آغاز جنگ نیابتی تکنولوژیکی آمریکا و چین؛ چرا خاورمیانه هدف قرار گرفت؟

به گزارش اکوایران، کمی بیش از یک ماه پیش، یک شرکت فناوری پیشرو در ایالات متحده اعلامیه نسبتاً مرموزی را منتشر کرد.

انویدیا، که پیشرفته‌ترین تراشه‌های رایانه‌ای جهان را تولید می‌کند - کارت‌های سیلیکونی کوچکی که برای راه‌اندازی همه چیز از ابررایانه‌ها گرفته تا خودروهای مدرن و تلفن‌های همراه مورد نیاز است- گفت که دولت آمریکا صادرات پیشرفته‌ترین تراشه‌های این شرکت را به «برخی از کشورهای خاورمیانه» محدود می‌کند.

انویدیا نگفت کدام کشورها تحت تاثیر قرار می‌گیرند یا چرا. اما برای بسیاری از ناظران، این نشانه ورود «جنگ فناوری» بین چین و آمریکا به خاورمیانه بود.

بنا بر گزارش دویچه‌وله، مدتی است که ایالات متحده در تلاش است تا در زمینه توسعه فناوری هوش مصنوعی (AI) که در حال تغییر جهان است، از چین پیشی بگیرد. یک تاکتیک اخیر در تلاش برای کاهش سرعت پیشرفت فناوری هوش مصنوعی چین، محدود کردن دسترسی چینی‌ها به تراشه‌های کامپیوتری یا نیمه هادی‌های مورد نیاز برای پیشرفته‌ترین مدل‌های هوش مصنوعی بوده است.

توسعه هوش مصنوعی بدون این تراشه‌ها بسیار سخت است، و همچنین عمده آن‌ها توسط شرکت‌های مستقر در ایالات متحده از جمله رهبر فعلی جهان، انویدیا تولید می‌شوند.

به همین دلیل است که سال گذشته وزارت بازرگانی ایالات متحده اعلام کرد که صادرات تراشه‌های پیشرفته به چین و روسیه را محدود می‌کند. اعلامیه ماه اوت، یک لایه دیگر به این محدودیت‌های صادراتی اضافه می‌کند.

تراشه‌های انویدیا داده‌ها را بسیار سریع‌تر پردازش می‌کنند و اکنون تا حدی ارزشمند هستند که کارشناسان از آن‌ها به عنوان «نفت جدید» یاد می‌کنند.

کدام کشورهای خاورمیانه تحت تاثیر قرار گرفته اند؟

نه دولت ایالات متحده و نه انویدیا پاسخ را نمی‌گویند. هرچند یک سری نامزدهای احتمالی وجود دارد.

جان کالابرز، استاد سیاست خارجی ایالات متحده در دانشگاه واشنگتن که مرتباً در مورد حضور چین در خاورمیانه می‌نویسد، گفت: «بهترین حدس من درباره کشورهایی که تحت بیشترین نظارت هستند ایران، عربستان سعودی و امارات است. ایران سطح بالایی از مهارت هک را نشان داده است. عربستان سعودی و امارات ابزارهای مالی را دارند. قطر و اسرائیل نیز ممکن است نام برده شده باشند. در همه این موارد، به نظر می‌رسد که یک توجیه منطقی "امنیت ملی" وجود داشته باشد.»

کشورهای نفت خیز خلیج فارس از بزرگترین هزینه‌کنندگان جهان در زمینه هوش مصنوعی هستند. عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر همگی تحول دیجیتالی اقتصاد خود را فاکتور بسیار مهمی در تنوع بخشیدن به صادرات خود به دور از نفت می‌دانند.

اسرائیل یکی دیگر از کشورهای خاورمیانه است که سرمایه‌گذاری‌های عمده ای در زمینه هوش مصنوعی انجام می‌دهد. تقریباً تمام پیشرفته‌ترین تراشه‌سازان جهان در حال حاضر در اسرائیل فعالیت دارند. در واقع، در سال 2020، انویدیا یک شرکت اسرائیلی به نام ملانوکس را خریداری کرد و این شرکت تابعه، اکنون بزرگترین پایگاه انویدیا در خارج از ایالات متحده است.

چرا آمریکا می‌خواهد صادرات تراشه به خاورمیانه را کنترل کند؟

دولت ایالات متحده با اعلام محدودیت‌های صادراتی گفت تراشه‌هایی که امکان استفاده از هوش مصنوعی را فراهم می‌کنند «مضاعف کننده توان برای مدرن سازی نظامی و نقض حقوق بشر هستند.»

کریستوفر میلر، نویسنده کتاب «جنگ تراشه‌ها» گفت: «و نگرانی اصلی این است که شرکت‌های چینی ممکن است کشورهای خاورمیانه را به عنوان ابزاری برای فرار از محدودیت‌ها و دسترسی به [تراشه‌های پیشرفته‌ای] ببینند که به شکل دیگری نمی‌توانند بخرند.»

میلر، استاد تاریخ بین‌الملل در دانشگاه تافتس در ایالات متحده، به دویچه وله گفت: «حضور رو به رشد شرکت‌های فناوری چینی مانند هواوی در بازارهای خاورمیانه بخشی از آن چیزی است این نگرانی‌ها را ایجاد می‌کند.»

محققان می‌گویند سرمایه گذاری‌های چین در فناوری‌ها عمدی و هدفمند، با هدف پیشبرد برنامه‌های سیاسی پکن است

یک مطالعه در سال 2022 توسط مرکز فناوری های نوظهور مستقر در ایالات متحده، که به بررسی منابع ارتش چین برای دسترسی به تراشه‌های هوش مصنوعی پرداخت، نشان داد که بیشتر این خریدها مستقیماً انجام نشده بلکه از طریق واسطه‌ها انجام شده است، از جمله توزیع کنندگان دارای مجوز رسمی و شرکت‌های کاغذی.

در ژوئن سال جاری، رویترز از تجارت زیرزمینی تراشه‌های پیشرفته در چین گزارش داد. فروشندگان چینی گفتند که اغلب تراشه‌ها را از شرکت‌های ثبت شده در کشورهای دیگر از جمله هند، تایوان و سنگاپور می‌گیرند.

خلیج فارس و چین

این نوع نشت‌ها در خاورمیانه نیز ممکن است، زیرا کشورهایی که سرمایه گذاری زیادی در هوش مصنوعی انجام می‌دهند، همچنین در پنج تا 10 سال گذشته روابط خود را با چین عمیق‌تر کرده‌اند.

محققان مؤسسه کارنگی مستقر در واشنگتن در مطالعه‌ای در اوت 2023 نوشتند که همکاری‌های فنی و علمی عربستان سعودی با چین حدود هفت سال است که قوی‌تر شده است.

تعداد قابل توجهی از دانشجویان و استادان دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله (KAUST) چینی هستند. مطالعه بنیاد کارنگی خاطرنشان کرد که همکاری بین دانشگاه ملک عبدالله و سازمان‌های تحقیقاتی مختلف در چین به دلیل پیوندهای شخصی که در آنجا شکل گرفته است، افزایش یافته است.

دانشگاه ملک عبدالله در وب سایت خود می‌گوید حدود 20 درصد از دانشجویان و 34 درصد از محققان فوق‌دکتری آن چینی هستند

این دانشگاه قرار است تا پایان سال جاری 3000 تراشه پیشرفته H100 انویدیا را دریافت کند.

هوش مصنوعی در امارات وضعیت مشابهی دارد. این کشور در سال 2017 یک وزارت هوش مصنوعی تاسیس کرد و در حال حاضر مدل هوش مصنوعی پیشرفته خود به نام فالکون را دارد. در عین حال، اماراتی‌ها به غیرقابل اعتماد بودن شهرت پیدا کرده‌اند. در اوایل ماه سپتامبر، مقامات اتحادیه اروپا، ایالات متحده و بریتانیا به این کشور سفر کردند تا تلاش کنند ابوظبی را از ارسال کالاهای تحریم شده به روسیه منصرف کنند. این ظاهرا شامل تراشه‌های هوش مصنوعی نیز می‌شد.

محمد سلیمان، مدیر فناوری‌های استراتژیک و برنامه امنیت سایبری موسسه خاورمیانه در واشنگتن گفت: «هیچ کدام از این‌ها به این معنی نیست که ایالات متحده فکر می‌کند امارات و عربستان سعودی عمداً چنین فناوری‌هایی را به چین و روسیه ارائه می‌دهند.» او گفت که ایالات متحده شریک مهمی برای هر دو کشور است و آنها نمی‌خواهند تنش ایجاد کنند.

او می گوید: «مقامات ایالات متحده احتمالاً بیشتر نگران این هستند که چیپ‌های انویدیا بیشتر در معرض جاسوسی، مهندسی معکوس یا انتقال غیرعمدی به روسیه یا چین قرار بگیرند، به خصوص با توجه به حضور تشدید شده [پکن و مسکو] در کشورهای حاشیه خلیج فارس.»

روابط رو به رشد چین و اسرائیل

اسرائیل نیز روابط به طور فزاینده عمیق‌تری با چین دارد. هوآوی و شیائومی هر دو مراکز تحقیقاتی در آنجا دارند و سرمایه‌گذاران چینی در شرکت‌های اسرائیلی تولیدکننده تراشه سرمایه‌گذاری می‌کنند.

شورای روابط خارجی مستقر در ایالات متحده در گزارشی در سال 2019 نوشت: «در گذشته نزدیک، شرکت‌های فناوری ایالات متحده مانند اینتل از پایگاه‌های خود در اسرائیل به عنوان راه حلی برای ادامه صادرات تراشه‌ها به چین استفاده کرده‌اند.»

این گزارش می‌نویسد: «تقاضای چین برای شرکای تجاری و فناوری جایگزین با توجه به تشدید محدودیت‌های آمریکا، یک موهبت اقتصادی غیرمنتظره برای اسرائیل است». اما خاطرنشان می‌کند: «اهمیت تراشه‌ها برای پیشرفت فناوری و استفاده نظامی به این معناست که موقعیت اسرائیل… حتما توجه واشنگتن را به خود جلب خواهد کرد».

اسرائیل ممکن است مجبور شود نیازهای سرمایه‌گذاران چینی خود را با نیازهای متحد آمریکایی‌اش با دقت بیشتری متعادل کند، اما سلیمان از مرکز خاورمیانه، فکر نمی‌کند که محدودیت‌های صادراتی جدید اعلام شده برای اسرائیل اعمال شوند.

وی اذعان کرد: «درست است که روابط اسرائیل با چین و روسیه نزدیک‌تر از چیزی است که ایالات متحده می‌خواهد. اما این دو هنوز یکدیگر را متحدین بسیار نزدیکی می‌دانند، به طوری که آمریکا برخی از پیشرفته‌ترین و حساس‌ترین فناوری‌های دفاعی خود را با اسرائیل به اشتراک می‌گذارد.»

جت‌های جنگنده اف-35 آمریکا در خاورمیانه تنها در اسرائیل مستقر هستند

با این حال، محدودیت‌های صادراتی تراشه‌ها احتمالاً تا همین حالا بر انویدیا در اسرائیل تأثیر گذاشته است. قوانین صادرات ایالات متحده مانند آنچه اعلام شد، برای محصولاتی که به طور کامل یا جزئی در نتیجه فناوری ایالات متحده ساخته شده‌اند نیز اعمال می‌شود - یعنی فرقی نمی‌کند تراشه‌های انویدیا در اسرائیل ساخته شده باشند یا ایالات متحده، همان قوانین برای آن‌ها اعمال می‌شود. گزارش‌ها حاکی از آن است که چین پیش از این یک مشتری اصلی انویدیا اسرائیل بوده است.

ممنوعیت صادرات تا چه حد سیاسی است؟

اوون دانیلز، یکی از اعضای مرکز امنیت و فناوری‌های نوظهور، گفت که حقوق بشر ممکن است نقش مهمی ایفا کند. وی خاطرنشان کرد: «هوش مصنوعی دموکراتیک» برای ایالات متحده و متحدانش مهم است و نگرانی‌هایی در مورد استفاده از هوش مصنوعی برای سرکوب توسط دولت‌های مستبد وجود دارد.

با این حال، هیچ یک از کارشناسانی که با آن‌ها گفتگو شد، فکر نمی‌کردند که محدودیت‌های صادرات راهی برای اعمال فشار سیاسی بر کشورهای خاورمیانه، در مورد معاملات بزرگ‌تری باشد که در حال حاضر در حال مذاکره هستند، مانند پیمان دفاعی عربستان و آمریکا یا عادی سازی با اسرائیل.

دانیلز به دویچه وله گفت: «در عوض، این کنترل‌ها پیامی به شرکای خلیج‌فارس است، درباره اینکه آمریکا تا چه حد در رقابت فناوری خود با چین جدی است.»

 او افزود: «و پیگیری تأثیرات بلندمدت این کنترل‌ها بر روابط بین دموکراسی‌ها و استبدادها حول فناوری‌های نوظهور مهم خواهد بود». دانیلز نتیجه گرفت که هوش مصنوعی می‌تواند به منبع جدیدی از اصطکاک بین دولت‌های دموکراتیک و خودکامه تبدیل شود.