سال ۲۰۲۵ تکمیل شود. هدفش استفاده از یک راه‌آهن و یک بزرگراه موازی برای اتصال بندر جنوبی الفاو در استان بصره به ترکیه است.

اهمیت ژئوپلیتیک خط شلمچه-بصره

راه‌آهن ایران و عراق می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد، اما شاید از آنجایی که تهران به دنبال تقویت موقعیت منطقه‌ای است، برای ایران حتی مهم‌تر باشد. در حالی که دولت ابراهیم رئیسی شبکه ملی اطلاعات ایران را گسترش داده و روی یکپارچگی منطقه‌ای متمرکز است، بیش از دوازده پروژه بزرگ ریلی را دنبال می‌کند.

همچنین قرار است راه‌آهن شلمچه-بصره ایران را به نجف و کربلای عراق متصل کرده و بار انتقال میلیون‌ها زائر که از ایران به اماکن مقدس شیعیان در آن شهرها می‌روند را کاهش دهد.

همچنین پس از خروج یک‌جانبه واشنگتن از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸ و وجود تحت تحریم‌های شدید آمریکا علیه تهران، این پروژه به ایران کمک خواهد کرد. در حالی که تهران سعی می‌کند تا خود را در مرکز خطوط حمل‌ونقل اصلی قرار دهد، باید از حمل‌ونقل بهبودیافته و تجارت بیشتر بهره‌مند شود.

در پروژه جاه‌طلبانه کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب که هند را از طریق ایران به آسیای مرکزی و روسیه متصل می‌کند، خطوط ریلی یک قطعه مرکزی است.